Tíminn - 02.09.1989, Blaðsíða 10

10 Tíminn
Laugardagur 2. september 1989
UTLOND
50 ár frá upphafi seinna stríðs:
Ríki Evrópu líta um öxl
í gær minntust þjóðir Evrópu hálfrar aldar afmælis þess
örlagadags er þýsk orrustuskip hófu skothríð á pólska
hafnarvirkið Westerplatte og tendruðu þar með sex ára
ófriðarbál er átti eftir að leika um mestalla heimsbyggðina og
kosta yfir 50 milljónir manna lífið.
Þýskar hersveitir halda inn í Pólland 1939.
FRETTAYFIRLIT
MOSKVA - Fimmtán
framámenn lettneska komm-
únistaflokksins voru látnir víkja
í gær, í kjölfar herferðar stjórn-
valda í Moskvu gegn „and-
sovéskum öflum" í Balkan-
löndunum. Tveir hinna áhrifa-
mestu, er vikið var frá, töldust
þó til íhaldssamari arms
flokksins. Miðnefnd hans, er
kölluð var saman til að ræða
vanþóknun Moskvuvaldsins,
ákvað að taka upp nýja stefnu,
í því skyni að „veita flokknum
mun sjálfstæðari ímynd“.
PANAMA - Eftir að Banda-
ríkjastjórn tilkynnti að hún vildi
ekkert af stjórn Noriega vita,
var Francisco Rodriguez [
snatri dubbaður til embættis
forseta. Hin nýja stjórn hyggst
boða til kosninga innan sex
mánaða. Stjórn Bush viður-
kenndi stjórn Erics Delvalle
sem hina einu löglegu stjórn
Panama, þrátt fyrir að Delvalle
hefði verið bolað frá völdum í
febrúar á síðasta ári.
LONDON - Flugkappi úr
síðari heimsstyrjöld, Leonard
Cheshire flugsveitarforingi, til-
kynnti í gær að hann hygðist
stofna viðlagasjóð í tilefni hálfr-
ar aldar afmælis styrjaldarupp-
hafs og væri markmið sitt að
safna fimm pundum fyrir hvert
mannslíf er forgörðum fór í
heimsstyrjöldunum tveimur.
Alls létust 80 milljónir manna f
átökunum. Cheshire telur styri-
aldirnar sambærilegar vio
hverjar aðrar náttúruhamfarir
og segir markmið viðlagasjóðs
síns það, að fé verði handbært
til hjálpar þá er stórslys, flóð,
eldcjos, hungursneyðirog ann-
að i þeim dúr beri ao höndum.
BELGRAÐ - Meir en 2500
starfsmenn í spunaverksmiðj-
um í Makedóníu, fátækasta
héraði Júgóslavíu, fóru i kröfu-
göngu í gær og kröfðust af-
sagnar stjórnar Ante Marcovic
forsætisráðherra. Einnig krafð-
ist fólkið 200% launahækkun-
ar, en meðallaun þar syðra
munu nema um 2400 krónum,
sem er um 3600 krónum lakara
en meðallaun þar í landi.
WASHINGTON - James
Baker, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna og Eduard
Shevardnadze, starfsbróðir
hans í Sovét, ætla að bera
saman bækur sínar í Wyoming
í USA 22. og 23. september
nk. Á dagskrá fundarins verður
stjórnun vopnabúnaðar,
mannréttindi, umhverfisvernd-
armál og fleira. Shevardnadze
kveðst bjartsýnn á að fundur
Bush og Gorbatsjovs aeti orðið
bráðleaa, gangi viðræourutan-
ríkisráoherranna að óskum.
VATIKANIÐ - í ávarpi er
Jóhannes Páll páfi II flutti til
Pólverja og sjónvarpað var frá
flenni-skjá fyrir framan Kon-
ungskastalann ( Varsjá, sagði
hann minninquna um hildar-
leikinn eiga að vera öllum þjóð-
um heims hvatninau til að qera
stríð útlæg að eiíifu. Páfi, er
var 19 ára er stríðið skall á,
vann í steinnámu meðan á
hernámi nasista stóð.
Helstu ráðamenn Póllands tóku
þátt í minningarathöfn um þau 182
hraustu valmenni er vörðu þessi
Laugaskörð Pólland fyrir ofurefli
hinna þýsku vígvéla í heila viku.
Allur pólski herinn varðist frækilega
í 17 daga, eða þar til hersveitir
Stalíns réðust yfir landamærin að
baki þeim og hinir þýsku og sovésku
risar skiptu með sér herfangi sínu.
Stöldruðu Pólverjar á förnum vegi
við á hádegi meðan sírenur og
kirkjuklukkur hljómuðu mínútu-
langt í öllum borgum Póllands.
Landið varð einna verst úti þeirra
þjóða er inn í átökin drógust: Ekki
stóð steinn yfir steini í borgum
landsins, meir en hálfur þjóðarauður
landsins var horfinn í súginn og alls
féllu yfir sex milljónir Pólverja, þar
af hartnær allar þrjár milljónir íbúa
af gyðingaættum. í gær tóku tugir
fulltrúa hinna ýmsu trúarstefna þátt
í minningarathöfnum í Varsjá og
Auschwitz-Birkenau þar sem þrjár
milljónir gyðinga og hartnær ein
milljón annarra þjóðarbrota voru
myrtar kerfisbundið. Það varpaði þó
skugga á athafnirnar að einasti starf-
andi rabbíinn í Póllandi tók ekki
þátt í þeim og aðeins voru þrír
fulltrúar gyðinga. Pólskir kirkju-
leiðtogar hafa, svo sem kunnugt er,
ekki staðið við loforð um að nunnu-
klaustur, sem staðsett er í Ausc-
I flokksblaði pólska kommúnista-
flokksins er haft eftir Leszek Miller,
er sæti á í stjórnarnefnd flokksins,að
væntanleg stjóm Mazowieckis eigi
stuðning flokksins ekki vísan, reyni
forsætisráðherrann að útiloka kerfls-
karla kommúnista frá stjóm sinni
eða fari hún ekki saman við hags-
muni kommúnistaflokksins.
Að sögn Millers munu æðstu
menn flokksins koma saman, er
Mazowiecki hefur lagt fram ráð-
herralista sinn og birt stefnumið
stjórnar sinnar, er að líkindum verð-
ur í næstu viku. Ummæli Millers
gefa til kynna að stuðningur kom-
grófa móðgun og átroðning í þessum
stærsta grafreit Davíðsþjóðarinnar í
heimi.
í Vestur-Þýskalandi var kirkju-
klukkum hringt, auk þess sem
stjórnmálasamtök og stéttarfélög,
kirkjudeildir og friðarsinnar minnt-
ust atburða fyrir hálfri öld. Kohl
kanslari mæltist til fullra sátta við
Pólverja, er hann sagði hafa orðið
verst allra fyrir barðinu á útþenslu-
stefnu Adolfs Hitlers og lýsti fullri
ábyrgð atburða á hendur Þjóðverj-
um. Kohl sagði einnig að Þjóðverjar
ættu gyðingum, töturum og öðrum
fórnarlömbum nasista, stóra skuld
að gjalda. Þá ítrekaði hann fullan
stuðning flokks síns við ákvæði
Varsjár-sáttmálans frá 1970erviður-
kenndu í reynd núverandi landa-
mæri Þýskalands og Póllands. Það
þykir varpa nokkrum skugga á sam-
steypustjórn Kohls á þessum tíma-
mótum, að eining er ekki innan
hennar um viðurkenningu núverandi
landamæra, en bandamenn færðu
mörk Póllands 200 kílómetra til
vesturs eftir stríðið. Fjármálaráð-
herra stjómarinnar, Theo Waigel,
og aðrir leiðtogar á hægri vængnum
hafa nýverið tekið að viðra þá sann-
færingu að landamæri ríkjanna frá
1937 væru enn í fullu löggildi. Willy
Brandt, fyrrum kanslari, gagnrýndi
Kohl fyrir að láta hægri menn telja
sig ofan af sérstakri heimsókn til
Póllands í tilefni afmælisins.
múnista muni bregðast, fái þeir ekki
fleiri ráðuneyti í væntanlegri stjórn
en þau tvö er Mazowiecki hefur
þegar boðið þeim, innanríkis- og
varnarmálaráðuneyti. Haft er eftir
Mazowiecki að honum sé ekki í
huga að leggja harðlínumenn kom-
múnista í einelti, en hæfni verði látin
ráða úrslitum um val í ráðherrastöð-
ur. Hann hefur ekki látið uppi
hversu mörg ráðuneyti hann hyggist
bjóða kommúnistum, en telur óæski-
legt að flokkurinn, er ræður lögum
og lofum í lögreglu og her landsins,
verði í stjórnarandstöðu.
Ráðamenn í V-Þýskalandi hafa
haldið sig á sögulegum nótum og
ekki vikið í neinu að straumi flótta-
manna frá Austur-Þýskalandi yfir til
Austurríkis, er búist er við að nái
Desmond Tutu, erkibiskup og
handhafi friðarverðlauna Nóbels,
var handtekinn og fluttur brott, eftir
að s-afrískir lögreglumenn stöðvuðu
mótmælagöngu hans og nokkurra
hundruða annarra, síðdegis í gær.
Tutu og göngunautar hans voru að
mótmæla harðri meðferð öryggislög-
reglu á hópi kennimanna er haft
höfðu uppi mótmæli fyrr í gær gegn
fangelsun tveggja andófsmanna án
dóms og laga.
Mikil ólga hefur verið í S-Afríku
undanfarið vegna kosninga, er fram
eiga að fara í næstu viku, og hafa
hvítir menn einir þar atkvæðisrétt.
hámarki nú um helgina. Alls er búist
við kringum 90.000 manns yfir til
Vestur-Þýskalands í þessum þjóð-
flutningum.
Hefur lögreglulið stjórnarinnar í
Pretoriu gengið vasklega fram
undanfarið og eiga ýmis verkalýðs-
samtök svartra sem og svartir verka-
menn, er mótmæltu við vinnustaði í
úthverfum Jóhannesarborgar, um
sárt að binda. Þá handtók lögregla
um 100 háskólakennara í gær fyrir
andóf gegn hamförum yfirvalda. Til
að gera ekki upp á milli kennara og
nemenda voru 300 háskólastúdentar
svo hnepptir í varðhald í Durban.
Handtaka Tutus og förunauta hans
hefur vakið hávær mótmæli innan
jafnt sem utan S-Afríku.
Danmörk:
Atvinnuleysi eykst
í byggingargreinum
Líkt og handan Skageraks fara
atvinnuhorfur Dana hríðversn-
andi. Nú miðsumars birti danska
alþýðusambandið þær upplýsingar,
að 268.000 manns væru á atvinnu-
leysisskrá og er búist við að fjöldi
atvinnuleysingja nái 300.000 í
árslok. Líkt og einatt áður verða
konur verst úti en upp á síðkastið
eykst þó hlutfall atvinnulausra
karlmanna hraðar. Versterástand-
ið meðal faglærðra í byggingariðn-
aði þar sem hlutfallið hefur vaxið
um 23% síðasta árið. Þannig hefur
fimmti hver múrari misst vinnuna
undanfarna 12 mánuði. Þá bætir
það ekki ástand mála að biðtími
launþega eftir nýju starfi lengist í
sífellu og er nú fimm mánuðir að
meðaltali.
í lögum, er gildi tóku um síðustu
áramót, er reynt að taka á vandan-
um með aukinni endurmenntun,
en slík endurhæfmg fólks til annar-
Á síðasta ári jókst atvinnuleysi
danskra iðnaðarmanna um 23%.
ra starfa hefur löngum verið mikið
lausnarorð í dönskum hugum.
Forsvarsmaður gilda faglærðra iðn-
aðarmanna er þó ekki bjartsýnn á
að félagsmenn, er flestir hafa
fjögurra ára nám að baki, muni
tylla sér fagnandi á aðra skóla-
bekki.
hwitz, flytji sig þaðan. Gyðingar
telja nærveru hinna kaþólsku nunna
S-Afríka:
„Það þurfti krafta til, Lech, en nú færð þú að stýra!“
Pólland:
Eru kommúnistar
að f á bakþanka?
Tutu í steininn