Tíminn - 02.09.1989, Blaðsíða 12

24 Tíminn
Laugardagur 2. september 1989
Öldungadeild
Menntaskólans
við Hamrahlíð
Frumkvöðull fullorðinsfræðslu
öldungadeild M.H. var stofnuð 1972 og síðan þá
hafa þúsundir karla og kvenna stundað þar nám
og nokkur hundruð lokið stúdentsprófi.
Þarft þú að rifja upp, bæta við eða hefja nýtt nám?
í öldungadeild M.H. er boðið upp á menntaskóla-
nám á 6 brautum. Kennarar skólans er vel þjálfað
og menntað úrvalslið sem tryggir gæði náms og
kennslu.
Þú getur stundað nám í mörgum greinum eða
fáum eftir því sem þér hentar.
Þú getur lært:
Tungumál:
Ensku
Dönsku
Þýsku
Frönsku
Latínu
ítölsku
Rússnesku
Spænsku
Raungreinar:
Stærðfræði
Eðlisfræði
Efnafræði
Líffræði
Jarðfræði
Félagsgreinar:
Félagsfræði
Lögfræði
Stjórnmálafræði
Hagfræði
Sálfræði
Auk þess er í boði fjölbreytt nám í tölvunotkun
bæði grunnnám og einnig fyrir lengra komna (P.C.
og BBC tölvur).
Boðið er upp á nám í íslensku, ritþjálfun og
bókmenntalestur, almennar bókmenntir, fjölmiðl-
un, vélritun, heimspeki, trúfræði, o.m.fl.
Er þetta eitthvað fyrir þig?
Ef svo er þá er innritun og val nýnema og eldri
nema á haustönn 1989 dagana 5., 6. og 7.
september milli kl. 16-19.
Skólagjald á haustönn 1989 er kr. 8500.
Rektor.

Frá Flensborgarskóla
Einkunnir úr haustprófum verða afhentar nemend-
um mánudaginn 11. sept. n.k. kl. 17.
Haustönnin 1989 hefst með kennarafundi sem
verður haldinn í skólanum þriðjudaginn 5. sept. kl.
9.
Stundatöflur dagskólanemenda verða afhentar
þriðjudaginn 12. september gegn greiðslu nem-
endagjalda.
1. árs nemendur skulu koma í skólann kl. 10 en
eldri nemendur kl. 14. Kennsla hefst samkvæmt
stundatöflum bæði í dagskóla og í öldungadeild
miðvikudaginn 13. sept.
Skólameistari.
RÍKISSPÍTALAR
Dagheimilið Stubbasel
Deildarfóstra óskast í fullt starf sem fyrst, við
Stubbasel, Kópavogsbraut 19.
Stubbasel er dagheimili með 14 rýmum.
Upplýsingar gefur Ásdís Reynisdóttir í síma
44024.
Reykjavík 1. september 1989.
RÍKISSPÍTALAR
BÓKMENNTIR

SÍGILDAR ÁSTIR
Guðbergur Bergsson:
Ástir samlyndra hjóna
(Tólf tengd atriði),
2. útg. breytt og endurskoðuð,
Forlagið Rvk. 1989.
Bókaútgáfan Forlagið hefur verið
að vinna þarfaverk undanfarið með
því að hefja endurútgáfu á nokkrum
af fyrstu verkum Guðbergs Bergs-
sonar. f hitteðfyrra gaf það út Tómas
Jónsson, metsölubók, og nú fyrir
nokkru voru að koma Astir sam-
lynöra hjóna. Bækurnar eru báðar í
þægilegu kiljubroti og endurskoðað-
ar af höfundi. Báðar hafa þær verið
ófáanlegar lengi, svo að endurútgáfa
var orðin meir en tímabær.
Svo er skemmst frá að segja að
óhætt mun að fullyrða að þessar
bækur hafi skekið íslenska bók-
menntaheiminn töluvert hressilegar
en flestar aðrar, þegar þær komu út
fyrir rúmum tveimur áratugum.
Nánar til tekið kom Tómas út 1966
og Ástirnar ári seinna, 1967.
Þær fólu líka í sér byltingu að því
er varðaði gerð skáldsagna hér á
landi, og í stuttu máli má segja að sú
bylting hafi falist í að beitt var því
sem nefna má miskunnarlausar nær-
myndir af sögupersónum og atburð-
um, sem og allnokkuð frjálslegri
meðferð tungunnar en tíðkast hafði.
Þá máttu þær líka teljast brautryðj-
andaverk í því fráhvarfi frá raunsæis-
kröfum sem síðar var farið að kenna
hér við antiróman eða andskáld-
sögu. Munur þessara tveggja bóka
mátti líka segja að fælist einna helst
í því að uppistaðan í þeirri fyrri var
mannlýsing, á meðan þjóðfélags-
ádeila mátti teljast gildasti þátturinn
í hinni síðari.
Um báðar mátti líka segja að þær
vöktu heiftarlegar deilur, en þó gat
það ekki dulist neinum að þarna fór
höfundur sem bjó yfir óumdeilan-
legri skáldlegri getu. Það hefur líka
komið ljóslega fram á þeim rúmlega
tveimur áratugum sem síðan eru
liðnir að Guðbergur má án nokkurs
efa teljast í fremstu röð meðal
núlifandi skálda okkar. Það ánægju-
lega hefur líka gerst að hann hefur
sem skáld þróast í átt til aukins
einfaldleika og jafnframt vaxandi
gamansemi í síðari sögum sínum.
Tómas og Ástimar þóttu vægast sagt
heldur erfiðar bækur aflestrar, og
voru það vissuléga. Síðari bækur
Guðbergs hafa hins vegar reynst
vera ólíkt aðgengilegri og auðveldari
til lestrar, auk þess sem víða kemur
fram í þeim býsna ríkt skopskyn,
sem lítið bar á í þessum.
Menn þóttust ráða það af Ástun-
um á sínum tíma að út úr nafni
bókarinnar ætti að lesa vísun til
Guðbergur Bergsson rithöfundur.
sambands íslendinga og varnarliðs-
ins bandaríska frá og með komu
þess hingað 1941 og síðan stofnun
lýðveldisins árið 1944. Og þennan
skilning má einnig segja að höfundur
staðfesti hér að nokkru í eftirmála
sem hann skrifar aftan við þessa
nýju útgáfu.
í samræmi við það verður síðan að
líta á Ástirnar sem ádeiluverk á
samtíma höfundar, fyrst og fremst
út frá því sjónarhorni að hann sé að
fjalla þar um sambúð fullvalda ríkis
við erlent herlið í landi sínu. En þó
að þetta megi trúlega kallast megin-
stefna bókarinnar er hitt þó Ijóst að
þarna er fjöldamargt fleira tekið
fyrir og raunar óskylt þessu megin-
stefi. Svo sem íslenska þjóðkirkjan
og prestastétt hennar, sem þarna má
teljast deilt harkalega á, án þess að
beint snerti sambúðina við vamarlið-
ið. Og þættirnir tveir af geðsjúkra-
húsinu í bókinni fela í sér mannlífs-
myndir sem frekar er að telja til
beinna lýsinga en hefðbundinnar
ádeilu og erfitt er að tengja veru
varnarliðsins hér, nema þá ákaflega
óbeint.
Að formi til em Ástirnar safn
nokkuð sjálfstæðra þátta eða atriða.
Eins og undirtitill bókarinnar gefur
til kynna er þar um að ræða tólf
meira eða minna sjálfstæða þætti,
sem tengdir eru saman með inn-
gangskafla, stuttum milliköflum og
niðurlagsþætti, sem óskyldir em öðr-
um hlutum bókarinnar. Má því segja
að skáldsagnaformið sé hér þanið til
hins ýtrasta og nálgist í rauninni
allverulega smásöguna. Söguheildin
verður svo fyrst og fremst til með því
móti að tvímenningar koma inn í
verkið við lok hverrar af sögunum
tólf, og hefur annar sagt hinum
söguna á milli jarðarfara, sem þeir
stunda af miklum áhuga. Tengslin
við Tómas koma svo aftur fram í því
að þessir tvímenningar eru sóttir í
lokakafla þeirrar bókar, þar sem
segja má að söguþráður hennar hafi
verið leiddur út í algjört upplausnar-
ástand. Af eftirmála höfundar hér er
svo að ráða að sjálfur líti hann á
Ástimar sem eins konar millispil á
milli Tómasar og þeirra skáldsagna
sinna sem á eftir fylgdu. Má það
trúlega til sanns vegar færa.
Hér skorti þannig hvorki djarflegt
hugmyndaflug né uppreisn gegn öll-
um viðteknum hefðum í skáldsagna-
gerð, svo að máski var ekki nema
von að fólki brygði. Núna vitum við
að þessar bækur máttu á sinn hátt
teljast vegvísar til þess sem koma
skyldi síðar. Þær em núna orðnar
rúmlega tveggja áratuga gamlar, og
á þeim tíma hefur mikið vatn til
sjávar runnið. Sem og mikið verið
skrifað í landinu og margt áhugavert
gerst hér í skáldsögunni.
Núna þykir það þannig ekki leng-
ur sömu tíðindum sæta og árin 1966
og 1967 þó að brotið sé gegn hefð-
bundinni frásagnaraðferð í skáld-
sagnagerð og að söguþráðurinn sé
brotinn upp, hvað þá þó að menn
leyfi sér frjálslyndi í málfari á borð
við það sem getur að líta í Ástunum.
Hér hafa margir rithöfundar síðan
fetað að meira eða minna leyti í
fótspor Guðbergs og annarra þeirra
höfunda sem um svipað leyti vom að
endumýja skáldsöguformið fyrir
okkur.
Þess vegna er skiljanlega ekki
lengur sama nýjabrumið af Ástunum
og var þegar við vomm að berjast í
gegnum bókina nýútkomna fyrir
tuttugu og tveimur árum síðan.
Endurskoðun sögunnar hér hef ég
ekki kannað sérstaklega með saman-
burði við fyrstu útgáfu, en þó virtist
mér við lesturinn núna að sagan væri
öll orðin töluverðu aðgengilegri og
þjálli aflestrar en þá var. Má vera að
höfundur hafi hér líkt og liðkað
stílinn til, og þá í samræmi við það
sem hann hefur tamið sér á seinni
ámm.
Og á sama hátt hefur líka tímans
tönn óhjákvæmilega nagað allnokk-
uð hvassasta ádeilubroddinn úr Ást-
unum. Skírskotun sögunnar til sam-
félagsins er alls ekki jafn hvöss og
ádeilukennd núna og hún var árið
1967. Þjóðfélagið er heldur ekki það
sama í dag og þá, og ádeiluefnin þá
skiljanlega ekki hin sömu.
Ádeiluaðferð bókarinnar byggist
annars fyrst og fremst á hinum
miskunnarlausu nærmyndum
hennar, það er að segja að dregnar
eru upp ýtarlegar smáatriðamyndir
af þeim persónum og söguefnum
sem hún fæst við að lýsa. Þessar
myndir eru síður en svo aðlaðandi,
svona yfirleitt, heldur þvert á móti,
og í því felst ádeilan. Vissulega má
eitthvað af þessari ádeilu standa enn
í dag, og gerir það vafalaust, en hitt
mun þó meira sem tæplega eða ekki
á lengur við.
En hitt dylst þó engum að hand-
brögð höfundar hér bera vitni um
ótvíræða snilligáfu hans sem rithöf-
undar. Enn þann dag í dag er þetta
bók sem orkar sterkt á þann sem les
hana með athygli, grípur hann og
heldur honum föstum. Það á, að ég
held, nokkuð jafnt við hvort heldur
menn eru efni hennar sammála eða
ósammála.
Og þegar öllu er á botninn hvolft
þá er það þetta síðast nefnda atriði
sem hvað mest skilur á milli feigs og
óféigs í skáldskap, jafnt sem öðrum
listum. Bók sem megnar enn, eftir
rúma tvo áratugi, að vekja áhuga
lesanda síns og halda honum við
efnið, er þar með orðin sígild. Um
slíkt eigum við mörg dæmi í skáld-
skap okkar frá öllum tímum, og í
þeim hópi er margt góðra verka. Og
að því er ég fæ best séð þá eru
Ástimar án nokkurs efa í þeim hópi.
Þær eiga enn að geta átt talsvert víða
skírskotun og höfðað til býsna stórs
hóps af fólki. Þess vegna hefur verið
orðið meira en tímabært að þær
væru settar hér út á markaðinn að
nýju. Þær eiga og þurfa að vera
fáanlegar. -esig
RIKISSPITALAR
Meinatæknar
Almenn meinatæknastörf eru laus vegna afleys-
inga á rannsóknadeild Landspítalans.
Upplýsingar gefur Guðbjörg Sveinsdóttir, yfir-
meinatæknir.
Reykjavík 1. september 1989.
RÍKISSPÍTALAR
Húsnæði óskast!
Rúmgóð íbúð óskast á sanngjörnu verði, gjarnan
í Vesturbæ þar eð 12 ára dóttir mín gengur þar í
skóla.
íbúðin óskast til a.m.k. 1 -2 ára og einhver húshjálp
gæti komið til greina.
Guðrún Gísladóttir
Sími 21341 á kvöldin.