Tíminn - 14.12.1989, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 14. desember 1989
Tíminn 9
llllllllllllllllllllllillll BÓKMENNTIR lilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll^
Maður með byssu á baki
Skyttur á veiðislóð.
Eggert Skulason og Þór Jónsson.
Iðunn. 1989.
193 bls.
Þessi bók er byggð á viðtölum
við níu skotveiðimenn, þeir segja
sögu sína í jafnmörgum sjálfstæðum
þáttum, en umsjónarmenn draga
upp mynd sögumanns skörpum drátt-
um í upphafi hvers þáttar. Níu
menn, sem fátt virðast eiga sameig-
inlegt annað en að hafa ánægju af
slíkum veiðum segja veiðisögur -
reynslusögur, ekki montsögur.
Menn sem arka á vit náttúrunnar í
leit að verðugri bráð, fá útrás fyrir
veiðieðlið sem blundar í mismiklum
mæli í brjósti allra manna (og
kvenna) og þeir láta ímyndunaraflið
ekki hlaupa með sig í gönur við þetta
tækifæri fremur en endranær. Þetta
er góð bók sem sækir styrk sinn
einkum í hversu vel hefur tekist til
um val viðmælenda. Og þótt ein-
skorðuð sé við skotveiðar er hún
fróðleg um fleira.
Skotveiði er fjölbreytileg kúnst.
Mest segir af gæsa- og rjúpnaveiðum
enda algengustu sportveiðar hér-
lendis, skyttumar lýsa bráð sinni frá
hinum ýmsu sjónarhomum, þær
hafa lagt sig fram um að kynnast sem
best atferli þessara fugla og greina
frá því hvernig þeir matreiða sjálfir
feng sinn. Eftir lesturinn velkist
enginn í vafa um hvernig raða á
tálgæsum né um önnur notadrjúg
brögð við veiðamar.
Þessar veiðar eru þó ekki aðalefni
bókarinnar heldur gera höfundar sér
far um að draga upp, með aðstoð
viðmælendanna, sem fjölbreytileg-
asta mynd af veiðiháttum íslenskra
skotveiðimanna, minkaveiðum, sel-
veiðum og refaskyttur segja af sér
reynslusögur, einnig hreindýraskytt-
ur og þeir fuglaveiðarar, sem sækjast
eftir öndum, fýl, lunda, skarfi og
svartbak. Einn frásagnarmanna,
Karl H. Bridde, leggur stund á allar
þessar tegundir veiðiskapar með
árangri og hlýtur að eiga íslandsmet
í að ferðast á fjórum fótum. Þótt
stöku maður, eins og Karl, geri ekki
upp á milli tegunda em viðhorf
veiðimannanna til bráðarinnar yfir-
Snorri Jóhannesson bóndi á Auga-
stöðum.
leitt ólík, Sverrir Hermannsson get-
ur ekki hugsað sér að skjóta tófu eða
hrafn, Markús Stefánsson myndi
ekki fella hreindýr jafnve! þótt hann
ætti kost á því. Allir bera þeir
virðingu fyrir bráð sinni, em sannir
náttúmunnendur og flestum eða öll-
um er ljós þversögnin sem í því felst
að unna náttúmnni og vilja hana þó
feiga.
Mikið fer fyrir frásogunum af
hreindýraveiðum í bókinni. Hún er
leiðsegjandi um hvemig fara skuli
að við þær veiðar svo að vel sé. Hitt
stakk mig þó meir að þær veiðar
virðast vera hvað óskipulegastar og
hreint forkastanlegt ef slíkar aðfarir
tíðkast á hreindýraslóðum eystra
sem Sverrir Hermannsson varð vitni
að og lýsir í eftirminnilegri frásögn.
Þá er ekki síður fróðlegt að lesa til
samanburðar frásögn Sólmundar
Tryggva Einarssonar af hreindýra-
veiðum í Noregi. Bókin útgefin er
nægt tilefni til að stjómvöld taki
málefni þessarar dýrategundar hér-
lendis til athugunar og þá Norðmenn
sér til fyrirmyndar.
Menn fara yfirleitt ekki einir á
fuglaveiðar, um refaveiðar gegnir
ólíku máli, þá er um að ræða kænsku
manns gegn dýri. Ari Albertsson
segir um tófuna „heillandi dýr, slótt-
ug með afbrigðum og kemur sífellt á
óvart. Það er kænska hennar og
bláköld rökvísi, sem gerir hana að
svo verðugri bráð.“ (133). Á tófu-
veiðum reynir meira á þekkingu,
þrek, biðlund og skotfimi en á
annarri veiði. Frásagnir refaskytt-
anna sem hér segir af, Ara Alberts-
syni, skipstjóra, og Snorra H.
Jóhannessonar bónda á Augastöð-
um í Hálsahreppi em sérlega eftir-
minnilegar. Og þá ekki síður
mennirnir sjálfir og viðhorf þeirra til
veiðanna. Næmleiki þeirra á hegðun
rebba, ljóslifandi lýsingamar, út-
sjónarsemi dýrsins eftir frásögnum
þeirra að dæma. Snorri gerir skothús
á refaslóðum og er frásögn hans
mögnuð þeirri spennu sem þvílíku
umsátursástandi fylgir.
Veiðar Snorra á Augastöðum eru
hluti af búnytjum hans og er víðar í
bókinni fjallað um nytjaveiðar á
þann hátt að almennt fróðleiksgildi
hefur án þess þó að frásögnin þomi
upp af þeim sökum. Harðræði fyrri
tíðar manna við öflun búbjargar
með skotfæri kemur glöggt fram í
frásögn Sverris Schevings Thor-
steinssonar af veiðimennsku bænda
í Kalmanstungu í Lundarreykjadal
ofanverðum fyrr á öldinni (varla er
þó ástæða til að ætla að börn hafi
verið látin drepa álftir víðar eins og
fram kemur að Sverrir var látinn
gera þar?) Sjónarmiðin eru ólík,
sportmennskunnar, nytjasjónarmið,
aldursmunur. Páll Magnússon
fréttastjóri segir frá veiðireynslu
sinni og þar með viðhorfi yngri
borgarbúa til veiðiskapar.
Bókin er skráð á ábúðarmiklu,
dálítið stórkarlalegu máli sem hæfir
vel efninu, einkum hreinum og bein-
um atburðalýsingum. Karlmanna-
bók þá eða hvað? Fráleitt er að ætla
að gildi þessarar bókar takmarkist
við sérþarfir karla ef þær em ein-
hverjar til. Hún er hið prýðilegasta
kynningarrit á lundarlagi veiði-
mannsins fyrir eiginkonur veiði-
manna sem erfitt hefur reynst að
skilja þessa sérstöku ástríðu karla
sinna. Háttalag þeirra að steðja að
heiman eldsnemma að morgni í
svartamyrkri og skítakulda til að
hanga tímum saman niðrí skurði
einhvers staðar úti á víðavangi eða
til að strekkja upp hlíðar og fjöll
jafnvel í krapasnjó - og markmiðið
það eitt að aflífa fugla eða hvað?
Nei, það er sitthvað fleira sem
dregur, segja þeir veiðimenn sem
hér um ræðir. Gikkóðir rambóar,
pönkarar og ámóta fólk ætti að geta
skynjað af bókinni ómissandi jafn-
vægi hugar- og líkamsatgervis sem
það svo sárlega skortir.
Bókin er helst til groddaleg að
ytra frágangi, efnisyfirlit vantar og
aðfaraorð höfunda, en sjálfsagt er
að fylgja bók sem þessari úr garði
með einhverskonar útlistun á vinnu-
aðferð og ámóta. Myndir em margar
í bókinni og flestar þokkalegar, en
frágangur þeirra er til verulegra lýta,
sama leturstærð á myndatextum og
meginmáli, og myndir, svo stórar
sem þær eru, ekki afmarkaðar með
neinu móti, s.s. með ramma. Kápu-
mynd er furðulega valin. Á þessi
sælureitur hreindýranna sem hún
sýnir að vera til marks um sakleysið
sem veiðimaðurinn í senn þráir og
fær þó ekki afborið og hlýtur því að
sýna ást sína á þennan afkáralega
hátt sem hann gerir?
Maria Anna Þorsteinsdóttir.
Illlllllllllllllllllllllllll TÓNLIST llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Oktettinn
Líkt og „5 sinfónían“ og „9 sin-
fónían" eru í hugum flestra þessar
tilteknar sinfónfur Beethovens, til-
heyrir hugtakið „oktettinn" yfirleitt
mesta kammerverki Schuberts, Okt-
ett í F-dúr fyrir klarinett, horn,
fagott og strengi op. 166. Kammer-
sveit Reykjavíkur hóf 16. starfsár
sitt laugardaginn 2. desember með
því að flytja oktettinn í Áskirkju.
þessir hljóðfæraleikarar léku: Rut
Ingólfsdóttir og Paul Zukofsky
fiðlur, Sarah Buckley lágfiðla,
Bryndís Gylfadóttir knéfiðla, Ric-
hard Korn konstrabassi, Sigurður í
Snorrason klarinetta, Rúnar H. Vil-
bergsson fagott, Joseph Ognibene
horn. Af fréttatilkynningum að
dæma var höfuðhlutverk Pauls Zuk-
ofsky að „leiðbeina" við flutninginn,
þótt hann spilaði líka á fiðlu. Leið-
beiningarhlutverkið hefur vafalaust
farist honum vel úr hendi, en þó
fannst mér sumir kaflarnir fullhratt
spilaðir og iðulega einhver óróleiki
yfir spilamennskunni. Einkum var
þó skerzó-kaflinn of hratt spilaður,
þannig að hið mjög svo „punkter-
aða“ aðalstef naut sín alls ekki,
hvorki í fiðlu né klarinettu.
Oktett Schuberts e ákaflega
fallegt og yndislegt verk, svo sem
vænta má af þessum meistara laglín-
unnar. Tónleikaskráin segir frá því
að Ferdinand Troyer greifi, sem var
frístunda-klarinettisti og tónlistar-
stjóri Rúdolfs erkihertoga Austur-
ríkis, hafði pantað verkið og Schu-
bert skrifað það í febrúar 1824.
Beethovenseptettinn hafði jafnan
verið afar vinsæll frá því hann heyrð-
ist fyrst árið 1800, og nú vildi Troyer
fá nýtt verk eftir Schubert í líkingu
við septettinn. Schubert varð sem-
sagt við þeirri ósk, enda eru þessi tvö
verk iðulega nefnd í sömu andrá,
þótt þau séu um margt ólík. En bæði
eiga það m.a. sammerkt að vera
jafnt eftirlæti tómstundaspilara og
sóma sér vel á tónleikum, eins og í
Áskirkju um daginn.
í vel skrifuðum oktett gegna öll
hljóðfærin að sjálfsögðu mikilvægu
hlutverki, en mest áberandi í þessum
oktett eru þó 1 fiðla, klarinettan og
hornið. Hljóðfæraleikararnir þrír,
Rut, Sigurður Ingi og Joseph Ogn-
ibene, hafa öll sérlega fallegan og
safamikinn tón, sem átti sinn þátt í
því að skapa ógleymanleg augnablik
á þessum tónleikum, sem voru helg-
aðir minningu Péturs Þorvaldssonar
knéfiðlara, eins af stofnendum Kam-
mersveitarinnar, sem lést 1. október
sfðastliðinn.
Næstu tónleikar Kammersveitar-
innar verða haldnir sunnudaginn 17.
desember í Áskirkju, og verða helg-
aðir tvíleikskonsertum fyrir blásturs-
hljóðfæri.
Sig.St.

SAGAN GLEYMIR ENGUM. Ásgeir Jakobsson.
Ásgcir scgir sögur af sjómönnum og fiskiskipstjórum, scm voru miklir aflamcnn
og sjósóknarar fyrr á árum, auksögunnaraf skiphcrra landhelgisgæslunnar, sem
Englendingar létu islenskan forsætisráðherra reka.
LÆKNINGAMÁTTUR ÞINN. harold Sherman.
Sherman greinir hérfrá tilraunum sínum á lækningamætti hugans og seturfram
ráðleggingar fyrir þá, sem þarfnast lækningar. Hann er fullviss um það, að Guðs-
krafturinn er til staðar í hverjum manni til að endurvekja hug og likama.
UNDIR LIAMRINUM. Grétar Kristjónsson.
Reynslusögur gjaldþrota einstaklinga.
Hér er fjallað um reynslu nokkurra einstaklinga, sem lent hafa í greiðsluerfið-
leikum og gjaldþroti. Þetta eru áhrifarikar frásagnir, þar sem þjáningin og reiðin
koma berlega í Ijós. Oft er tekið sterkt til orða og ýmsir fá kaldar kveðjur.
OG ENN MÆLTI HANN. Finnbogi Gudmundsson.
20 ræöur og greinar.
Hér fjallar finnbogi um hin margvíslegustu efni, allt frá nýársdagshugleiðingu í
Hafnarfjarðarkirkju til handknattleiks á fimmta tugnum og frásagnar af ferð til
Albaníu. Þá er erindi um Þingvelli og Þjóðarbókhlöðu og sitthvað fleira.
DULRÆN REYNSLA. Guðný Þ. Magnúsdóttir.
Frásagnir af dulskynjunum sjö íslenskra kvenna.
Áhugi á dulrænum fræðum hefur alltaf verið mikill. Hér segja sjö íslenskar konur
frá reynslu sinni i þessum efnum, greina frá því sem fyrir þær hefur borið i lifinu
á þessu sviði og svara um leið ýmsum áleitnum spurningum.
SKIPTIR ÞAÐ MÁLI? Árni Grétar Finnsson.
Þetta erönnur IjóðabókÁrna Grétars. 1982 kom útLeikurad ordum, þarsem voru
bæði frumort Ijóð og þýdd. Hér eru eingöngu frumort Ijóð, sem eru margbreytileg
að efni og framsetningu ög bera mörg með sér ákveðinn tón, sem sérkennir höf-
undinn. Eiríkur Smith myndskreytti.
SKl'GGSJA -BOKABVÐ OLIVERS STEISS SF