Tíminn - 01.02.1990, Blaðsíða 10
10 Tíminn
Fimmtudagur 1. febrúar 1990
Fimmtudagur 1. febrúar 1990
Tíminn 11
Jarðgöng undir Hvalfjörð myndu kosta 3 -3,5 milljarða samkvæmt nefndaráliti:
Ráðherra hyggst greiða götu ganga
reynist það þjóðhagslega hagkvæmt
í*ó mörgum finnist Hvalfjörður falleg-
ur eru flestir sammála um að ákaflega
leiðinlegt sé að aka hann. Vera kann að
innan fárra ára geti vegfarendur sloppið
við að krækja fyrir fjörðinn en geti þess
í stað ekið undir hann. Göng undir
Hvalfjörð eru talin mjög arðsöm
framkvæmd. Reiknað hefur verið að þau
muni borga sig upp á u.þ.b. 20 árum. í
nýlegri skýrslu um vegtengingu um utan-
verðan Hvalfjörð segir að æskilegt sé að
ákvörðun um undirbúning og fram-
kvæmdir verði tekin sem allra fyrst.
Málið er nú í höndum Steingríms
Sigfússonar samgönguráðherra. Hann
segist vera fylgjandi þeirri hugmynd að
einkaaðilar fjármagni jarðgangagerðina.
Hann segir að fórsenda fyrir því að ráðist
verði í gerð jarðganga undir Hvalfjörð
sé í fyrsta lagi hvort framkvæmdin sé
þjóðhagslega hagkvæm, í öðru lagi hvort
um sé að ræða álitlegt fyrirtæki fyrir
þann sem ætlar að ráðast í framkvæmd-
ina og þriðja lagi hvort fyrirtækið sé
skynsamlegt frá sjónarhóli notendanna.
Umræða um samgöngur um Hval-
fjörð hafa staðið í áratugi
Árið 1934 var opnaður akfær bílvegur
fyrir Hvalfjörð, en árunum 1930-34 hafði
verið haldið uppi ófullkomnum ferju-
samgöngum yfir fjörðinn. Eftir stríð
voru uppi hugmyndir um að koma á fót
ferjusamgöngum yfir Hvalfjörð og m.a.
var byggð ferjuhöfn við Katanes. Árið
1967 skipaði samgönguráðuneytið nefnd
til að kanna á hvern hátt væri hagkvæm-
ast að haga samgöngum milli Reykjavík-
ur annars vegar og Akraness og Borgar-
fjarðar hins vegar. Nefndin skilaði ítar-
legri skýrslu árið 1972. Þar var fyrst og
fremst rætt um fjóra kosti, brú,
jarðgöng, ferju og veg. Mælt var með því
að leggja betri veg um fjörðinn og að
haldið yrði uppi ferjuflutningum milli
Reykjavíkur og Akraness.
Á þessum áratug hefur mikið verið
rætt um breyttar samgöngur um
Hvalfjörð. Málið hefur alloft komið til
umræðu á Alþingi.
Einkaaðilar sýna málinu áhuga
íslenska járnblendifélagið, Sements-
verksmiðja ríkisins og verktakafyrirtæk-
ið Krafttak, sem gerir jarðgöngin í
gegnum Ólafsfjarðarmúla, gerðu árið
1988 frumathugun á gerð jarðganga
undir Hvalfjörð. í framhaldi af þessari
athugun gerðu fyrirtækin samgönguráð-
herra tilboð um að sjá um og kosta alla
undirbúningsvinnu gegn því að fyrirtæk-
in sæju um áframhaldandi vinnu við
göngin.
í athugun fyrirtækjanna þriggja var
reiknað með að göngin yrðu um 5,1
kílómetrar að lengd og gerðar yrðu tvær
akreinar. Lægsti punktur undir sjávar-
máli átti að verða um 130 metrar.
Kostnaður við göngin var áætlaður 3,1
milljarðar króna á verðlagi í desember
1989 og reksturskostnaður var áætlaður
um 70 milljónir á ári. í fjármögnunar-
dæmi var miðað við að veggjald fyrir
fólksbíla yrði 470 krónur og 2700 krónur
fyrir stóra bíla. Niðurstaðan var því að
göngin myndu greiðast upp á u.þ.b. 20
árum.
Tilboði fyrirtækjanna var ekki tekið
og hefur í rauninni aldrei verið svarað.
Samgönguráðherra skipaði hins vegar
starfshóp í byrjun ágústmánaðar í fyrra
til að fjalla um samgöngur undir eða yfir
utanverðan Hvalfjörð. í hópnum sátu
Gísli Gíslason, bæjarstjóri á Akranesi,
Jón Sigurðsson, framkvæmdastjóri ís-
lenska járnblendifélagsins, Jón Sveins-
son, aðstoðarmaður forsætisráðherra,
Páll Ólafsson, forstöðumaður bygginga-
deildar Landsvirkjunar og Helgi Hall-
grímsson, aðstoðarvegamálastjóri, en
hann var formaður hópsins. Jón Rögn-
valdsson, tækniforstjóri hjá Vegagerð
ríkisins var ritari hópsins.
Starfshópurinn skiiaði um síðustu ára-
mót skýrslu sem hér er m.a. höfð til
hliðsjónar.
Um 1300 bílar að meðaltali aka
um Hvalfjörð á degi hverjum
Árið 1988 reyndist meðalumferð um
Hvalfjörð á dag vera tæplega 1300 bílar.
Umferðin hefur tvöfaldast frá því sem
hún var 1979. Akraborgin flutti árið
1987 ríflega 200 bíla á dag. Athuganir
benda til þess að um 10-15% af þessum
bílum séu „þungir“ bílar.
Vegagerðin hefur gert spá um þróun
umferðar um Hvalfjörð næstu áratugina.
Spáð er að árið 2010 verði umferðin um
2000 bílar á dag og um 3000 bílar á dag
ef tenging verður gerð yfir utanverðan
fjörðinn. Nú er verið að endurskoða
þessa spá.
Starfshópurinn tekur ekki afstöðu til
þess hvar staðsetja eigi göngin. í dag eru
100,6 km milli Reykjavíkur og Akra-
ness, en með jarðgöngum mun leiðin
styttast um 49,1-64,2 km. Milli Reykja-
víkur og Borgarness eru 109,4 km, en ef
lögð verða jarðgöng styttist sú leið um
45,3-30,6 km.
Starfshópurinn kemst að þeirri niður-
stöðu að jarðgöng undir Hvalfjörð sé
þjóðhagslega arðbær framkvæmd og að
hún muni hafa jákvæð áhrif á þróun
byggðar á Vesturlandi. Hópurinn bendir
á að hin mikla stytting leiða til höfuð-
borgarsvæðisins muni almennt bæta skil-
yrði atvinnurekstrar og ný fyrirtæki á
mörgum sviðum muni eiga auðveldara
með að hefja starfsemi á svæðinu.
Framkvæmdin verður ekki fjár-
mögnuð með hefðbundnum leiðum
Ljóst þykir að framkvæmd að þeirri
Med jarðgöngum undir Hvalfjörðinn styttist leiöin vestur og norður um land um tugi kílómetra. Margir telja slíka gangagerð löngu tímabæra og því ekki eftir neinu að bíða. (Myndin er sviðsett).
stærðargráðu sem Hvalfjarðagöngin eru
verður ekki fjármögnuð með hefð-
bundnum leiðum. Göng undir Hvalfjörð
eru ekki á langtímavegaáætlun sem nær
til ársins 1994. Starfshópnum sem sam-
gönguráðherra skipaði í sumar var m.a.
ætlað að taka afstöðu til hugmyndarinnar
um að einkaaðilar sameinuðust um jarð-
gangagerðina. Þessi aðferð við gerð
samgöngumannvirkja hefur verið notuð
allvíða á undanförnum árum, og þá
einkum við dýr mannvirki sem stytta
leiðir mikið eða koma á föstu vegasam-
bandi, þar sem ekkert var fyrir. Skipulag
þessara félaga og aðild þeirra að mann-
virkjagerð er þó mjög breytileg eftir
löndum.
Norðmenn hafa mesta reynslu Norð-
urlandaþjóða í þessum efnum. Þeirra
aðferð er í stuttu máli sú, að stofnað er
félag, sem hefur frumkvæði að mann-
virkjagerð og útvegar fjármagn til undir-
búnings og byggingar mannvirkja. Félag-
ið fær síðan heimild til töku gjalds af
vegfarendum. Gjaldtakan stendur undir
vöxtum og afborgunum af fjármagni auk
kostnaðar félags við innheimtu o.fl., en
gjaldtöku er hætt þegar endurgreiðslum
er lokið. Félagið á að öðru leyti ekki
aðild að mannvirkjagerðinni, heldur er
undirbúningur og framkvæmd í höndum
norsku Vegagerðarinnar. Ennfremur sér
hún um rekstur mannvirkja og viðhald
þeirra um leið og umferð er hleypt á,
enda verða mannvirkin þá þegar hluti af
þjóðvegakerfi þeirra.
í öðrum löndum fara menn gjarnan
aðrar leiðir. Algengt er að félag taki að
sér allt verkefnið. í slíkum tilvikum
annast félagið ekki einungis fjármögnun,
heldur framkvæmdina alla, og stundum
einnig viðhald og rekstur mannvirkja
meðan á töku veggjalds stendur. í stað-
inn fær félagið gjarnan heimild til töku
veggjalds í ákveðinn árafjölda. Félagið
tekur þá áhættuna af því að tekjur af
umferðinni reynist minni en áætlað var,
en á móti kemur, að félagið á hagnaðar-
von ef tekjuspár standast eða tekjur fara
fram úr áætlun.
Framkvæmdir við Ólafsfjarðar-
múla eru sex mánuði
á undan áætlun
Stefán Guðbergsson, framkvæmda-
stjóri Krafttaks, sagði að áhugi fyrirtækj-
anna þriggja sem á sínum tíma buðust til
að kosta undirbúningsrannsóknir að
jarðgangagerð undir Hvalfjörð væri enn
fyrir hendi. Hann sagði ljóst að ef fara
ætti út í þessa framkvæmd yrðu einkaað-
ilar að koma til skjalanna. Stefán var
spurður hvort einkaaðilar hefðu raun-
verulegan áhuga á að leggja fjármagn í
þetta verkefni.
„Áhuginn er a.m.k. það mikill að
þessir aðilar hafa boðist til að gera þetta.
Menn taka ekki á sig slíka skuldbindingu
ef menn meina ekkert með því.“
Stefán sagði að í landinu væri fyrir
hendi tæknileg þekking til að ráðast í
verkefni eins gerð jarðganga undir
Hvalfjörð. Verktakafyrirtækið Krafttak
hefur unnið við jarðgangagerð frá árinu
1984. Það hefur m.a. unnið að gerð
neðanjarðamannvirkis við Blönduvirkj-
un, en það samsvara um fimm kílómetra
löngum veggöngum, og gerð gangna í
gegnum Olafsfjarðarmúla sem verða
rúmlega þrír kílómetrar að lengd.
Samkvæmt verksamningi var gert ráð
fyrir að vinnu við Ólafsfjarðargöngin
myndi ljúka í mars 1991, en nú bendir
allt til þess að þeim muni ljúka í október
—
Timamynd: Ámi Bjarna
á þessu ári eða um sex mánuðum á
undan áætlun. Stefán sagði mjög mikil-
vægt að taka ákvörðun sem fyrst um
næstu skref í jarðgangagerð á íslandi svo
hægt yrði að nýta áfram þau tæki og þá
tækniþekkingu sem til er í landinu.
Stefán sagði að ef tekin yrði ákvörðun
í dag um að gera jarðgöng undir Hval-
fjörð gætu framkvæmdir hafist í lok
ársins að loknum rannsóknum og tækni-
legum undirbúningi.