Tíminn - 15.08.1991, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Fimmtudagur 15. ágúst 1991
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin I Reykjavlk
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Glslason
Oddur Ólafsson
Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrímsson
Steingrlmur Glslason
Skrifstofur:Lyngháls 9,110 Reykjavík. Síml: 686300.
Auglýsingasíml: 680001. Kvöldslmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1100,-, verð I lausasölu kr. 100,- og kr. 120,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Óvissuþættir álmálsins
Haft var eftir Jóni Sigurðssyni iðnaðarráðherra eftir
fund hans með forstjórum Atlantsálsfyrirtækjanna á
mánudaginn að málið væri komið á „endastöð".
Miðað við fyrri yfirlýsingar Jóns Sigurðssonar síð-
ustu 2-3 misseri um stöðu álsamninganna er orða-
lag af þessu tagi merkingarlítið, því að umsagnir
hans um hversu miðaði í þessu langa samningaþófi
hafa verið ærið afsleppar og spár hans um þróun
einstakra áfanga, hvað þá málalok, hafa yfirleitt ekki
staðist.
Jón Sigurðsson hefur talið það henta sér og mál-
staðnum best að svara öllum efasemdarspurningum
um gang mála með bjartsýnisorðum. Það hefur
hann gert hvernig sem á hefur staðið, þótt slík af-
staða stæðist ekki gagnrýni. Þetta kom m.a. í ljós í
vor þegar Paul Drack frá Alumax, sem reyndar gefur
sig út fyrir að vera bjartsýnismaður, lét eftir sér hafa
að helmingslíkur væru á því að álsamningarnir
tækjust. Forsætisráðherra, Davíð Oddsson, lýsti þá
ýmsum efasemdum um stöðu mála, enda ótal mörg
atriði þessara margbrotnu samninga í óvissu.
En hvernig standa sakir nú eftir fundinn á mánu-
daginn?
Ekki skal úr því dregið að málin hafi þokast áfram
á þeim mánuðum sem liðnir eru síðan í vor. Vel má
vera að bjartsýni iðnaðarráðherra eigi sér traustari
grundvöll en oft áður. Þess er reyndar óskandi vegna
þess að svo miklu er búið að kosta til um að stóriðja
af þessu tagi verði til þess að efla íslenskt atvinnulíf
og þjóðarframleiðslu að uppgjöf í því efni myndi
hafa í för með sér efnahagslegt bakslag. Ef þessar
áætlanir rekur upp á sker, myndi skapast tómarúm í
atvinnuuppbyggingu sem því næmi. Að svo komnu
er ekkert það í undirbúningi af opinberri hálfu né á
annan hátt í sjónmáli að það geti fyllt upp í slíkt gap.
Nauðsyn þess að eitthvað fari að ganga í álmálinu
styðst ekki síst við fýrirsjáanlegan samdrátt f sjávar-
útvegi.
En hvort sem miðað hefur lengra eða skemmra í ál-
málinu að undanförnu er vert að minna á orð eins af
stjórnarmönnum Landsvirkjunar, Páls Péturssonar
alþingismanns, að í þessum efnum séu mörg álita-
mál óleyst. Hann segir m.a. að raforkuverð það sem
nú á að semja um eða sætta sig við fyrstu samnings-
árin (10 mills), sé langt undir kostnaðarverði. Þetta
bendir til þess að Landsvirkjun standi ekki undir
rekstri sínum og fjárfestingu nema með því að
hækka verð á raforku til almennings þau ár sem ál-
bræðslan nýtur fríðinda hins lága verðs til sín.
Páll Pétursson bendir líka á, að Atlantsál þarf að
reisa verksmiðjuna á Keilisnesi fyrir lánsfé. í ljós
hefur komið að bankar standa fyrirtækinu ekki opn-
ir fyrir hagstæðum byggingarlánum. Atlantsál á enn
undir högg að sækja í því efni. Rekstraráætlun ál-
bræðslu á Keilisnesi liggur því ekki fyrir. Vel má vera
að helmingslíkurnar frá í vor um álbræðsluna hafí
aukist á síðustu vikum. En málið hefur ekki náð
„endastöð" fyrr en allt er komið í höfn, fjármögnun,
framkvæmdir og viðunandi raforkuverð.
GARRI
Allt fráþví að Starrí í Garöi hóf að
lesa yfír landsmönnum sönginn
um að menn stæðu í því blóðugir
upp fyrir axlir að myrða Myvatn
með einbveríu tæknibrasi, sem
nefnist einu nafni gúr, hefur risið
upp stór stétt manna, sem hefur
að Íiflbrauði að mæia lífskraftinn f
vatninu, silungi og mýi, en eink-
um þó öndinni. Skipaðar eru
nefndir, sem síðan verða fastír
starfskraftar við að mæla lífíð f
Mývatni. Þetta er stór atvínnuveg-
ur, en tekjur súiar hefur hann að
einhveríu leyti frá gúmum. En á
meðan gúrinn borgar starfsliöinu
vinnur það balri brotnu að því að
koma gúmum frá MývatnL Blað
umhverfísmálaráðherra slær upp
á forsíðu í gær spumingunni um
hvort Kísiliöjurmí við Mývatn
verði ekki Íokaö innan tíu ára. Það
yrði mikill árangur, sem heitir á
mæitu máli hvað vísindamennina
snertír, að ieggja sjálfa sig niður.
Að vísu mun öndin halda áfram að
fljúga yfír höfðum þeiira og mýið
mun ekki lótta þeim vana sfnum
að híta menn. En tekjur verða
engar af því, Fastaliðíð við Mývatn
mun þvt treysta þvf að ríkið borgi.
Sá galli erþó á málinu, að flokkur
umhverfísmálaráðherra er í ríkis-
stjóm sem vill skera niður aiia
sósíalþjálp við andateljara.
Húsöndin mjólkuð
Þegar Ijóst er, að markmið vís-
índastarfs við Mývatn er að drepa
Kísiliðjuna, hefur verið brugðið á
það ráð að hefía fjársöfnun. Gefið
hefur verið út náttúruvemdar-
meriri tíi ágóða fyrir fastaliðið við
Mývabi með húsönd á fiugi yfir
Laxá, en Vindbelg í baksýn. Mynd-
in er að vísu af húsÖndum á fiugi,
en um lítíð annað er vitað. Má
segja um myndina að hún er eins
og málveridð af beljunni. Þar var
grætui völlur og giröing. Lista-
maðurinn sleppti hins vegar helj-
unnl af því hún haíði eJdri komist
yfír girðinguna. Fyrir ágóðann af
húsöndinni á að hyggja gestastofu
við Mývatn, þar sem þrfr eða fjórir
af fastaliðinu geta haft atvinnu.
Eins er víst að þessari gestastofu
verði fijótlega lokað, eins og
Oimmuborgum vegna ágangs,
endaeru landverðir þama á hveiju
strái Ul að gæta þess að náttúra-
fyrirbæri séu ekki ofnotuð.
Nær að selja Pétur
Þegar þannig hefur verið séð fyr-
ir því að fasta starfsJiðið haldi at-
vinnu sinni, þótt gúrinn hverfi á
brott og hættí að borga fyrir bali-
ið, er ekkert annað eftír en loka
Mývatnsveit fyrir gestum. Að vísu
mætti byggja lokaðan veg að hót-
elinu í Reynlhlíð, þar sem gestir
geta gætt sér á horaðum grilluð-
um silungi, og selja aðgang að út-
sýnisturnum. Þá væri loksins
komin sú vemd fyrir Mývatn sem
fasta starfsiiöið sækist eftir.
Rútubílstjórar gætu svo haldið
áfram að vera fullir, enda ekki
hægt að aka út af iokuöum vegi. í
ölium þessum leiðindum mætti
reyna að fyfla húsöndina, enda
mundi hún þá fljúga hærra og
kvaka meira fyrir starfsliðið, sem
væri oróið einu lífverarnar, sem
hefðu gaman af að vera við Mývatn
ófullar.
Þeir hjá Náttúravemdarráði
hugsa stórt til húsandarinnar og
ætla að hafa miklar tekjur af sölu
merldsins. Nær
meriri með
hefði verið að
mynd af Pétri
heitnum f Reynihlið. Hann hafði
að vísu eklri vængi og var á engan
hátt líkur húsöndinnL En hann
var þúsund þjala stniður sveitar-
innár á meðan hún var normai og
fólk lifði þar normöiu lífi, stór og
myndariegur maður, vegaverk-
stjóri og hótelhaldari og giftur vel,
eins og segir í vísupartínum, sem
ortur var til hans á meridsafmæli,
þar sem menn rómuöu Pétur
mjög og nefndu hann þúsund
þjala smið, sém hann og var. Þi
kvað Egill á Húsavík;
Lómurinn næstí
Ljóst er að bráðlega verður Mý-
vatnssveít fullnumin. Það verður
þegar gúrinn hefur verið hratónn í
burtu og fríður flokkur vísinda-
manna og andateljara kominn í
staðinn með Ufíbrauð frá húsönd-
inni. Þar sem háskÓlinn heidttr
áfram að unga út atvinnulausum
vfsindamönnumm og andateijur-
um má buast við, að bráðlega
verði ný sveít tekin til meðferðar
af þessu fólki. Það er Hka bókstaf-
lega gert ráð fyrir því í húsandar-
prúgramminu, að hægt veröi að
halda áfram að íoka sveitum, svo
vísindamennirnir fái að vera þar
einir. Skaftafell er Hklegt sem
næstí staður. Öræfln hafa áður
þurft að búa við að vera lokuð
sveit, en þá þarf að flnna fugl fyr-
ir vísindaprógrammið. Garri Jegg-
ur tíl að það verði iómnr. Garri

VÍTT OG BREITT
Börn náttúrunnar
í Tímanum í gær var frétt um það
að eldri kynslóðin í höfuðborginni
væri tekin upp á því að fara í bíó.
Bíóið sem dregur þetta fólk að sér
er nýjasta íslenska kvikmyndin,
Börn náttúrunnar, eftir Friðrik
Þór Friðriksson. Samkvæmt frétt
Tímans í gær hafa nú hátt í sex
þúsund manns séð þessa mynd á
hálfum mánuði. Slík aðsókn er
sterk vísbending um að eitthvað sé
í hana spunnið þrátt fyrir lofsam-
lega umsögn kvikmyndagagnrýn-
enda dagblaða og Ijósvakamiðla,
sem að öllu jöfnu er sá hópur
manna sem síst er líklegur til að
koma auga á það ef íslensk kvik-
mynd höfðar til alþýðu manna. En
í þetta sinn virðist sem dómur
gagnrýnendanna og venjulegra
áhorfenda hafí farið saman og þau
skilaboð borist milli manna að hér
væri á ferðinni mynd sem vert
væri að sjá.
íslenskar kvikmyndir
Talsverð gróska er um þessar
mundir í íslenskri kvikmyndagerð,
sem eflaust má að hluta til rekja til
aukinnar hæfni íslenskra kvik-
myndagerðarmanna sjálfra til að
afla sér fjár erlendis, auk þess sem
möguleikar sem áður voru ekki
fyrir hendi, m.a. gegnum norrænt
samstarf, hafa nú opnast til fjár-
mögnunar. Nær undantekninga-
laust munu „íslenskar myndir" nú
gerðar að verulegu leyti fyrir er-
lent fé, sem hefur aftur orðið til
þess að vekja upp umræðu um
hvort og að hve miklu leyti sumar
þessara íslensku mynda séu ís-
lenskar. Þannig hefur Kvikmynda-
sjóður m.a. sætt gagnrýni fyrir að
setja fram skilyrði fyrir styrkveit-
ingum, að erlendir fjármögnunar-
aðilar geti ekki breytt handritum
sem styrkt hafa verið og reyna
þannig að halda íslensku kvik-
myndunum eitthvað íslenskari en
ella hefði orðið. Svo virðist sem
ýmsum þeirra íslensku gúrúa, sem
nálægt kvikmyndagerðinni koma,
þyki það viðhorf Iýsa ótrúlegri
nesjamennsku og jafnvei minni-
máttarkennd að ætlast til að ís-
lenskar kvikmyndir fjalli um
hugðarefni sem sprottin eru úr
séríslenskum jarðvegi og tjái fyrst
og fremst viðhorf og tilfinningar
íslendinga. í rökréttu framhaldi af
þessu hefur magnast sú tilhneig-
ing að búa til bíómyndir af ætt am-
erískra spennumynda, sem allt
eins gætu verið talsettar B-myndir
aö vestan ef ekki væri fyrir þaö að
áhorfandinn þekkir leikarana og
borgarumhverfið. í sjálfu sér er
ekkert við því að segja að slíkar
myndir séu gerðar, en heldur væri
það snautlegt hlutskipti ef megin-
straumur íslenskrar kvikmynda-
gerðar rynni í þann farveg.
Nýtt vín á gömlum
belgjum
í þessu samhengi verður sú mynd
sem nú er að slá í gegn á íslandi,
og verður raunar líka tekin til sýn-
inga á frægri kvikmyndahátíð í
Kanada síðar í þessum mánuði,
sérstaklega athyglisverð. Hún er
ekki spennumynd í venjulegum
skilningi, hún er fyrst og síðast
byggð á reynsluheimi sem nálæg-
ur er íslensku alþýðufólki og hún
gerist í stórbrotnu umhverfi ís-
lenskrar náttúru. Það er einmitt
þessi „nesjamennska", sem hinir
sigldu kvikmyndafrömuðir myndu
eflaust kalla svo, sem er styrkleiki
Barna náttúrunnar. Þó margir hafi
talið þemað um togstreitu sveitar
og borgar á íslandi orðið nokkuð
þreytt, tekst þeim handritshöfund-
um Friðriki Þór og Einari Má Guð-
mundssyni að finna á því nýjan flöt
og varpa kastljósinu á ýmis vanda-
mál sem eru mjög raunveruleg í
básaskiptu og stofnanavæddu ís-
lensku borgarsamfélagi á meðan
eldri útfærslur á þessu þema drógu
athyglina að vandamálum og upp-
lausn sveitanna. Því er í raun verið
að segja allt aðra og nýja sögu, en
þó með því að nota gróið íslenskt
þema. Þegar við þetta bætist frá-
bær leikur aðalleikaranna, stór-
brotið landslag og góð tæknileg
útfærsla, tekst að búa til góða bíó-
mynd, sem höfðar til venjulegra
íslendinga (og raunar gagnrýn-
enda líka). En það sem upphafnir
stælgæjar kvikmyndaumræðunn-
ar hafa enn ekki skilið er að um
leið og vel tekst til við að búa til ís-
lenska kvikmynd, úr íslenskum
reynsluheimi, er um leið búið að
gera mynd sem vekur áhuga ann-
ara en Islendinga. Það hafa nokkr-
ar íslenskar kvikmyndir sannað
áður og fróðlegt verður að fylgjast
með viðtökunum sem Börn nátt-
úrunnar fá í Kanada.
- BG