Tíminn - 07.03.1992, Page 7

Laugardagur 7. mars 1992
Tíminn 7
ekki stundum út á veg og voru svörin
heldur dræm: ,Ja, ég fer stundum
með fólkið til kirkju,“ svaraði hann.
En á böll? lrIa, þá skil ég hann eftir hjá
þjóðveginum," svaraði hann. En svona
var þetta. Menn keyptu bfla þótt eng-
inn á bænum hefði bflpróf. Kannske
var kominn traktor á bæinn áður, og
menn höfðu nasasjón af akstri fyrir
vikið. Ég man eftir þegar við komum
til bændahöfðingja nokkurs á Jökul-
dal. „Það er ekkert launungarmál að
ég keyri ekki og ætla mér aldrei að
keyra,“ sagði karlinn. „En dóttir mín
keyrir — prófið þið hana, prófið þið
hana!“ sagði hann og benti á stúlkuna
yfir borið, en hún var sautján eða átj-
án ára og með próf. Þetta var afskap-
lega vnadræðalegt, bæði fyrir stúlkuna
og okkur strákana, sem ætluðum að
springa úr hlátri. En við fórum með
henni út í bflinn og hughreystum
hana með því að hún væri prýðisbfl-
stjóri, sem hún líka var. Svo lentum
við í mörgum fullorðnum mönnum,
sem greinilega var ýmislegt annað bet-
ur lagið en aka bfl.
Hægt að koma sauðfé
fyrir afturí
Enn var úthlutað um 250 jeppaleyf-
um til bænda o.fl. árin 1954 og 1955.
Þar af völdu nær 150 leyfishafar Land
Rover. Þess skal og getið að um þetta
leyti kom svo þriðji jeppinn til sög-
unnar, en hann var Austin Gipsy, sem
Garðar Gíslason hafði umboð fyrir.
Hann seldist þó aldrei mjög mikið.
Það réð sennilega hvað mestu um
söluna á Land Rover, að þeir voru tals-
vert rýmri en Willys. í Willys var að-
eins eitt sæti hjá ökumanni og mjög
þröngt sæti fyrir tvo afturí. Land Ro-
ver tók hins vegar tvo farþega hjá öku-
manni og fjóra afturí, og einnig var
hægt að ganga um bflinn að aftan,
sem þótti mjög þægilegt. Skella mátti
tveir hringinn í kringum landið að
herða bflana upp og stilla þá. Já, það
var lögð áhersla á að bflunum reiddi
vel af, og það reyndist skynsamleg
stefna, því fyrir vikið seldu þeir út frá
sér. Þetta sá Sigfús fyrir, og þetta varð
fyrsti vísirinn að kerfisbundnu þjón-
ustueftirliti við bfla hér á landi, þótt
Véladeild Sambandsins muni eitthvað
hafa verið byrjuð á slíku f sambandi
við dráttarvélar. Sigfús lagði líka
áherslu á að koma upp góðri vara-
hlutaþjónustu og umboðsmönnum úti
um land.
„Prófið þið hana!“
Við sigldum austur með ströndinni
með Herðubreið til Homafjarðar,
þræddum firðina og ókum svo frá Eg-
Finnbogi Eyjólfsson framan viö einn Land Rover-jeppanna frá 1951, sem nú er safngripur hjá Hekiu hf.
fTlmamynd Árni Biarna)
„Þarna selcfum við hvorki fleiri né færrí en 107 bila, eða ríflega helm-
ings þess er inn mátti flytja," segir Finnbogi. (rimamynd Ami Bjama)
Blaöamannafundur á Tjarnarbrúnni árið 1948 í tilefni afkomu fyrsta
Land Rover-bílsins. Talið frá vinstri: Jón Bjarnason Þjóöviljanum,
Sverrir Þórðarson Morgunblaðinu, Agnar Bogason Mánudagsblað-
inu, Geir Herbertsson prentari, ókunnur, Jón Magnússon fréttastjórí,
ókunnur, Sigfús Bjarnason forstjóri, Óli M. ísaksson framkvæmda-
Stjóri Stefnis h. f. (Myndina lánaði Hekla h. f.)
ilsstöðum áfram norður Möðrudalsör-
æfin. Alls staðar var gott að koma.
M.a. keyrðum við út allt Fljótsdalshér-
að að Unaósi, gengum yfir svokallað
Vatnsskarð að Borg í Njarðvík. Þar var
bfll, sem landað hafði verið á Bakka,-
gerði í Borgarfirði eystra. Heimsóknin
þangað er mér eftirminnileg, en við
komum að Borg seint um kvöldið. Á
Borg bjó Bóas bóndi og viðtökurnar
voru með þeim hætti að það var eins
og að koma í slot á meginlandinu.
Hvor okkar fékk sitt gestaherbergi, og
þarna fengum við besta matinn í allri
ferðinni.
Það var venja okkar, þegar við vorum
búnir að stilla bflana og skoða þá og
höfðum þegið kaffi, að við fengum þá,
er bflunum óku, til þess að koma út og
sýna okkur ökulagið hjá sér. Þar mátti
oft laga ýmislegt. En fýrir kom að
menn urðu skrýtnir á svipinn þegar
við nefndum þetta. Bónda man ég eft-
ir, sem eftir nokkurt hik varð að játa
að hann keyrði alls ekki bflinn. Þegar
farið var að ganga á hann, reyndist bfl-
stjórinn vera sonur hans, sem ekki var
orðinn sautján ára enn og því próflaus.
Við sögðum að við værum nú ekkert
pólití og létum piltinn keyra fýrir okk-
ur. Kom þá í Ijós að hann reyndist vera
besti bflstjórinn, sem við hittum í
ferðinni. Við spurðum hvort hann æki
sætunum upp og þá þótti heppilegt
fýrir bændur í fjárragi að geta kippt
kind og kind upp í bflinn afturí, ef svo
bar undir, eða þá einhverjum flutningi
öðrum. Loks er að nefna að ytra byrð-
ið var úr svonefndri „Burma-bright"-
álblöndu, sem ryðgaði ekki. Frá 1954
var bfllinn auk þess kominn með ál-
hús í stað blæjunnar, sem gerði hann
enn álitlegri kost, þótt það hækkaði
verðið nokkuð.
Aldrei heyrt í þýöari vél
Land Rover- bflarnir voru duglegir í
hvers kyns slarki og sériega gangvissir.
Aldrei hef ég heyrt í fjögurra strokka
bensínvél sem gengur eins þýðan
hægagang og vélin í þeim. Þetta voru
svonefndir F- mótorar, sogventlamir
voru í strokklokinu en útblásturs-
ventlarnir í strokkstykkinu. Efsti hluti
strokkanna var með krómstáli, sem
gerði vélarnar mjög slitþolnar. Nú
tóku við erfið ár með áframhaldanadi
viðskiptahömlum, sem loks var aflétt
af Viðreisnarstjórninni 1960-1961. Þá
varð eftirspurnin svo mikil eftir Land
Rover, að verksmiðjumar höfðu ekki
við og settu á okkur kvóta á tímabili.
Við bættist að um það leyti var hægt
að bjóða bflinn með dieselvél og um
skeið munum við hafa verið með hátt í
70% af jeppasölunni.
Gullöld lýkur
En nú fóru tímamir að breytast, og
segja má að hið gullna skeið Land Ro-
ver bflanna hafi tekið að fjara út eftir
1974. Vegir höfðu batnað mikið og
bændur vom famir í auknum mæli að
aka á fólksbflum, sem gömlu menn-
imir kölluðu „drossíur“. Dráttarvélar
vom líka komnar til sögu með þægi-
legu húsi og fjölbreyttari búnaði, og
fóm menn nú að nota þær í verk sem
jeppinn hafði áður unnið. Þá hafði Ro-
ver hækkað verðið og hjá Ford var nýr
jeppi kominn til sögunnar, Ford
Bronco. Og ekki má gleyma rússnesku
Gas-jeppunum, sem komnir vom enn
áður, og hlutu vemlega útbreiðslu.
Allt varð þetta til að fjölga valkostum
þeirra, sem enn hugsuðu til jeppa-
kaupa. Sífellt fleiri bændur komu sér
upp „drossíu" og dráttarvél á búum
sínum, og má segja að sú þróun hafi
haldist upp frá því. 1977 var sölu á
Land Rover eiginlega Iokið. Þeir vom
að verða of gamaldags og japönsku
jeppamir með sínum fullkomna, ný-
móðins útbúnaði, er sameinaði kosti
jeppa og fólksbfls, ýttu þeim til hliðar.
Stöku Land Rover-bfll hefur komið
síðari árin og nú að undanfömu helst
til Bflaleigu Akureyrar, en þar hafa
þeir reynst mjög vinsælir hjá erlend-
um ferðamönnum sem ferðast vilja
um íslensku öræfin. Ekki em tengslin
þó alveg slitin við Rover, því Range
Rover-bfllinn er nokkurs konar arftaki
Land Roversins núna.
Jeppi í kaupbæti
meö konuefninu
En sagan um Land Rover-bflana,
þessa öldu sem reis svo hátt um árabil,
er merkileg. Það voru meira að segja
stofnuð félög um Land Rover, eins og
til dæmis í Vestur- Húnavatnssýsl-
unni, en þar var Land Rover á svo að
se£ja hverjum bæ.
Ég gat um það hér í byrjun hve
strangar takmarkanimar voru á bfla-
innflutningi, og aðeins fáir útvaldir
eða tilteknar stéttir gátu fengið bfl.
Þar á meðal vom ljósmæðumar. Unga
menn langaði að eignast bfl þá eins og
nú, og árið 1951 komu menn auga á
úrræði: Það var að hafa uppi á ólofaðri
ljósmóður með bflleyfi og giftast
henni. Þá fylgdi bfllinn auðvitað með.
Þetta gerði einn kunningi minn, bú-
settur norður í landi, og hefur hann
mjög gaman af þegar ég minni hann á
þetta. Ég verð að taka fram að hjóna-
bandið varð hið farsælasta. Það var
annars ómögulegt fýrir unga menn að
komast yfir bfl á þessum árum. Bróðir
minn hafði þó komist yfir jeppa frá
hemum 1945 og gert hann upp, svo
úr varð prýðisbfll. Ég tók úr mér
bfladelluhrollinn á honum, ef svo má
segja. En sjálfur eignaðist ég ekki bfl
fýrr en 1956.
Misjöfn örlög
Örlög bflanna, sem fóru á afskekktari
staði, urðu með ýmsu móti. Þannig
fékk ljósmóðirin á Lambavatni á
Rauðasandi bfl sem fluttur var með
skipi til Patreksfjarðar. Hann flæddi
síðar, því þama þurfti að sæta sjávar-
föllum til þess að komast af bæ. Bfll,
sem fór á Siglunes og landað var á
Siglufirði, hefur hins vegar verið til
fram undir þetta. Honum var varla ek-
ið nema á milli bryggju og bæjar á
Siglunesi; um aðra vegi var ekki að
ræða. Sama var að segja um bflinn í
Skálavík, því það var seint sem vega-
samband komst á við Bolungarvík. Við
eigum einn bflanna frá 1951 hér hjá
Heklu og hyggjumst geyma hann sem
sögulegan minjagrip um þessa sér-
stöku bfla. En meðal Land Rover-
kaupendanna eignuðumst við trausta
viðskiptavini, sem halda tryggð við
okkur enn í dag. Við höfum alla tíð
lagt mikla áherslu á góð viðskipti við
bænduma, bæði hvað varðar jeppa,
dráttarvélar og annað, og þeir hafa
reynst viðskiptamenn sem ánægja er
að umgangast í hvívetna. Ætíð varð ég
þess var að í þeirra stétt höfðu menn í
heiðri einkunnarorðin gömlu „Orð
skulu standa", og það hefur ekki
breyst fram á þennan dag.