Tíminn - 01.08.1992, Blaðsíða 5

Laugardagur 1. ágúst 1992
Tíminn 5
Davíö Oddsson.
Matthías Bjarnason.
Þorsteinn Pálsson.
Sighvatur Bjarnason.
Jón Baldvin Hannibalsson.
„Þá segi ég af mér“
Halldór Ásgrimsson skrifar
Handjámin notuð
Enginn efast um að mikil vandamál
steðja að íslensku þjóðfélagi. Það er heldur
enginn í vafa um að núverandi ríkisstjórn
og þingmeirihluti hennar glímir við erfið
viðfangsefni. Við þessar aðstæður reynir
mikið á forsætisráðherra, en þá skiptir öllu
að hann skynji hvemig mögulegt er að
vinna sig út úr erfiðleikunum í bærilegum
friði. Það er ekki nóg að halda friðinn við
Jón Baldvin Hannibalsson, enda hefur
komið í ljós að þjóðfélagið getur alls ekki
fallist á að það sé eitthvert takmark út af
fyrir sig. í stað þess að hlusta á þá, sem hafa
mesta reynslu í íslenskum sjávarútvegi,
veður forsætisráðherrann áfram og lýsir
því yfir, að verði aflaheimildir jafnaðar með
því að nýta svokallaöan Hagræðingarsjóð,
þá eigi hann engan annan kost en að rjúfa
þing og efna til kosninga. Með þessu er
hann í reynd að hóta samstarfsmönnum
sínum og segja þeim að ef þeir hlíti ekki
leiðsögn hans í málinu, þá fái þeir kosn-
ingar.
Borgarstjórinn fyrrverandi er ekkert að
hika við að vera í andstöðu við forsvars-
menn í atvinnulífmu og meginhluta lands-
byggðarinnar. Hann ætlar greinilega að
handjárna hina ráðherrana og stuðnings-
menn stjómarinnar í þessu máli. Hann á
hins vegar eftir að verða þess áskynja, að
það er ekki nóg. Atvinnulífið um land allt
krefst annarra úrræða og væntir fomstu
ríkisstjórnarinnar í erfiðum málum, í stað
vandræðagangs og yfirlýsingagleði. Það
verður ekki tekið gilt að einstakir ráðherr-
ar lýsi því yfir, að þeir hafí annað hvort
hugleitt eða hótað að segja af sér vegna
þessa máls. Síðan virðast þeir hafa komist
að þeirri niðurstöðu að það væri þjóðinni
fyrir bestu, að þeir sætu sem fastast.
Hótun Sighvatar
Sá ráðherra, sem lengst hefur gengið í
að hóta afsögn, virðist vera Sighvatur
Björgvinsson. Það er haft eftir honum að
hann hafi hótað að segja af sér, ef ekki yrði
komið til móts við þau byggðarlög sem
verst fara út úr skerðingu þorskaflans. Sig-
hvatur sagði á sínum tíma, að hann myndi
aldrei styðja ríkisstjóm sem byggði á
kvótakerfinu. Nú situr hann í ríkisstjóm,
sem notar þetta sama kerfi og neitar að
fara þá leið til jöfnunar, sem við blasir að er
sú eina færa. Sighvatur lætur sér nægja að
draga hótunina til baka, þar sem forsætis-
ráðherra féllst á að lofa Byggðastofnun að
skoða málið. Áður hafði hann takmarkað
alla möguleika Byggðastofnunar til af-
skipta af slíkum málum, m.a. með reglu-
gerðarbreytingum.
Sjálfsagt hefur Sighvatur komist að
þeirri niður-
stöðu, að hann
yrði þjóðarinnar
vegna að halda
áfram að starfa í
ríkisstjórninni,
ekki síst til þess
að reyna að ná
fram jöfnun á
aflaheimildum.
Hann virðist ekki
gera sér grein fyr-
ir því, að með útgáfu reglugerðar um veiði-
heimildir er búið að binda málið fyrir
næsta fiskveiðiár og erfitt að gera breyting-
ar þar á. Eina leiðin, sem er eftir, er að nota
Hagræðingarsjóðinn, en forsætisráðherra
hefur hafnað því. Þótt Sighvati kunni að
líða betur vegna þessarar hótunar, þá
gagnast hún Vestfirðingum og öðmm
landsbyggðarmönnum lítið.
Afstaða sjávarútvegs-
ráðherra
Miklar umræður urðu í vetur á Alþingi
um rekstrarskilyrði sjávarútvegsins. Flest-
um var Ijóst að sá taprekstur, sem við
blasti, gat ekki gengið til langffama. Sjáv-
arútvegsráðherra hafði uppi tilburði til að
ná ffam ákvörðun um þau mál í ríkis-
stjórninni, en með litlum árangri. Ríkis-
stjórnin greip þá til þess ráðs að vísa mál-
inu til nefndar, sem fjallar nú um breyting-
ar á sjávarútvegsstefnunni. Nefndin hefur
litla möguleika til afskipta af þessu máli,
enda hefur lítið frá henni heyrst. Þing-
flokksformaður Alþýðuflokksins hefur lýst
því yfir, að hún sé nánast óstarfhæf og ffá-
leitt að vísa slíku máli til þessarar sömu
nefndar.
Nú hefur sjávarútvegsráðherra barist
fyrir því, að varkár ákvörðun yrði tekin um
veiðiheimildir og Hagræðingarsjóður not-
aður til jöfnunar. Hann hefur nú sætt sig
við málamiðlun, þar sem ójöfnuður ræður
ríkjum. Hann hefúr látið í það skína að
hann hafí ekki viljað segja af sér, því þá
hefði þorskveiðin orðið miklu meiri. Hann
virðist því hafa ákveðið að vera í ríkis-
stjóminni vegna hræðslu um að sam-
starfsmenn hans myndu ganga af þorsk-
stofninum dauðum. Allt ber þetta vott um,
að honum þyki nauðsynlegt að hægja á
Davíð, þannig að hann komist ekki upp
með allt sem
honum dettur í
hug, með Jón
Baldvin fast við
hlið sér. En það
er ekki nóg að
koma einum og
einum spotta á
Davíð. Það verð-
ur að stöðva
hann á þessu
ferðalagi og það
verður ekki gert með innantómum hótun-
um.
Landbúnaðar-
ráðherrann
Fyrir nokkm kom það fram að landbún-
aðarráðherrann hefur líka hótað að segja af
sér, ef tillögur krata ná fram að ganga í
landbúnaðarmálum. Sighvatur hefúr orð-
að það svo, „að velferð mannsins verði að
ganga fyrir velferð sauðkindarinnar“. Með
sama hætti og fólk er háð þorskveiðum er
það líka fólk sem er háð sauðfjárbúskap.
Það eru fáir sem búa við jafn mikla erfið-
leika og fólkið í sveitunum, sem horfir á
endalausan samdrátt í þessari grein iand-
búnaðarins. Landbúnaðarráðherrann gerir
sér grein fyrir þessu, en virðist ekki njóta
mikils skilnings meðal samstarfsmanna í
ríkisstjóm. Sighvatur hefur lítið getað
sparað, þrátt fyrir miklar yfirlýsingar, og
nú krefst hann þess, að Halldór Blöndal
grípi hnífinn og dragi enn meir úr útgjöld-
um á vegum hans ráðuneyta.
Það er undarlegt andrúmsloft í ríkis-
stjóm þar sem ráðherramir keppast við að
koma því á framfæri, að þeir hafi hótað að
segja af sér. Það eru allir hættir að taka
þessar hótanir alvarlega. Það hefur marg-
oft komið ffam, að þeir munu ekki standa
við þær, enda er forsætisráðherrann líka
hættur að hlusta á þær. Hann hefur ein-
faldlega sagt þeim, að hann sé tilbúinn til
að segja af sér og boða til kosninga. Til þess
hugsa þeir með skelfingu og láta sér því
lynda, að sitja óánægðir í stólum sínum.
Hvað með félagsmála-
ráðherra?
Sá ráðherra, sem oftast hefur verið með
hótanir um að segja af sér, er félagsmála-
ráðherra. Ekki hefur mikið til hennar
heyrst síðustu mánuði, en væntanlega
mun það breytast þegar fjárlagavinnan er
komin lengra. Jóhanna hefur venjulega
hótað Jóni Baldvin því, að hún muni hætta
ef hann fylgi henni ekki að málum. Má
segja að það sé árlegur viðburður að heyra
ávæning af slíku. Henni hefur orðið ágengt
í þessu, því Jón Baldvin hefur venjulega
látið undan. Slíkar hótanir eru samskipta-
hættir, sem engir geta unað til lengdar.
Fara þeir frá?
Ríkisstjómin stendur frammi fyrir erf-
iðu viðfangsefni. Hún þarf að skapa sam-
stöðu um úrlausn mála. Hún gerir það
ekki með því að særa réttlætiskennd þeirra
sem best þekkja til. Hún gerir það ekki
með hótunum út og suður. Hún gerir það
ennþá síður með því að láta Jón Baldvin og
Davíð ráða ferðinni á grundvelli kreddu-
kenninga kratanna. Mikill óróleiki hefur
gripið um sig í þingliði þeirra. Sá óróleiki á
eftir að magnast þegar menn gera sér grein
fyrir ástandinu víða um land. Fomstu-
menn atvinnulífsins og launþega hafa vilj-
að standa við bakið á þessari ríkisstjóm og
gefa henni tækifæri. Áf yfirlýsingum þeirra
að undanfömu má ráða, að þolinmæði
þeirra er á þrotum.
Ósamstæð ríkisstjóm ræður ekki við erf-
ið viðfangsefni. Hún á enga aðra færa leið
en að fara frá og það er rétt hjá forsætisráð-
herra, að ef stjómin hefur ekki vald á þessu
máli, á hún engan annan kost en að rjúfa
þing og efna til kosninga.
Ríkisstjómin sjálf heíúr ekki enn gert
sér grein fyrir að hún hefur ekki vald á
málinu. Það á eftir að koma enn betur í ljós
á næstu vikum og þá verður fróðlegt að sjá
hvort forsætisráðherrann stendur við orð
sín. Þótt ráðherramir kunni að geta ffiðað
samvisku sína með hótunum, þá gera þær
þjóðfélaginu lítið gagn. Þvert á móti em
þær til þess fallnar að draga úr því iitla
trausti, sem ríkisstjómin hefur.