Tíminn - 01.08.1992, Blaðsíða 11

Laugardagur 1. ágúst 1992
Tíminn 11
sem bátur kostar. En með honum gat
Ólafur sótt veiði út í sjó. Og það er
athyglisvert, sem hann segir, að
þennan útbúnað, eða líkan, muni
hægt að nota til þorskveiða með góð-
um hagnaði.
Það er kunnugt, að á vissum árs-
tímum gengur fiskur upp að söndun-
um þarna og víðar, og fer svo grunnt
að hann rotast oft í brimi og rekur á
land hrönnum saman. Þegar físk-
göngurnar haga sér þannig, er ekki
lahgt í fiskinn, en það er nógu langt
til þess, að menn geta ekki veitt
hann þegar engir eru bátar, eða ekki
hægt að komast út fyrir brimi. En þá
er að hagnýta uppgötvun Ólafs í Sel-
koti, senda út seglfleka, annaðhvort
með net eða línu, standa sjálfur á
þurru lándi og draga aflann á land.
Ef einhverjar breytingar þyrfti að
gera á flekanum, þá ætti mönnum
ekki að verða skotaskuld úr því á
þessari tækninnar öld.
Hér getur verið um stórkostlegt
hagsmunamál að ræða fyrir allar
þær sveitir, er Iiggja að Suðurlands-
söndunum, allt frá Reykjanesi og
austur að Hornafirði. Útræði á þessu
svæði er nú víðast lagt niður, en
þykkar torfur af þorski fara þarna um
rétt upp við land. Fyrir 180 árum var
fundin aðferð til þess að veiða þenn-
an fisk með litlum tilkostnaði og
mannhættulaust. Hún hefir legið í
láginni síðan. Er ekki tími til kom-
inn að reyna hana?
Enginn fékk verðlaun
Ástæðan til þess, að allra þessara
þriggja umsókna um verðlaun fyrir
selveiðar er getið hér, er sú, að Ólaf-
ur stiftamtmaður Stefánsson sendir
þær allar í einu lagi til rentukamm-
ers (bréf dagsett í Viðey 7. mars
1796). Rekur hann fyrst hvað hver
hefir til síns ágætis og segir síðan:
„Ég er viss um, að það mundi verða
öðrum hvöt til framtakssemi, ef
þessir menn fengi hæfileg verðlaun,
og þá sérstaklega inn fyrst nefndi."
Seglflekinn sem Ólafur Jónsson í
Þessa teikningu hans er aö finna
Það var Ólafur Jónsson í Selkoti.
En svo fór um þessar umsóknir, að
rentukammer skar þær allar niður
við sama trog og veitti engum verð-
laun. Ef til vill hefir það spillt fyrir
Ólafi, að umsókn hans varð samferða
umsóknum þeirra nafnanna.
Þegar manntalið var tekið 1801, bjó
ólafur enn í Selkoti, þá 59 ára. Þar
segir, að hann stundi búskap, sel-
veiöi og gullsmíðar og sé sáttanefnd-
armaður. Ólafur andaðist 5. október
1814 og var banamein hans krabba-
mein í andliti, sem hann hafði þjáðst
af um mörg ár. Kona hans var Guð-
laug Stefánsdóttir. Hún var dóttir
Stefáns officialis Einarssonar í Lauf-
Selkoti fann upp.
í Þjóöskjatasafni.
ási og Jórunnar dóttur Steins bisk-
ups Jónssonar á Hólum.
Um Jón tíkargjólu
Jón Jónsson í Skildinganesi, sem
sótti um verðlaun fyrir skotfimi sína
og seladráp, gekk undir nafninu Jón
tíkargjóla. Fékk hann það viðurnefni
vegna þess, að þegar hásetar hans
mögluðu og vildu ekki róa vegna
þess, hve hvasst væri, þá var það
vanaviðkvæði Jóns, „að þeir skyldu
ekki vera að því arna, það væri ekki
nema svolítil tíkargjóla; en Jón var
sjósóknari inn mesti og kunni ekki
að hræðast".
í þjóðsögum Jóns Árnasonar og Ól-
afs Davíðssonar eru sagðar nokkrar
sögur um skotfimi Jóns og er rétt að
birta þær hér í sambandi við verð-
launaumsókn hans:
„Þegar Jón var 7 eða 9 vetra að
aldri, hittist svo á, að faðir hans kom
einhvers staðar að með hlaðna
byssu. Karl lagði hana snöggvast frá
sér og ætlaði að taka hana aftur þeg-
ar í stað, en í því bar Jón litla að.
Hann þrífur byssuna, heldur að hún
sé óhlaðin og miðar á vinnukonu,
sem stóð á hlaðinu. Skotið hleypur
úr byssunni, og dettur vinnukonan
dauð niður. Þá verður karl þess fyrst
vísari, hvað um er að vera, og verður
honum þetta að orði við Jón:
„Skjóttu bölvaður — þú skýtur ein-
hvern tírna!" Þetta þótti rætast á
Jóni, því að hann varð afbragðs
skytta, þegar fram liðu stundir.
Einu sinni fór Jón með öðrum
mönnum.norður á fjöll til álftadráps.
Þeir félagar komu auga á álftahóp
mikinn og skaut Jón í hópinn, en um
leið og skotið reið úr byssunni, sló
hún Jón um koll og í rot. Félagar
Jóns fóru að stumra yfir honum, en
hirtu ekki um álftirnar. Þegar Jón
raknaði úr rotinu varð honum þetta
fyrst að orði: „Liggur ekkert helv...
eftir?" Var nú farið að huga að álft-
unum, og lágu fimm dauðar, en aðr-
ir segja sjö.
Einu sinni sem oftar reri Jón með
hásetum sínum til Sviðs í Faxaflóa.
En skamma stund höfðu þeir setið,
áður en stökkull kom og ásótti þá
svo, að þeim gagnaðist ekki að sitja,
og varð Jón nauðugur viljugur að
halda undan f land, enda tjáði hon-
um ekki annað fyrir hásetum sínum,
sem urðu lafhræddir. Daginn eftir
var logn og ágætt sjóveður; reri Jón
og hafði með sér kúlubyssu, sem
hann átti. Þegar þeir voru komnir í
sátur, segir Jón: „Komi nú andskot-
ans stökkullinn, ef hann er nokkur
til í sjónum." Hásetar urðu forviða
við þetta og sögðu: „Guð fyrirgefi
þér, Jón, að tala sjóvíti í logninu." En
á sömu stundu sjá þeir, hvar stökk-
ullinn kemur og stefnir á þá. Jón
grípur þegar byssuna og hleypir af í
því stökkullinn létti sér, svo hann
skelldist í augabragði niður í sjóinn
aftur, og tók á rás undan til hafs; það
merktu þeir á blóðrákinni, sem eftir
varð í sjónum; en sá stökkull ómak-
aði þá aldrei framar.
Oft skaut Jón á illfiska, er þeir sóttu
að honum á sjó, og fæídi þá svo frá
sér.“
Á þessu má sjá, að Jón mun hafa
orðið fyrstur manna til þess að herja
á illfiska í Faxaflóa. Ekki sótti hann
þó um viðurkenningu fyrir bað.
(Frásögn Arna Óla)
GRILLKOL
199 kr.
TJÖLD FRÁ
6.995 kr.
SVEFNPOKAR ' >
FRÁ 3.490 kr. ^
* *
ALDYNUR
FRÁ499 kr.
VERSLUNARMANNAHEtGINA
í Hagkaup færðu allt sem þú þarft fyrir útileguna
um Verslunarmannahelgina, vandaðar vörur á
^ ótrúlega góðu verði. Tjöld sem þú tjaldar á
augabragði, tjalddýnur, svefnpoka, bakpoka,
kolagrill, ferðagasgrill, kælibox, grillkol, gasluktir,
einnota bollar, glös, diska og hnífapör í miklu úrvali. Skoðaðu
verðið, úrvalið og gæðin í Hagkaup og þá kemstu að því að þú
þarft ekki að leita lengra. - ww ■ vv m
Verslunarmannahelgin byrjar í J
Hagkaup. - allt í einniferð
FERÐAGASGRILL
3.990 kr.
POTTASETT
1.695 kr.
INNIHATIÐIHAGKAUP FYRIR
F
I - GRÆNT NÚMER 9 9 66 80