Tíminn - 22.08.1992, Blaðsíða 3

Laugardagur 22. ágúst 1992
Tíminn 3
Ríkissjóður aldrei skilað skyldusparnaði sem tekinn var af þúsundum skattgreiðenda 1975 og 1976:
Þúsundir fólks eiga um 110
milljónir inni hjá ríkinu
Er trúiegt að ríkissjóður mundi geyma skuldakröfur á þúsundir
fóiks í launahærri kantinum óhreyfða niðrí í skúffu í hálfan annan
áratug án þess að gera tilraun til þess að innheimta þær skuldir?
Þessi spuming vaknar óneitanlega þegar Ríkisendurskoðun upplýs-
ir að við sjóðstainingu hjá Ríkisféhirði 1990 fundust á fimmta þús-
und skyldusparaaðarskírteini frá árunum 1975 og 1976 sem aldrei
hafa verið afhent réttmætum eigendum sínum eins og lög sögðu til
um. Hér er um að ræða skyldusparaað, 5% af skattskyldum tekjum
yfir ákveðnu marki, sem ákveðinn var sem liður í ráðstöfunum í
efnahagsmálum þessi ár og tekinn var af öllum skattskyldum lands-
mönnum undir 67 ára aldri.
Þar sem skyldusparnaðurinn var
einmitt tekinn af fólki með góðar
meðaltekjur og þar yfir, virðist
með ólíkindum að ekki skuli á hálf-
um öðrum áratug hafa tekist að
koma þúsundum skírteina til skila.
„Ríkisendurskoðun gerði athuga-
semdir við meðferð þessa máls á
sínum tíma og taldi ótækt að skír-
teini þessi hefðu ekki verið afhent
réttmætum eigendum. Þá er það
mat stofnunarinnar að fjármála-
ráðuneytinu beri að gera átak í því
að koma andvirði skírteinanna í
réttar hendur þar sem umræddur
sparnaður var skyldaður með lög-
um af hálfu ríkissjóðs," segir í
nýrri skýrslu Ríkisendurskoðunar.
í Iögum frá 1975 „um ráðstafanir í
efnahagsmálum og fjármálum til
þess að stuðla að jafnvægi í þjóðar-
búskapnum og treysta undirstöðu
atvinnu og lífskjara" segir svo í
grein um skyldusparnað:
„AHir menn sem tekjuskattskyldir
eru ... og ekki voru orðnir 67 ára
fyrir 1. janúar 1975 skulu á árinu
1975 leggja til hliðar fé til varð-
veislu í ríkissjóði." Samsvarandi
lagagrein var samþykkt árið eftir.
Skyldusparnaður þessi skyldi
nema 5% af öllum skattgjaldstekj-
um ársins 1974 að frádreginni 1
milljón kr. hjá einstaklingi auk 75
þús.kr. vegna hvers barns á fram-
færi. Hjá hjónum var skyldusparn-
aður 5% af tekjum umfram 1.250
þús.kr. eða 1.500 þús.kr. og 75
þús.kr. vegna hvers barns. Benda
má á til viðmiðunar að meðalbrút-
tótekjur landsmanna 1974 voru
857 þúsund krónur, samkvæmt
skýrslum Hagstofunnar.
Árið eftir miðaðist skyldusparnað-
urinn við 2,5% hærri tekjur, t.d.
tekjur umfram 1.275.000 kr. hjá
einstaklingi.
Skyldusparnað þennan áttu menn
að greiða eins og hverja aðra skatta
til ríkissjóðs. Þegar hann hafði ver-
ið greiddur að fullu „skal ríkissjóð-
ur viðurkenna móttöku hans með
afhendingu sérstakra skyldusparn-
aðarskírteina," eins og orðrétt seg-
ir í lögunum.
En á því virðist hafa orðið nær
ótrúlegur misbrestur. Við sjóðs-
talningu hjá Ríkisféhirði fann rík-
isendurskoðun 1.813 gild skírteini
frá árinu 1975 að nafnvirði 26,4
milljónir gkr. og 2.415 gild skír-
teini frá árinu 1976 upp á 46,9
milljónir gkr. að nafnvirði. Auk
þess fundust um 270 skírteini að
frjárhæð 8,6 milljónir kr., sem ekki
eru með gildri útgáfu. Samkvæmt
lögunum átti þessi skyldusparnað-
ur að bera 4% vexti og verðbætur
reiknaðar samkvæmt framfærslu-
vísitölu til greiðsludags. Skírteinin
voru fyrst laus til innlausnar þrem
árum síðar, þ.e. í desember 1978 og
1979, en lengst áttu þau að gilda til
desember 1990 og desember 1991.
Miðað við framangreinda ávöxtun
ættu eigendur hinna 4.228 gildu
skírteina sem „varðveitt" eru í
skúffum ríkisféhirðis nú að eiga yf-
ir 110 milljóna króna inneign hjá
ríkissjóði, sem nú er m.a.s. hættur
að greiða vexti eða verðbætur á það
fé. Þetta samsvarar rúmlega 26
þús. kr. inneign á hverju skírteini
að meðaltali. Þar sem telja má lík-
legt að algengt sé að sömu einstak-
lingar hafi þurft að borga skyldu-
sparnaðinn bæði árin sýnist ljóst
að hundruð, ef ekki þúsund ein-
staklingar geta átt nokkurra tuga
þúsunda króna inneign í skyldu-
sparnaði hjá ríkissjóði.
Raunar sýnist ástæða til að óttst
að þeir kunni að vera ennþá fleiri
sem ríkið sveikst um að senda
skyldusparnaðarskírteini sín eins
og lög kváðu á um. í skýrslu Ríkis-
endurskoðunar segir:
gær lauk í Reykjavík ráðstefnu um island og Færeyjarsem heimspekideild Háskóla fslands stóð
fyrir. Á ráðstefnunni var fjallaö um frændþjóðimar frá ýmsum hliðum. Fluttir voru fyrírlestrar um ís-
lenskt og færeyskt mál og nöfn, þýðingar, kvæði og dansa, fiskveiðar Færeyinga á fslandsmiðum,
sögu þjóðanna og viðhorf þeirra til hvorrar annarrar. Tímamynd Ami Bjama
„Innheimtumenn ríkissjóðs áttu
að sjá um að afhenda skírteinin á
sínum tíma, þegar full skil höfðu
verið gerð á álögðum gjöldum við-
komandi árs. Sá hluti þeirra sem
„ekki tókst" að afhenda eigendum
sínum var sendur Ríkisféhirði til
varðveislu. Ekki hefur verið kann-
að hvort allir innheimtumenn rík-
issjóðs hafi skilað þeim skírteinum
sem ekki tókst að afhenda og liggi
því e.t.v. með óafhent skírteini."
Eru kannski einhver hundruð eða
þúsund skyldusparnaðrskírteini
ennþá „varðveitt" í skúffum ein-
hverra sýslumanna hér og þar á
landinu?
Til að átta sig betur á tekjum
þeirra sem skyldaðir voru til að
senda ríkissjóði „sparifé til varð-
veislu" má nefna, að 1 milljón
gamalla króna árið 1974, fram-
reiknuð með framfærsluvísitölu,
samsvarar kringum 1,7 milljónum
króna núna á árinu 1992
- HEI
„Sjóðurinn sviptur
hlutverki sínu“
Atvinnuleysisstryggingasjóö vantar 500 milijónir króna á þessu
árí og milljarð króna árið 1993 samkvæmt athugun ríkisendur-
skoðunar. Ásmundur Stefánsson segir hugmyndir ríkisendur-
skoðunar um að færa greiðslur atvinnuleysisbóta frá stéttarfé-
lögum byggðar á misskilningi.
„Það er alveg ijóst að framlögin til að stéttarfélÖgin eru sá aðili sem
sjóðsins hafa verið skorin niður. veitir Öflugast aðhaid og reynir að
Hann hefur þar með verið sviptur fyrirbyggja að fóik sé að taka at-
því hiutverki að geta mætt veru- vinnuleysisbætur án þess að þvi
legu atvinnuleysi. Það verður auð- beri. Þar eru stéttarfélögin virkari
vitað að gera í fjárlögum ríkislns aðili en sveitarféiögln. Það skiptir
ráðstafanir til að tryggja það að auðvitað máli að stéttarfélögin
sjóðurinn geti án vandræða staðið séu meðvituð um atvinnuástandið
við skuidbindingar sínar,“ segir eins og það er á hverjum tíma,“
Ásmundur Stefánsson, forseti segir Asmundur.
ASÍ. Hann bætir við að með þessu getl
Hann segir að verkalýðshreyfing- stéttarfélögin sinnt eftirlitshlut-
in muni þrýsta á að sjóðurinn geti verid sínu og einnig verið virk í at-
sinnt hlutverid sínu eins og hún vinumálunum. Hann bendir á að
hafi þegar gert. „Það að ganga á þó stéttarfélög séu ekki vinnum-
eignlr sjóðsins er ekki góður und- iðlanir þá sé veruleg atvinnumiðl-
irbúningur undir hugsanlegt at- un á þeirra vegum. Hann segir að
vinnuleysi,“ segír Ásmundur atvinnurekendur leitl frekar þang-
í skýrslu Ríkisendurskoðunar að en til vhmumiðlunar. „Það má
koma fram hugmyndlr um að hlns vegar velta þvf fyrir sér hvort
færa afgreiðslu atvinnuleysisbóta greiðshifyrirkomulagið eins og
firá stéttarfélögum til skrifstofu það er sé réttmætt. Ég tel að það
Atvinnuleysistryggingarsjóös til eigi að skoða það hvort eldri eigi
að spara 90 miöjónir króna á að vera þrep í þessari greiðslu
þessu ári. Um þetta segir Ás- þannig að sú greiðsla sem greidd
mundun „Þær hugmyndir eru er vegna hvers einstaklings lækki
byggðar á mikilll vanþekkingu á ef fjöldinn fer fram úr einhvcrju
því við hvaða aðstæður kerfið ákveðnu marki,“ segir Ásmundur.
vinnur. Atvinnuleysistryggingam- Ásmundur tekur undir það sem
ar eru upphaflega samningamál stendur í skýrslu Ríkisendurskoð-
milli stéttarfélaga og ríkisvalds- unar um að aðalstarfsemi vin-
ins. Þeir sem fylgjast með því sem numiðlana sé atvinnuleysisskran-
er að gcrast í kerfinu gcra sér Ijóst ing. -HÞ
Dr. Guðmundur Alfreðsson þjóðréttarfræðingur kallar álit sérfræðinganefndar utanríkisráðherra um EES-samninginn „ævintýramennsku í lögfræði1':
Breyta þarf stjórnarskránni
Dr. Guðmundur Alfreðsson þjóðréttarfræðingur, telur, í greinar-
gerð sem lögð hefur verið fram í utanríkismálanefnd Alþingis, að
breyta eigi stjóraarskrá íslands í tengslum við afgreiðslu frumvarps
um Evrópskt efnahagssvæði. Hann telur að samningurinn brjóti í
bága við fjórar greinar stjóraarskrárinnar. Skýrasta dæmið sé fram-
sal á dómsvaldi út úr landinu.
Guðmundur lauk doktorsprófi í þjóð-
arrétti frá Harvard Law School árið
1982 og hefur síðan starfað á skrifstof-
um Sameinuðu þjóðanna í New York
og Genf.
í greinargerðinni gagnrýnir Guð-
mundur sérfræðinganefndina sem ut-
anríkisráðherra skipaði til að svara
þeirri spumingu hvort lögfesting
EES-samnings samrýmist stjómar-
skránni. Hann kallar röksemdir
nefndarinnar um eitt atriði Ld. ,ævin-
týramennsku í lögfræði".
Guðmundur segir að það geti komið
okkur í koll síðar ef stjómarskráin
verður sniðgengin við afgreiðslu
málsins. Stjómarskráin sé svo mikil-
vægur hluti af okkar stjómkerfi að
hana megi ekki leggja til hliðar vegna
stjómmálaskoðana eða hagsmunaaf-
stöðu. Stuðningsmenn og andstæð-
ingar samningsins hljóti því að leggja
áherslu á stjómskipunarlega rétta af-
greiðslu samningsins á Alþingi.
Guðmundur rekur lið fyrir lið nokk-
ur atriði þar sem hann telur vafa leika
á að EES-samningurinn standist
stjómarskrána. Skýrasta dæmið um
brot á stjómarskránni telur hann vera
framsal á dómsvaldi út úr landinu til
dómstóla sem gætu kveðið upp bind-
andi dóma sem kæmu beint til fulln-
ustu fyrir landsrétti. Þetta telur hann
brjóta 2. gr. Þá grein telur hann einn-
ig vera brotna með flutningi fram-
kvæmdavalds og löggjafarvalds út úr
landinu. Hann telur greinilegt að
samningurinn rýri hefðbundið hlut-
verk Alþingis. AJþingi geti ekki haft
áhrif á mótun löggjafar sem tengist
EES. Þingið fari aðeins með formlegt
neitunarvald.
Guðmundur telur hugsanlegt að
EES- samningurinn skerði samn-
ingsgetu íslenska ríkisins við önnur
ríki og alþjóðastofnanir. Skerðingin
gæti tekið á sig ýmsar myndir t.d.
varðandi fríverslunarsamninga við
ríki eða ríkjahópa utan við EES-
svæðisins.
í lokaorðum sínum segir Guðmund-
ur: „Það hefur komið fram í lögfræði-
legri umræðu um stjómarskrána og
EES, að stjómarskránni skuli breytt
frekar en að taka áhættu á broti, ef
vafi er á ferðinni um stjómskipulegt
lögmæti EES-samningsins. Ummæli
um „grátt svæði“ benda til svipaðra
efasemda. Ég geng lengra og held því
fram að ákvæði í samningnum brjóti
greinilega í bága við stjómarskrána
eins og hún stendur í dag, en ég tek
undir þá skoðun, að stjómarskráin
skuli njóta efasemda af þessu tagi.
f þessu samhengi er nauðsynlegt að
ítreka að sérfræðinganefnd utanríkis-
ráðherra er í vafa um eigin niðurstöð-
ur. Nefndin segir bemm orðum, bæði
í megínmáli og lokaorðum, að það
geti þurft að breyta stjómarskránni
seinna, ef forsendur hennar reynast
rangar, hvað varðar afmörkun og um-
fang valdaframsalsins og íþyngjandi
ákvarðanir útlendra stofnana. Imín-
um huga á að breyta stjómarskránni
fyrst en ekki seinna í slíkum tilfellum
og ekki bara fresta breytingunni fram
að næstu reglulegu kosningum; þá er
ekki rétt að farið samkvæmt 79. grein
stjómarskrárinnar."