Tíminn - 12.12.1992, Page 7

Laugardagur 12. desember 1992
Tíminn 7
Þar verða ekki einvörðungu
kenndar hinar akademísku grein-
ar, heldur atriði eins og samskipti
og tjáning, sem allir verða að hafa
vald á, einhverja eina verklega
grein og síðan listaáfanga, því að
ekki dugar annað en að fólk fái
innsýn í atriði sem ekki tengjast
beint tiltekinni starfsgrein.
Þá hugsum við okkur að kenna
áfanga sem nefnist fyrirtæki. Til
þess að kenna hann ætlum við að
fá fólk sem er í atvinnulífinu til
þess að koma inn í skólann og
tala við nemendur um gildi hluta
eins og að koma þægilega fram
við viðskiptavini, um líkamsbeit-
ingu, kjaramál, hreinlætismál, ör-
yggismál og þess háttar. Við ætl-
um ekki að sjá um þessa kennslu,
heldur láta fólkið af akrinum um
hana.
Síðan er ætlunin að nemendur
geri skriflegan samning, náms-
samning við fyrirtækin og fá til
þess sérstaka vinnubók. I samn-
ingnum verður skilgreint í hverju
starfsþjálfunin á vinnustað verður
fólgin, hvað nemandinn á að gera
og hversu löng hún verður. Setj-
um sem svo að þjálfunin verði á
afgreiðslubraut. Þá verður vænt-
anlega tiltekið að nemandinn eigi
að raða í hillur, vinna við af-
greiðslukassa, gera upp kassa
o.s.frv. En einmitt nú er atvinnu-
lífið að skilgreina þessa hluti fyrir
okkur fyrir einstök starfssvið og
brautir.
Þjálfað starfsfólk
Hugmyndin er að nemendumir
fái starfsþjálfun á vinnustaðnum,
en þiggi ekki laun á meðan. Laun
þeirra eru fólgin í þeirri tilsögn
sem þau fá hjá vinnuveitanda, og
á móti kemur að þau borga fyrir
sig með því að rétta hjálparhönd í
fyrirtækinu.
Fyrir atvinnurekendur þýðir
þetta að þegar þá næst vantar
starfsfólk og auglýsa eftir því eru
vaxandi líkur á því, eftir því sem
tímar líða, að meðal umsækjenda
verði t.d. einn með prófskírteini á
tilteknu auglýstu starfssviði sem
leggur fram ljósrit af skólavinnu-
bók sinni með umsókninni. Þar
er sundurliðað hversu margra
klukkustunda þjálfun hann hefur
fengið til einstakra verkþátta, en
að auki tilgreint mat á framkomu,
stundvísi og slíkum þáttum.
Þannig veit atvinnurekandinn ná-
kvæmlega hvað þessi tiltekni um-
sækjandi kann til starfa og að
ekki er þörf á að eyða tíma í að
þjálfa hann upp.
Þetta er hugmyndin í grófum
dráttum og ég sé fyrir mér 40-50
brautir, en hugmyndir eru þegar
mótaðar um ríflega 20 þeirra. Þá
eigum við, svo dæmi sé nefnt, að
skoða alla og ekki fáa starfsþætti
Flugstöðvar Leifs Eiríkssonar.
Það er ekki skortur á undirtekt-
um hjá atvinnulífinu við þessum
hugmyndum. Þannig kom nýlega
til mín ung kona, sem er að vinna
að þessum málum, með mótaðar
hugmyndir um námsbrautirnar
hjólbarðaverkstæði, smurstöð,
bensínafgreiðsla, sjoppuaf-
greiðsla. Svo ég nefni fleiri dæmi
þá má nefna námsbrautina há-
setabraut, fjölda afgreiðslubrauta
en þar gæti fólk tekið ákveðin sér-
svið. Einnig má nefna námsbraut
í skipaafgreiðslubraut, sem er
mjög sérhæfð og kallar á t.d. lyft-
arapróf. Þá er hægt að nefna ræst-
ingabraut í samstarfi við aðila
sem þurfa þeirrar mikilvægu
þjónustu við.
Á þennan hátt ætlum við að fara
í gegnum öll svið atvinnulífs á
Suðurnesjum og hingað til hefur
þetta gengið mjög vel og undir-
tektirnar hafa verið frábærar og
má lýsa með einu orði: loksins.
Loksins er skólakerfíð að gera
eitthvað."
Starfsnám — undir-
staða hagvaxtar
Einhverjar erlendar fyrirmyndir?
„Já, við höfum verið að skoða
hvernig aðrir hafa brugðist við
breytingum í atvinnulífi og efna-
hagsmálum. Skotar eru t.d. um
það bil 10 árum á undan okkur í
þessu starfi. Þegar skipaiðnaður
þeirra hrundi, t.d. í Glasgow, þá
settust þeir niður og veltu fyrir
sér hvemig þeir ættu að reisa
efnahags- og atvinnulíf sitt við.
Niðurstaðan varð sú að styrkja
stuttar starfstengdar námsbrautir
í samráði við atvinnulífið og ár-
angurinn var sá að það hefur tek-
ið algjörum stakkaskiptum. Skot-
ar segjast hafa byggt efnahagsend-
urreisn sína á þessu. Þetta sé
grunnurinn.
Ég hef séð í nýlegri bandarískri
skýrslu að bandaríska þingið skip-
aði nefnd til að athuga hvað þyrfti
helst til að endurreisa efnahagslíf-
ið. Nefndin fór út um heiminn til
að skoða þau lönd þar sem vel
hefur tekist til, eins og í Japan,
Sviss og Danmörku. Niðurstaðan
var þessi: Efla starfsmenntun. Það
er lykilatriði og sú varð tillaga
þessarar bandarísku þingnefndar.
Lítum á Dani: Þeir eiga engar
auðlindir. Þeir eiga hins vegar
hugvit sem þeir virkja í gegnum
menntakerfið og það sama hljót-
um við að verða að gera. Þjóðfé-
lagið hefur verið smátt og smátt,
og er enn að breytast úr því að
vera veiðimannaþjóðfélag í það að
verða tækni- og þjónustusamfélag
og við því verður að bregðast."
Hvernig verður þetta starfsnám
tengt til annarra átta innan skóla-
kerfísins? Varla er verið að búa til
„blindgötur"?
„\ðð hugsum þetta þannig að
nemendurnir fái skilgreind rétt-
indi og þess vegna hefur verið
haft samráð við bæði atvinnurek-

endur og launþegahreyfinguna.
Auðvitað hlýtur því sá, sem t.d. er
útskrifaður af smurstöðvarbraut,
að njóta þess í betri launum um-
fram þann sem ekki hefur lokið
slíku námi, enda á hann að kunna
meira.
Framhaldsskólapróf
— stúdentspróf
Niðurstöðurnar eftir ráðstefn-
una, sem íyrirhuguð er í mars nk.
og ég minntist á áðan, verða síðan
lagðar fyrir menntamálaráðuneyt-
ið og það hefur vitanlega Iokaorð-
ið. Eg trúi hins vegar ekki að það
fari að leggjast gegn samtökum
atvinnulífsins.
Ég sé þetta fyrir mér á þann hátt
að allt þetta nám — allar þessar
námsbrautir — verði metið inn í
hið almenna skólakerfi og er sjálf-
ur mjög fylgjandi því að hér verði
tekinn upp nýr prófáfangi, —
framhaldsskólapróf. Framhalds-
skólaprófið verði 70 eininga próf
þar sem nemendum verði nokkuð
í sjálfsvald sett í hvaða greinum
þeir Ijúka einingum sínum.
Þannig myndi sá, sem hyggst
verða prestur, velja sér náms-
áfanga að þessum 70 einingum út
frá því markmiði sínu.
Hins vegar ætti enginn að fá að
fara inn á stúdentsbrautir nema
að útskrifast fyrst með framhalds-
skólapróf. Það þýðir þá það að
nemendur verða tveimur árum
eldri en þegar þeir komu fyrst inn
í framhaldsskólann og vonandi
þroskaðri. Ef síðan nemar vilja
enn halda áfram eftir framhalds-
skólaprófið, þá verður hver og
einn að fá persónulega ráðgjöf og
hafa jafnframt möguleika á að
endurmeta fyrri ákvörðun. „Ég
ætla mér að verða verkfræðing-
ur,“ segir einhver. Þá yrði náms-
ferill hans undangengin tvö ár
skoðaður og ef í Ijós kæmi að ein-
kunnir eða undirbúningur er ekki
nógu góður, þá yrði viðkomandi
bent á það. Séu hins vegar for-
sendur góðar, þá verður neman-
um bent á að velja sér greinar í
samræmi við framtíðarfyrirætlan-
ir hans.
Með þessu móti yrði hægt að
setja ákveðnar síur inn á stúd-
entsbrautirnar samkvæmt kröfum
háskólanna. Þar með yrðu þær,
eins og þær voru áður, undirbún-
ingur að háskólanámi. En fram-
haldsskólaprófið gæfi hins vegar
öllum nemendum færi á að út-
skrifast úr skólanum með fullri
reisn með fullviðurkenndu prófi."
Ertu hér ekki bara að tala um
gamla gagnfræðaprófið?
,4ú, í rauninni. Stúdentsprófið
hefur í dag í rauninni sambæri-
legt hlutverk og gamla gagn-
fræðaprófið. En það er hins vegar
þjóðhagslega allt of dýrt fyrir okk-
ur að vera með svona gríðarlegan
fjölda inni á stúdentsbrautunum.
Sumir eiga ekkert erindi þangað
og það er einnig allt of dýrt að
halda öllum þessum fjölda mis-
virkum inni í skólakerfinu fram
til tvítugs. Á þessu verður að taka,
enda er hið óheyrilega snobb fyrir
stúdentsprófinu komið út í alger-
ar öfgar og kominn tími til að
meta verkmenntun að verðleik-
um.
Þegar við kynnum fyrirætlanir
okkar á fyrrnefndri ráðstefnu í
mars, þá mun framhald málsins
velta á menntamálaráðuneytinu
og í því sambandi skal þess
minnst að í hvítbók ríkisstjórnar-
innar, „Velferð á varanlegum
grunni“, þá er það eina sem sagt
er um framhaldsskólana efnislega
það, að efla beri starfsmenntun.
Því er ástæða til að ætla að pólit-
ískur vilji sé fyrir hendi.
Mér finnst sem augu fólks séu að
opnast fyrir mikilvægi starfsnáms
og tel mig hafa fundið það þar
sem ég hef kynnt þessar hug-
myndir á vinnustöðum og víðar.
Þá hefur samráð verið haft við
fræðslufulltrúa VSÍ og þar er
skilningur fyrir hendi.
Á nýafstöðnu ASÍ-þingi var einn-
ig ályktað um skólamál. Gallinn
er þó sá að ASÍ hefur tekið þá
stefnu að hundsa skólakerfið og
byggja upp sitt eigið skólakerfi,
sem svo sem er góðra gjalda vert.
Hins vegar stefnir þar í ákveðinn
tvíverknað: Það yrði miklu hent-
ugra að mínu mati, að skólarnir
og verkalýðsfélögin, sérstaklega
úti um landið, tækju upp sam-
starf.
Okkar skóli hefur t.d. átt mjög
gott samstarf við Iðnsveinafélag
Suðurnesja, Meistarasamband
byggingamanna á Suðurnesjum,
Verslunarmannafélagið og samtök
kaupsýslumanna um eftirmennt-
un. Sú reynsla sýnir að allir aðilar
verða miklu sterkari ef þeir vinna
saman."
—Stefán Ásgrímsson