Tíminn - 09.01.1993, Side 18

18 Tíminn
Laugardagur 9. janúar 1993
r
Jónas Asgeirsson
Það er að ljúka æfingu hjá Söngfé-
lagi verklýðssamtakanna í risinu í
Edduhúsinu. Framundan er
skemmtikvöld og það spyrst að tvö-
faldur karlakvartett ætli að verða
eftir og fara yfir nokkur lög. Nokkrir
forvitnir kórfélagar staldra við utan
dyra og leggja við hlustir: „Við unn-
um það sem unnið var / um íslands
breiða vang“. Er þetta ekki Söngur
verkamanna eftir Áskel Snorrason
við texta Kristjáns frá Djúpalæk? Jú,
einmitt. — Og lagið heldur áfram:
„Við ruddum vegi byggðum brýr / og
brutum land í góðri trú“. Hver er
þarna með sólólínuna í öðrum
bassa? Það er víst hann Jónas, er
svarið. Hefur hann lært? Ég held
ekki neitt að ráði, en hann hefur víst
sungið í mörgum kórum.
Mannskapurinn ákveður að fá sér
súkkulaði og rjómatertu á Höllinni,
og söngurinn berst út um glugga
Edduhússins þegar við göngum upp
Skuggasundið: „... að saman jafnt í
sókn og vörn / að sigri stöndum
vér".
Við nýliðar áttum eftir að kynnast
umræddum Jónasi betur. Hann var
einn af stofnendum þessa blandaða
kórs, sem hét fullu nafni Söngfélag
verklýðssamtakanna í Reykjavík.
Margir stofnendanna báru enn uppi
starf félagsins á miðjum 6. áratugn-
um undir forystu eldhugans Sigur-
sveins D. Kristinssonar tónskálds.
Jónas fæddist á Stokkseyri 13.
febrúar 1907. Foreldrar hans voru
hjónin Ásgeir Jónasson sjómaður,
og Þorbjörg Guðmundsdóttir. Börn-
in voru átta, fimm systur og þrír
bræður, og var Jónas næst yngstur.
Almenn verkamannavinna og sjó-
mennska var lifibrauðið heima á
Stokkseyri, en einnig fór Jónas í ver-
ið til Vestmannaeyja.
Eins og átti við um svo marga af
aldamótakynslóðinni, mun áhugi
fyrir ýmsu því, sem auðgað gat and-
ann, snemma hafa tekið hug Jónas-
—
ar. í fyrirrúmi voru tónlist, leiklist
og bóklestur. Hann tók þátt í að
stofna karlakór á staðnum og mér er
sagt að hann hafi verið leikari af
guðs náð; lék enda í leikritum bæði
á Stokkseyri og í Vestmannaeyjum.
Til Reykjavíkur fluttist Jónas árið
1946. Hér starfaði hann samfellt hjá
Hitaveitu Reykjavíkur til ársins
1965, en þá réðst hann til Osta- og
smjörsölunnar og vann þar, að mig
minnir, lengur en lög og elli kerling
gera ráð fyrir.
Eins og ráða má af inngangi þess-
f--------------------------------------------“N
ara orða, var það einkum söng- og
músikmaðurinn Jónas sem ég
þekkti best. Leiðir okkar lágu fyrst
saman í Söngfélagi verklýðssamtak-
anna haustið 1955. Á síðustu árun-
um, sem kórinn starfaði, sungum
við hjónin bæði með Jónasi í kórn-
um, og með okkur og honum tókst
góð vinátta sem entist æ síðan. Jón-
as hafði áður, auk kórstarfsins fyrir
austan fjall, sungið í Samkór
Reykjavíkur og Tónlistarfélagskórn-
um. Upp af stofni Söngfélagsins varð
til Alþýðukórinn, sem dr. Hallgrím-
ur Helgason stjórnaði alla tíð, og þar
var Jónas auðvitað með í för. Eftir að
Alþýðukórinn hætti störfum söng
Jónas í mörg ár í Árnesingakórnum
í Reykjavík og var áreiðanlega orð-
inn 75 ára, þegar hann hætti að
starfa með kórnum. Og til að halda
öllu til haga verður að nefna Frí-
kirkjukórinn, en í þeim kór söng
Jónas í rúm 30 ár, jafnhliða starfi í
fýrrnefhdum kórum hér í borginni.
Jónas var að mestu sjálfmenntaður
í músíkfræðum. Ég segi „músík-
fræöum", því hann var ekki einasta
vel læs á nótur, með næmt tóneyra
og fljótur að læra lög, heldur lék
hann líka á orgel „fyrir sjálfan sig"
-----------------------------\
og hafði tileinkað sér talsverða
þekkingu í tónfræði og hljómfræði.
Meðan Jónas átti heima á Stokkseyri
sótti hann nokkra tíma í orgelleik til
Sigurðar ísólfssonar. Ekki er
ósennilegt að Sigurður hafi komið
honum eitthvað á sporið í tónfræði
Eitt af því torráðnasta í lífinu er
hversu misjafnt við föllum af foldu.'
Fólk á besta aldri, sumt kornungt,
burtkallast daglega. Óneitanlega
dettur manni í hug maðurinn með
Ijáinn í sálmi Hallgríms Pétursson-
ar, sem slær allt hvað fyrir er.
Mér hefur alltaf fúndist það mót-
sögn við boðun kristindómsins og
komi ekki saman við guðs náð og
miskunn. Kristin trú boðar þó statt
og stöðugt, að við séum fædd í
heiminn til að þroskast í eldskírn
jarðlífsins. Hér held ég enginn ráði
för. Allt jarðneskt líf er myndað af
frumum, og sé þeim á einhvem hátt
misboöið, hefnir það sín. Því verð-
um við svo áþreifanlega misvel búin
undir bardaga lífsins. Þetta kemur
mér í hug við fráfall Jónínu hús-
freyju á Sólbrekku (Skeggjastöðum)
í Fellum, sem nýlega andaðist um
aldur fram.
Jónína var vel gerð kona og hafði
alltaf verið hraust. Kom því á óvart
að hún skyldi falla svo snöggt fyrir
alvarlegum sjúkdómi, sem lækna-
tæknin gat ekki stöðvað. Var þó vit-
að fyrir nærri tug ára, að hún fékk
illkynjað æxli í brjóst, sem læknar
töldu sig komast fyrir. Þeir fylgdust
þó vel með henni, og oft lá leið
hennar suður á þessum árum. Lengi
vel virtist allt vera með felldu og var
Jónína hin hressasta. En sjúkdóm-
urinn er lævís, eins og í ljós kom eft-
ir mörg ár. Það hafði þó mest að
segja að Jónína var mjög viljasterk
og ódeig í lífsbaráttunni, kjarkurinn
óbilandi, sem fylgdi henni fram
undir þaö síðasta. Dómurinn var
upp kveðinn. Jónína andaðist á
sjúkrahúsinu á Egilsstöðum föstu-
daginn 20. nóvember sl„ 55 ára að
aldri.
Jónína hlaut að vöggugjöf ýmsa
skapandi eðlisþætti, listræn til hug-
ar og handa, og dugleg með afbrigð-
um. Fáar frístundir gefast hjá konu
einyrkjabónda, en samt reyndi hún
að þjóna hugðarefnum sínum, sem
hún byrjaði á strax á ungdómsárun-
um. En þrátt fyrir alla listaþanka var
hún mikilvirk í hverju starfi, utan
bæjar sem innan. Hún fór oft með
saumavélina sína fram í eldhús og
greip í hana á meðan hún eldaði
matinn. Hún keypti efni og saumaði
upp á börnin. Þetta sparaði ekki svo
lítið á frumbýlingsárum þeirra, og
handbragðið gaf ekki eftir búðarföt-
um. Ekki lét hún sig heldur muna
og auðveldað honum með því frek-
ara sjálfsnám. Mig minnir líka að
Jónas hafi einhvern tíma látið þess
getið að hann hafi notið smávegis
tilsagnar í söng hjá Einari Sturlu-
syni.
Sjálfsnám í tónfræðum verður vart
stundað án góðs bókakosts. Ég held
að óvíða hafi verið að finna jafngott
einkasafn ljóða- og tónbókmennta
eins og það sem Jónas hafði komið
sér upp á langri ævi. Kæmist hann
yfir lag eða fágætar nótur, var hann
fljótur að skrifa það upp. Rithöndin
var falleg og handbragðið allt eins
og fagmaður stýrði penna.
En Jónas lét sér ekki nægja að
syngja eða skrifa upp lög annarra.
Hann átti það líka til að setja saman
eigin Iög. Aldrei minntist hann að
fyrra bragði á þessa iðju sína, enda
hlédrægur að eðlisfari. Söngfélagið
og Árnesingakórinn æfðu og sungu
a.m.k. lag hans við texta Hannesar
Hafsteins, Blessuð sólin elskar allt, í
útsetningu Sigursveins D. Kristins-
sonar. Þetta lag og sex önnur sá ég í
snotru handriti hjá Guðmundu syst-
ur hans.
Ég minntist áðan á hógværð Jónas-
ar. Það var sannarlega fátt sem rask-
að gat jafnvægi hans. Þó var það til.
Færi einhver skakkt með lag eða
texta, ellegar yrði einhverjum á að
um það, að bera sand og hræra
steypu, ef með þurfti. Þau verða
aldrei talin handtökin við byggingu
nýbýlis upp frá grunni. Þá verður
vinnudagurinn oft langur. Eftir að
um hægðist við byggingar fóru þau
að fegra býlið. Öll hús voru máluð
og stóð Jónína mest fyrir því, bæði
úti og inni.
Jónína var félagslynd. Eftir að
börnin voru upp komin og hún
lærði á bíl, keyrði hún oft í Egils-
staði til að afla sér þekkingar. Tók
m.a. orgeltíma, en hafði látið eyrað
duga þangaðtil. Framar öllu var
áhugi hennar fyrir söng og tónlist,
og hún hafði fallega sópransöng-
rödd. Þegar kirkjukór Áskirkju
komst á laggirnar, söng hún strax
með honum og alltaf meðan heilsa
entist. Var hún mjög áhugasöm í
kórstarfinu, og hún lét sig helst ekki
vanta ef söngskemmtun bauðst á
Egilsstöðum.
Jónína Alda var ein af sjö systkinum
í Grófarseli í Jökulsárhlíð, börnum
Björns Kristjánssonar og Magnhild-
ar Stefánsdóttur konu hans. Þau
keyptu jörðina og bjuggu þar í
kringum 50 ár.
Jónína giftist ung eftirlifandi
manni sínum, Sæbirni Jónssyni frá
Skeggjastöðum. Þau bjuggu þar
fyrstu árin, ásamt Þorbergi bróður
Sæbjörns og konu hans, Guðrúnu
Árnadóttur. Þá var búið að skipta
Skeggjastöðum I milli þeirra
syngja Iag í öðrum takti en höfund-
ur hafði skrifað, þá gat honum hitn-
að verulega í hamsi. Og hann komst
varla í jafnvægi fyrr en viðkomandi
hafði játað „mistök" sín. „Punkter-
aða" nótu skyldi syngja punkteraða;
styrkleikatákn og aðrar leiðbeining-
ar höfundar bar að virða refjalaustl
Og heyrði hann lag eða texta eignað
skökkum höfundi, t.d. í Ríkisútvarp-
inu, fannst honum það heilög skylda
sín að grípa símtólið og vekja at-
hygli á missögninni. Svona var Jón-
as nákvæmur í öllu sem hann gerði
eða lét sig varða.
„Við unnum það sem unnið var /
um íslands breiða vang.“ Þetta bar-
áttuljóð Kristjáns frá Djúpalæk er
sem greypt í hug minn, þegar ég
minnist þessa fjölmenntaða alþýðu-
manns. í Söngfélagi verklýðssam-
takanna sveif sá andi yfir vötnum að
iðkun söngs og alhliða menningar-
starfsemi væru þýðingarmiklir
þættir í sókn og vörn alþýðu fyrir
bættum kjörum og fegurra mann-
lífi. Þótt aðstæður í þjóðfélaginu og
gildismat hafi um margt breyst frá
þeim tíma, sýnist ástæðulaust að
kasta viðlíka hugsjónum fyrir róða.
Það gerði Jónas aldrei. Gaman er að
hafa um skeið orðið samferða slík-
um manni.
Gunnar Guttormsson
bræðra, og byggðu þau Sæbjörn og
Jónína nýbýli á sínum parti, neðan
túns og vegar, og nefndu Sólbrekku.
Var það um tíma fjórða býlið á
Skeggjastaðatorfunni, en nú eru að-
eins þrjú í byggð.
Land Sólbrekku var mest grasi
grónar mýrar, og varð að grafa mik-
ið af skurðum til að þurrka þær upp
og rækta tún. En túnið stækkaði
fljótt og kúnum fjölgaði. Hand-
mjólka varð kýrnar fyrstu árin, því
mjaltavélar voru þá ekki orðnar al-
gengar. Vélbaggaöldin létti ekki
störfin, þó stórvirk væri og bætti
hirðingu heys; kom hún illa niður á
konum og unglingum, sem unnu
við að stafla böggunum.
Jónína sýndi aldraðri tengdamóður
sinni, Þóreyju Brynjólfsdóttur,
mikla umhyggju og kærleika, er
hún flutti á heimili þeirra, og ann-
aðist hana dyggilega þangaðtil hún
fór á sjúkrahús, þá orðin háöldruð.
Æðsta takmark hverrar fjölskyldu
er ánægjulegt heimili. Þau Jónína
og Sæbjörn voru mjög samhent við
að tryggja afkomu heimilisins og
búreksturinn, enda komust þau vel
af, þó aldrei væri þar stórbúskapur.
Kýr þeirra voru nytháar, svo orð var
á gert, og bóndinn stundaði kynbæt-
ur á sauðfénu. Hey voru ætíð næg
og ekki spöruð. Jónína var alltaf
boðin og búin að hjálpa bónda sín-
um úti við, og var harðdugleg til
allra verka. Sæbjörn mat konu sína
líka mikils og var góður eiginmaður.
Börn þeirra voru snemma vinnu-
gefin og námfús, og hjálpuðu til við
búskapinn meðan þau voru heima.
Þau eru þrjú: Guðlaugur sveitar-
stjóri í Fellum, búsettur í Fellabæ;
Erna húsmóðir í Reykjavík; og
yngstur Þór, vélgæslu- og stýrimað-
ur. Þau hafa öll eignast maka og
börn. Eru barnaböm Jónínu og Sæ-
björns nú orðin 5.
Útför Jónínu Öldu fór fram frá Eg-
ilsstaðakirkju, föstudaginn 27. nóv-
ember sl. Fylgdi henni fjöldi fólks til
grafar, en hún var jarðsett í grafreit
Fellabæjar.
Eitt er víst! Ekkert líf er án dauða
og enginn dauði án lífs. Ekki treysti
ég mér til að lýsa söknuði eigin-
manns og barna hinnar framliðnu,
eða foreldra hennar sem enn lifa í
hárri elli. Ég óska þeim öllum vel-
farnaðar.
Hallgrímur Helgason,
Droplaugarstöðum
Þökkum innilega öllum þeim, er auösýndu okkur samúð, hlýhug og vin-
áttu viö andlát, minningarathöfn og útför eiginmanns míns, fööur okkar,
tengdafööur, afa og langafa
Óskars Matthíassonar
útgeröarmanns,
Vestmannaeyjum
Þóra Sigurjónsdóttir
Matthias Óskarsson Ingibjörg Pétursdóttir
Sigurjón Óskarsson Sigurlaug Alfreösdóttir
Kristján Óskarsson Emma Pálsdóttir
Óskar Þór Óskarsson Sigurbjörg Helgadóttir
Leó Óskarsson Kristín Haraldsdóttir
Þórunn Óskarsdóttir Siguröur Hjartarson
Ingibergur Óskarsson Margrét Pétursdóttir
barnabörn og barnabarnabörn
J
~\

Innilegar þakkir fyrir auösýnda samúö og vináttu viö fráfall systur minnar
og mágkonu
Soffíu Oddnýjar Andrésdóttur
Skipasundi 72
Fyrir hönd aöstandenda,
Dýrieif Andrésdóttir, Jóhann Helgason
og fjölskylda, Leirhöfn
Til sölu Arctic Cat Cheetah ’87
Ekinn 3.300 km, vel viðhaldið, í toppstandi,
ásamt yfirbyggðri kerru.
BG. Bílakringlan, sími 92-14690.
Jónína Alda
Bj ömsdóttir
húsfreyja á Sólbrekku