Tíminn - 06.03.1993, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Laugardagur 6. mars 1993
Tímiim
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINHU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tíminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðamtstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrlmur Gislason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavík Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsimar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,-, verö i lausasölu kr. 110,-
Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Sameinið kraftana
Björgunarafrek á íslandi eru sveipuð miklum hetjuljóma,
mörg þeirra með réttu. Náttúra landsins er mislynd og
varhugaverð og atvinnuvegimir oft háskalegir, en þó
hvergi nærri eins stórhættulegir og frístundaiðjan. Enda
eru fjölmiðlar fullir upp með afrekafréttir vaskra björgun-
armanna, sem bjarga lífi og limum fjölda ferðalanga um
hverja helgi, jafnt í skammdegishretum sem á sólbjörtum
sumardögum.
Björgunarsveitir em á hverju byggðu bóli og víða marg-
ar sem ávallt eru reiðubúnar að veita hrakningsfólki lið,
jafnt á sjó og landi sem á jöklum uppi, og eiga margir
þeim líf að launa.
Hinu er ekki að neita að stundum virðist umfang björg-
unaraðgerða í Iitlu samræmi við þau verkefni sem upp
koma. En um slíkt verður ekki dæmt fyrirfram og því lík-
ast til rétt að kalla ávallt út hámarksíjölda mannafla og
tækja, þegar hjálparbeiðni berst
Hitt er verra, þegar svo ber til að margar sveitir frá mörg-
um björgunarfélögum eru að sinna sömu verkefnum
samtímis og skipulag fer úr skorðum. Dæmi eru um mis-
skilning, sem stafarýmistaf ofskipulagi eða vanmati. Fjar-
skipti brenglast og einn veit ekki hvað annar er að gera.
Síðar ganga klögumálin á víxl og hver kennir öðrum um
handvömmina.
Björgunarsveitir eru óþarflega margar og það er nánast
óþolandi að ríkja skuli samkeppni milli þeirra í stað þess
að sameina kraftana og nýta þar með mannafla og tæki á
mun skilvirkari hátt, þegar mest á reynir.
Frétt í Tímanum í gær sýnir á hvaða stigi skipulag björg-
unarmála er, þegar margir slást um hituna. Hjálparsveit
skáta og Flugbjörgunarsveitin hafa gert samning við
slökkviliðið í Reykjavík um að þjálfa brunaverði til sér-
stakra bjögunarstarfa. Björgunarsveit Slysavamafélagsins
er óánægð með að ekki skuli leitað til sín og hnotabítast
björgunarmenn um hver á að fá að þjálfa slökkviliðið.
Lögreglan er líka þjálfuð til björgunarstarfa, þótt það
komi þessari deilu ekki við. Og Landhelgisgæslan er með
vel þjálfað lið, sem fæst við björgun mannslífa bæði á sjó
og landi og hefur unnið mörg afreksverkin, þótt þau hafi
síður verið tíunduð en margra björgunarsveita annarra.
Varla þarf að minna á að björgunarsveitir eru sífellt í fjár-
þröng, enda er kostnaðarsamt að búa þær tækjum og
halda þeim við, sem og að þjálfa allan þann fjölda sjálf-
boðaliða sem ávallt er reiðubúinn að taka þátt í björgun-
araðgerðum þegar mest liggur við.
Björgunarsveitimar njóta mikils velvilja almennings og
stjómvalda, sem gera starfsemi þeirra mögulega með fjár-
framlögum. Sveitimar hafa því nokkmm skyldum að
gegna og mega ekki láta togstreitu sín á milli draga úr
starfshæfninni.
Mál er til komið að starfshættir björgunarsveitanna verði
endurskoðaðir. Það er lítil vitglóra í því að margar sveitir,
hver með sinn útbúnað, séu að bardúsa sín í hverju hom-
inu og vilji helst ekki vita hver af annarri. Hér þarf að sam-
eina kraftana, því allar stefna sveitimar að sama marki: að
bjarga mannslífum og gera leitar- og björgunarstarfið eins
öflugt og kostur er á.
Björgunarstarf er ekkert sport og síst af öllu keppnis-
íþrótt. Það snýst um líf og dauða, en ekki fjölmiðlaathygli
eða samkeppni.
Atli Magnússon skrifar:
Á ÖLD FÓLSKUNNAR
Þessa dagana er margt rætt um
fólsku og illvirki af margháttuðu
tagi og verður að segjast að ærin gef-
ast tilefnin. Austan frá Bosníu heyr-
ist af þeim tilþrifum á þessu sviði að
það liggur við að „eyrun detti af
manni“, eins og stundum var komist
að orði þegar einhver blöskran var
annars vegar. Allt „almennilegt fólk“
— sem með nokkrum rétti þykist
geta kallað sig svo — hlýðir á fregn-
ir af ódæmunum uppá hvern dag og
það er er stunið upp spumingum
eins og: „Hvað meina manneskjurn-
ar ...?“ eða þá: „Hvaða tilgangi þjón-
ar nú svona ...?“ Ekki er að kynja að
fátt verður um svörin — aðeins
stunur og höfuðhristingar og annað
látbragð þeirra sem ekki botna neitt
í neinu og fá að auki ekki við neinu
gert. Hvernig mætti það líka vera?
Sumir reyna að leita sögulegra or-
saka, svo sem í bræðravígunum í
landinu á tíma síðari heimsstyrjald-
arinnar, og margvísari menn seilast
kannske enn lengra aftur í tímann
eftir stiklum að fóta sig á. Samt
blundaði sú tilfinning með mönnum
um það leyti er Júgóslavar skyldu
loks vígjast inn í bræðralag lýðræð-
isþjóða svonefndra, að hinar gömlu
erjur mundu gleymdar; langt væri
um liðið — og þó einkum (þóttust
menn vita) væri siðaðri öld í garð
gengin.
En svona reynist það þá með vöxt
og viðgang siðferðisþroska mann-
skepnunnar: Unga fólkið í Serbíu,
Króatíu og Bosníu nútímans hefði
sómt sér með ágætum í hinum
subbulegu málaherjum Þrjátíu ára
stríðsins eða í flokki þeirra riddara
skelfinganna, sem Coya uppmálaði á
myndunum af „Ógnum styrjalda" er
Frakkar herjuðu í föðurlandi hans
fýrir tveimur öldum. Jafnljót eða
enn frábærari dæmi grimmdar og
ruglaðs siðgæðis eru semsé að ger-
ast upp aftur meðan verið að hripa
þessar línur hér.
Guðleg forsjá?
Nú hefði líklega mátt hafa punkt og
setja upp stúrinn svip yfir því hve
mannkynið er vonlaust í ófullkom-
leika sínum. En jafngömul þjáning-
um mannsins er þörfin fyrir að leita
skýringa á þeim. Margir hafa í ald-
anna rás komið sér saman um að á
ferðinni sé blátt áfram guðleg for-
sjón og í henni skulu menn ekki
reyna ekki að botna, sem alkunna er.
Þetta viðhorf hefur reynst mörgum
notadrjúgt, enda ágætt svo langt
sem það nær. Ekki hafa þeir allir haft
stórt upp úr krafsinu, sem leitað
hafa jarðbundnari skýringa á vegum
rökvísinnar — eða að minnsta kosti
ekki margt sem einhverju gæti
breytt.
En hvað sem „guðlegri forsjá" og
hvers kyns „metafýsikk" líður, þá
munu margir taka undir að það er
líkt og liggi einhver óheill í ioftinu
nú á öndverðu árinu 1993. Þetta er
óhugur, sem um sinn hefur valdið
depurð og illa duldum ótta meðal al-
múga landanna — en vont er að sjá

'■¥:■
hvar á sér hinar eiginlegu rætur. Það
er til dæmis eins og einhver þráður
skyldleika liggi milli harðýðginnar
og fólskunnar í Júgóslavíulöndum
og þess atburðar sem fengið hefur
„almennilegt fólk“ í Bretlandi til að
standa á öndinni síðustu dagana. Þar
er átt við drápið á baminu Bulger, en
ekki er ofsagt að ungur aldur morð-
ingjanna hafi slegið út furðuna yfir
verknaðinum að öðru leyti. Bams-
morðið í Liverpool hefur með réttu
ekki skoðast sem neitt einangrað at-
vik, heldur er á það litið sem neista
er flogið hefur ískyggilega nærri for-
hlaði risavaxinnar bombu. Bretar
hafa skynjað hinn óheillavænlega
glampa frá atvikinu — og fleiri þjóð-
ir skynja hann einnig. í innviðum
þjóðfélaganna hefur að vísu löngum
leynst mörg feyskin og ormsmogin
spýta. En nú er tekinn að læðast að
mönnum grunur um að ekki megi
tæpara standa að húshjallurinn
hangi uppi fýrir feyru. Hvað veldur?
Er guðleg forsjón að verki? Tæpast.
Sífellt víðar hefur hagstjórnin snúist
á þann veg að fámenn efnastétt skil-
ur sig sjálfkrafa frá blóðgrimmri bar-
áttu hálfsiðaðs fátækralýðs, sem gýt-
ur úr sér örverpum er engan mun
læra á réttu og röngu. Volæðisstand-
ið í Norðvestur-Engiandi á sér fleiri
hliðstæður í nýju efnahagssam-
steypunni en mönnum er ljúft að
játa.
Vélsagarfólkið
Nú í vikunni berast oss löndum svo
fregnir af merkilegu hugarástandi
féeinna unglinga (sem vart eru af
fermingaraldri) og umsvifum þeirra
í sumarhúsahverfi í grennd við höf-
uðborgina. Þótt engum væri sálgað,
er aðferð þeirra samt allrar athygli
verð og réttlætanlegt að skoða hana
í samhengi við ofanritað. Af stakri yf-
irvegun og nákvæmni unnu þau
hervirki sín og þau reyndust og búa
yfir verkkunnáttu og hugmyndaflugi
til að hagnýta sér svo magnað tæki
sem handvélsög við fullkomnun
þeirra. Slíkt getur ekki annað en
skapað hugrenningatengsl við kvik-
myndir með nöfn eins „Vélsagar-
morðin", sem framleiddar eru í ser-
íum handa fólki sem munar í hryll-
ingslosta.
Löngum hafa vitanlega tíðkast
meykerlingarlegar heimsósómaþul-
ur þar sem æðrast er yfir brekum og
ringli unglinga, sem þvert á allar ill-
spár mannast með aldrinum og
verða nýtir þegnar. En illt hugboð
segir mörgum að víða meðal upp-
vaxandi kynslóðar kunni nú að vera
komið í verra efni en svo — að sæði
harðgerðs illgresis sé að skjóta rót-
um í þjóðfélagi okkar, sem ekki verði
upprætt í fyrirsjáanlegri framtíð.
Víða ytra hefur hinn efnahagslegi
kreppingur einmitt verið sú kjam-
góða mykjudreif sem aukið hefur á
sprettu þess. Hann skapar meðal
annars útilokunartihneigingu, sem
ekki gerist minnst þar sem lítil-
magnar bítast á af grimmd — svo
sem snauðir unglingar. Hvert sem
litið er, sést að þetta ástand er langt
frá að skána og það er ekki vonum
fyrr að það sækir okkur landa nú
heim. Engin skynsemi mælti heldur
með að við kynnum öllu lengur að
verða þjóð hinnar óvenjulegu und-
antekningar frá því almenna.
Þegar má skynja aukin merki fálæt-
is og kulda manna hér í garð náunga
sfns — teikn ótta og tilhneigingar-
innar að loka sig af frá þessu „ónota-
lega“, sem sífellt víðar blasir við.
Þama er að sönnu ekki öll skýringin
komin á atferli unglinganna, sem við
„botnum ekki í“. En partur af skýr-
ingunni er það — einslags fmm-
stæður leiðarvísir um sáningu til
vissrar manntegundar. Eða eins og
þeir gömlu og vísu orðuðu það:
„Smekkurinn sá er kemst í ker / kei-
minn lengi eftir ber.“