Tíminn - 24.04.1993, Page 8

1
8 Tíminn
Laugardagur 24. apríl 1993
ÖRLÖG ÍTALSKA STJÓRNMÁLAKERFISINS:
Þekktur ítalskur rithöfundur líkir yfirstandandi herferð gegn
spillingu þarlendis við frönsku byltinguna sem hófst 1789. Orðið
bylting heyrist raunar alloft notað um það, sem er að gerast á
Ítalíu þessar vikurnar. En til eru þeir, sem telja að ekki þurfi að
fara rúmar tvær aldir aftur í Evrópusöguna til að finna eitthvað
hliðstætt.
Ítalíu síðustu fimm áratuganna, segja þeir, svipaði ekki alllítið
til sovésku leppríkjanna í Austur-Evrópu. ítalska lýðveldið, sem
stofnað var þegar fasismi og konungdómur höfðu verið afnumin,
mótaðist í kalda stríðinu, hliðstætt A-Evrópuríkjum á sama tíma.
„Ítalía er spegilmynd austurevrópsks kommúnistaríkis," skrifar
Martin Jacques í Sunday Times.
Andreotti: grunaöur um mafíusambönd sem veriö hafi hornsteinn
valda kristilegra demókrata.
/
/
/
/
ítalskur stöðugleiki
ítalski kommúnistaflokkurinn
var á kaldastríðstímanum sá öfl-
ugasti af slíkum á Vesturlöndum
og jafnan voru verulegar líkur á
að hann kæmist til valda með
kosningum. Af því leiddi að meg-
inviðfangsefnið í stjórnmálum
landsins, af hálfu svo að segja
allra nema kommúnista, varð að
koma í veg fyrir að kommúnistar
kæmust til valda með lýðræðis-
legum aðferðum. Þetta gaf
stærsta stjórnmálaflokki lands-
ins, kristilegum demókrötum,
slíka lykilaðstöðu í stjórnmálum
að til fádæma má telja á Vestur-
löndum. Flokkur þessi varð í
raun einskonar ríkisflokkur,
hliðstætt kommúnistaflokkum
sovétblakkarinnar. Vegna sam-
komulagsins um að halda hinum
stóra flokknum, kommúnistum,
utan ríkisstjórna, var tryggt að
kristilegir demókratar réðu
mestu í þeim. Vegna umrædds
samkomulags um að halda
kommúnistum „úti“ og smæðar
annarra flokka en stóru flokk-
anna tveggja kom eins og af
sjálfu sér að smáflokkar þessir
urðu kristilegum demókrötum
leiðitamir um flest.
Þetta fyrirkomulag tryggði stöð-
ugleika í stjórnmálum landsins,
sem fór fram hjá ýmsum af því að
ríkisstjórnir voru alltaf að koma
og fara; þær eru orðnar yfir 50
þarlendis frá lokum heimsstyrj-
aldarinnar sfðari. En það voru
ekki stjórnirnar sem stjórnuðu,
heldur ríkis- og kerfisflokkurinn
mikli, kristilegir demókratar,
með strjáling af minni flokkum í
tengslum við sig. Þetta óform-
lega flokkabandalag var alltaf í
stjórn og stjórnarskipti fólust
fremur í því að menn skiptu um
ráðherrastóla heldur en að um
væri að ræða stjórnarskipti í
raun. ítalskir stjórnmálamenn
bjuggu því við meira öryggi, hvað
störfum og frama viðvék, en
starfsbræður þeirra á öðrum
Vesturlöndum, sem á ýmsu gekk
fyrir eftir því hvernig fór í kosn-
ingum.
Horfin tilvistar-
réttlæting
Þar sem kalda stríðið og sam-
fylkingin gegn kommúnistum
var tilvistarréttlæting pólitíska
kerfisins hjá ítölum, var ekki
nema eðlilegt að það kerfi riðlað-
ist er téðu stríði Iauk og sovét-
kommúnisminn hrundi af skjót-
leik, sem ekki kom síður flatt upp
á ítali en aðra. Þar við bættist að
ítalski kommúnistaflokkurinn
var orðinn allmjög sósíal-
demókratískur og farinn að
skreppa verulega saman (nú er
hann talinn hafa í mesta lagi um
fimmtung kjósenda á bak við
sig). Jafnframt því sem kalda-
stríðssamstaðan riðlaðist komst í
hámæli gffurleg spilling sem ver-
ið hafði henni samfara og var fyr-
Sósíaiistaleiötoginn Craxi sýnd-
ur umkringdur kaþólskum vítis-
eöa hreinsunareldslogum.
Flokkur hans er gjaidþrota,
jafnt siörænt sem fjárhagsiega.
ir löngu orðin undirstaða þeirrar
samstöðu ásamt með kalda stríð-
inu. Almannarómur hafði raunar
lengi hermt að svona væri það,
en fram að þessu hafði það farið
fremur lágt, efalítið mikið til af
völdum margnefndrar samstöðu.
En nú var hún ekki lengur til að
halda lokinu á pottinum. Líkt og
þekkt er frá Brasilíu og fleiri
rómanskamerískum löndum var
hér um að ræða náið bandalag
stjórnmálamanna annarsvegar
og iðnrekenda, kaupsýslu- og
fjármálamanna hinsvegar. Þeir
fyrrnefndu voru hinum síðar-
nefndu innanhandar með fyrir-
greiðslur gegn ríkulegum laun-
um fyrir bæði sjálfa sig persónu-
lega og flokka sína. Opinbera
geiranum var haldið stórum og
svo er að heyra að aðaltilgangur-
inn með honum hafi verið orðinn
að halda uppi félögum og stuðn-
ingsfólki kristilegra demókrata
og annarra kerfisflokka. Frétta-
maður einn kallar opinbera geir-
ann lén þessara flokka. Því sem
næst allt starfsfólk í opinbera
geiranum, „meira að segja ritar-
arnir“, fá störf sín af pólitískum
ástæðum, þ.e.a.s. vegna fylgis við
einhvern flokkinn, er haft eftir
Marco Vitali, ítölskum prófessor í
viðskiptafræðum. í þessu sam-
bandi er fyrir löngu farið að tala
um ítalska nómenklatúru.
Andreotti og
mafíurnar
Fyrsti þáttur herferðarinnar
gegn spillingunni beindist gegn
þessu samtryggingarkerfi stjórn-
málamanna og peningamanna. í
þeirri herferð urðu sósíalistar, sá
þriðji öflugasti af gömlu flokkun-
um, jafnvel enn verr úti en kristi-
legir demókratar. Öðrum þætti
herferðarinnar er hinsvegar
einkum beint að meintum sam-
böndum stjórnmálamanna og
skipulagðra glæpasamtaka á Sik-
iley og Suður-Ítalíu. í þeim þætti
hafa kristilegir demókratar orðið
fyrir mestum áföllum. Hafa
sviðsljósin í því sambandi eink-
um beinst að Giulio Andreotti,
mesta áhrifamanni flokksins og
þar með í ítölskum stjórnmálum
eftir seinni heimsstyrjöld. Vegna
þess hve lengi hann hefur verið
valdhafi er honum líkt við menn
eins og Mao og Tito. Nú eru í há-
mæli grunsemdir um að Andre-
otti — kaldastríðskerfið persónu-
gert, eins og sumir kalla hann —
hafi í áratugi verndað mafíurnar
sunnanlands fyrir lögum og rétti
gegn því að mafíurnar tryggðu að
Suður-ítalir kysu kristilega
demókrata. Einnig þessu hefur
almannarómur lengi haldið fram,
en einnig það hefur farið heldur
lágt í umræðunni þangað til nú.
Fylgi kommúnista var mest á
Norður- og Mið-Ítalíu, kristilegir
demókratar hinsvegar langfylgis-
mestir allra flokka sunnanlands.
Sá stöðugleíki í ítölskum stjórn-
málum, sem flestir stjórnmála-
flokkar þar, sem og Vesturlönd
yfirleitt, vildu að héldist, var því
undir því kominn að kristilegir
demókratar töpuðu ekki fylgi
sunnanlands. Og fyrir sunnan
Róm, segja ítalir gjarnan, eru
það mafíurnar sem ráða en ekki
stjórnmálamenn í Róm.
A kaldastríðstímanum var raun-
ar sagt sem svo að þrír aðilar
skiptu á milli sín völdunum á
Ítalíu: stóriðnaður norðurlands-
ins, kaþólska kirkjan og mafíurn-
ar.
Bylting dómaranna
En í svipinn a.m.k. er engu lík-
ara en að öldin sé að verða önnur
þarlendis. Sumir kalla herferðina
gegn spillingunni „byltingu dóm-
aranna". Engar starfsstéttir þar-
lendis eru nú svo fyrirlitnar sem
stjórnmálamenn og athafnamenn
í atvinnurekstri og fjármálum, en
af framgöngu lögmanna og dóm-
ara gegn spillingunni er helst svo
er að sjá að þeir hafi ekki gerst
aðilar að kerfi hennar í jafnríkum
mæli og stjórnmála- og peninga-
menn. Dómararnir, segja ein-
hverjir fréttaskýrendur með
Austur-Evrópu enn í huga til
samanburðar, gegna hliðstæðu
hlutverki í ítölsku „byltingunni"
og Samstaða og kaþólska kirkjan
gegndu í þeirri pólsku og