Tíminn - 18.10.1994, Blaðsíða 8

Þriðjudagur 18. október 1994

Kínverskir kommúnistar óttast valdamissi og leita á nábir hins forna
ríkissiöar sem þeir reyndu ab útrýma
Konmsíus er
ekki dauður
Forusta kínverska kommúnista-
flokksins, ríkisflokks í Kína,
horfir til framtíðarinnar með
nokkrum kvíða. Helstu ráöa-
menn í flokknum þykjast sjá
fram á aö breytingar þær, sem
orðið hafa á risaþjóðfélagi þessu
með vaxandi kapítalisma og
markaöshyggju, séu að grafa
undan valdaaðstööu þeirra. Enn-
þá heldur Deng Xiaoping um
stjórnartaumana á bak við tjöld-
in, eða er a.m.k. sameinandi
tákn. Flestir virðast gera ráð fyrir
að „það lafi meðan hann lifir".
En Deng stendur á níræðu og er
orðinn heilsuveill.
Forusta Flokksins er nú sögö
önnum kafin við ráðstafanir sem
ætlað er að tryggja aö hann —
eða kannski ekki síður núver-
andi forusta hans — missi ekki
völdin er Deng safnast til for-
feðra sinna. Hefur miðstjórn
Flokksins nýlega gert samþykkt
þar að lútandi. í henni kemur
fram ab til stendur ab efla Flokk-
inn mjög „niöri við grasrótina".
Á ab verja til þess talsverðu fjár-
magni og reyna aö virkja til þess
dugandi menn.
Flokkssellur og
ættkvísllr
Samkvæmt samþykktinni virbist
miðstjórnin hafa í þessu sam-
bandi mestar áhyggjur af sveita-
þorpunum, þar sem næstum átta
af hverjum tíu Kínverjum eiga
ennþá heima. Er komist svo aö
orði í samþykktinni að flokks-
sellurnar í sveitum hafi glatab
„75% af viðbúnaði sínum til bar-
áttu".
Fréttaskýrendur ýmsir túlka
þetta svo, aö hér sé átt við það ab
Alþýban lítur á verblagib ístór-
verslun í Peking: hátt verb á
neysluvörum í borgum er eitt afþví
sem veldur óánœgju.
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
flokksstjórar hingað og þangað
út um land hugsi nú fyrst og
fremst um að mata krókinn í
kapítalismanum og láti Flokkinn
og hugsjónir hans sitja á hakan-
um. Við því mátti búast, þar eb í
Kína fer saman umsköpun at-
vinnu- og efnahagslífs sam-
kvæmt markaöshyggju og
áframhaldandi pólitískt alræði
kommúnistaflokksins. Það eru
því yfirleitt flokksforingjarnir,
sem ákveða hvað gert skuli í
hverri borg og sveit, og sú ab-
staba færir þeim ærin tækifæri til
hlutdeildar í kapítalismanum.
En við flokkssellurnar keppa á
þeim vettvangi ættkvíslir og
leynifélög, sem eiga sér fornar
rætur í Kína, einkum sunnan til.
Samtök þessi, sem mörg eru meb
mafíusniði, hafa færst mjög í
aukana síðustu árin, ekki síst
með tengslum við Kínverja er-
lendis. Til þess að forðast trufl-
andi árekstra og vegna þess að
téð samtök eru gjarnan peninga-
sterk, hafa flokkssellurnar víða
tekið þann kost að komast að
samkomulagi við þau.
Flokksforustan er sögð óttast ab
meb þessu móti séu flokkssell-
urnar á leið meb að hverfa inn í
nefnd fjármála- og viöskipta-
samtök.
Harðari lína
Héban í frá, segir miðstjórnin,
verður flokksfélagi, sem stefnir
að mannaforráðum, ekki aðeins
ab sýna fram á að hann hafi for-
ustuhæfileika og kunnáttu.
Hann verður einnig að sanna ab
hann sé trúr Flokknum og sósíal-
ismanum, segir í samþykkt mið-
stjórnar.
Vestrænir fréttaskýrendur þar
eystra sögbust sjá þess merki
kringum hátíðahöldin af tilefni
þess, að 45 ár em libin frá valda-
töku kommúnista, að flokksfor-
ustan hygbist taka upp „haröari
línu". Það muni stafa af beinum
ótta fomstunnar vib ab hún
missi tökin á Kína að öðrum
kosti. Sá ótti geti leitt til þess að
forustan láti sitja á hakanum að
snúast við ýmsum alvarlegum
Zhu Rongji, einn valdamestu manna kínversku.forustunnar: takmarkabar
vonir um ab takist ab hleypa eldmóbi í Flokkinn á ný.
og aðkallandi efnahags- og um-
hverfisvandamálum. Það gæti
svo aftur haft næsta alvarlegar
afleiðingar.
Kínverska fomstan hefur þó að
líkindum takmarkaða von um
aö hægt sé ab hleypa hug-
myndafræðilegum eldmóbi í
Flokkinn á ný. Meb rísandi kap-
ítalisma og nýafstöðnu hmni
sovétkommúnisma eru marx-
ískar hugmyndir Flokksins í
minnkandi áliti og veruleg spill-
ing í röðum hans bætir ekki þar
um. Enda leitar kínverska fomst-
an nú trausts og halds hjá
Kongzi (Konfúsíusi), sem átti
2545 ára afmæli sömu dagana og
hib kommúníska Kína varð að-
eins 45 ára.
Kenningar Konfúsíusar og
kenningar byggðar á kenning-
um hans hafa verið ríkissiður í
Kína lengst af í yfir 2000 ár og
haft meiri áhrif á hugarfar og
viöhorf Kínverja en nokkurt
annað hugmyndakerfi. Maó for-
maður ætlaði aö láta nýjan ríkis-
sið, kommúnismann, leysa Kon-
fúsíusarhyggju af hólmi. Að því
var oft gengið af hörku á valda-
ámm Maós, einkum í menning-
arbyltingu svokallaðri. En nú er
svo að sjá að Konfúsíus hafi eina
ferbina enn haft betur en allir
hans keppinautar um ráðin í
hugarfari Kínverja. í Kína var
haldiö meb viðhöfn upp á næst-
um 25 og hálfrar aldar fæðingar-
afmæli hans, og svo er nú komib
ab forusta Flokks og ríkis leggur
kapp á ab kynna speking þenn-
an fornan og kenningar hans.
Konfúsíus ■
hugarfari
Konfúsíusarhyggja býbur ab al-
menningur sé hollur og hlýðinn
keisurum og öðrum valdhöfum.
í samræmi við það hefur Kína
jafnan verib stjórnað síðustu
rúm tvö árþúsundin. Rén Jiyu,
kínverskur heimspekingur sem
vestrænn fréttamabur skilgreinir
sem „ný-konservatífan", sagði
nýverið á námsstefnu í Peking
um Konfúsíusarhyggju ab
áhersla hennar á „samræmi" og
„viröulega framkomu" væri lík-
leg til að hafa róandi áhrif á
þann sívaxandi fjölda fólks, sem
væri óánægður meb ástandið í
efnahagsmálum.
Annab, sem gert var Konfúsíusi
til sóma af tilefni afmælis hans,
var að haldin var alþjóbleg ráð-
stefna um kenningar hans í Pek-
ing. Þar var einn af aðalræðu-
mönnum Lee Kuan-yew, ósjald-
an kallabur „skapari Singapúr
hinnar nýju". Hann varð fyrsti
leibtogi borgar þessarar eftir að
hún varð sjálfstætt ríki og stjórn-
aöi henni lengi strangri föbur-
hendi. Hann Iét það á sér skiljast
seint og snemma að hann teldi
sig stjórna í anda Konfúsíusar.
Nú halda kínverskir fræðimenn
— einnig í Kína — því opinskátt
fram ab hraður vöxtur „litlu
drekanna fjögurra" (sem auk
Singapúr eru Taívan, Hongkong
og Subur-Kórea) í efnahagsmál-
um sé ekki síst því að þakka aö
þar sé Konfúsíusarhyggja ríkj-
andi í hugarfari. ■
A5 halda okkur vakandi
Saga. Tímarit Sögufélags. XXXII-1994.
Ritstjórar Cfsli Agúst Cunnlaugsson og
Sigurbur Ragnarsson.
Fyrirferðarmesta ritgerð í þess-
um árgangi Sögu er samantekt
þeirra Gunnars Karlssonar og
Helga Þorlákssonar um Plágurn-
ar miklu á íslandi, drepsóttirnar
á 15. öld. Þar draga tveir úr
fremstu röð fræðimanna saman
allt hið helsta sem vitaö er um
plágurnar. Þeir ganga ekki gegn
áliti fyrri fræðimanna um
óskaplegan manndauða, en
nefna manntjónið 50-60% í
sóttinni 1402-1404.
Nú liggur það Ijóst fyrir að ef
farsótt er svo mögnuð að hún
fellir um það bil annan hvern
mann, er það tilefni þess að
ýkjusögur komist á kreik. Þær
hafa líka myndast um Svarta
dauöa og áhrif hans. Þar má
nefna sögurnar um dauöa heilla
sveita utan einn piltur fann
eina stúlku óraveg í burtu, eba
þá um heilar kirkjusóknir sem
plágan lagði í eybi. Hins vegar
eru til öruggar heimildir um þaö
ab margar jaröir féllu úr byggð
vegna fólksfæðar. Það er eftir-
tektarvert að jarbir sem fyrr og
síbar voru eftirsóttar vegna þess
að stutt var ab sækja fiskimib,
svo sem Fjallaskagi í Dýrafirbi
og Reykjarfjörður á Ströndum,
féllu úr byggð. Fótum var kippt
undan búskap þar, þegar ekld
lánabist að manna áttæringa.
Menn áttu þess kost að fá jarb-
næði og hokra sjálfir og vildu
það heldur en vera vinnumenn
á jörð sem gat að vísu gefið mik-
iö af sér, ef nógur var mann-
skapurinn og dugandi stjórn-
andi.
Skemmtilegasta greinin í þess-
ari Sögu þykir mér ritgerð Her-
manns Pálssonar: Landnyröing-
ur á Skagafiröi, drög að sköpun-
arsögu Grettlu. Þar fjallar hann
um víg Tuma Sighvatssonar á
Hólum og veru þeirra Grettis og
Illuga í Drangey. Menn Guð-
mundar biskups fóru að Tuma
utan úr Málmey í foráttuveðri
þegar ekki var talib neitt ferða-
veður og því átti landnyrðingur-
inn ab halda vörð. Bæði á Hól-
um og í Drangey var treyst á
landnyröinginn, en yfirnáttúru-
leg öfl komu til sögu og réðu úr-
slitum. Og mjög er það senni-
legt að sá er færbi Grettlu í letur
hafi vitaö skil á vígi Tuma og at-
vikum kringum þab.
Svo sem vænta má eru við-
fangsefnin að þessu sinni frá
ýmsum tímum. Hér skrifar
Kristján Sveinsson um vibhorf
íslendinga til Grænlands og
Grænlendinga síöustu aldir. Þar
BÆKUR
HALLDÓR KRISTJÁNSSON
fer mest fyrir upprifjun þeirrar
kenningar, sem nokkuö lét að
sér kveða á þriðja tug aldarinn-
ar, að íslendingar hefðu eignar-
rétt á Grænlandi svo sem gam-
allar nýlendu sinnar.
Sigurjón Páll ísaksson skrifar
um Magnús Björnsson og
Mööruvallabók. í Möðruvalla-
bók eru varðveitt merkustu
handrit íslendingasagna. Þaö fer
ekki milli mála ab Magnús
Björnsson lögmaður á Munka-
þverá átti bókina, en hér er m.a.
rætt um hver kynni ab hafa selt
honum hana. Þær hugleiðingar
verða ekki raktar hér.
Munnleg geymd á sögu Banda-
ríkjamanna af íslenskum ættum
í Norður-Dakota heitir ritgerö
sem hér er komin. Höfundur er
Gerald Anderson, en Bergsteinn
Jónsson þýddi. í skýringum seg-
ir m.a.: „Anderson ræbir sér-
staklega gildi munnlegra heim-
ilda í sagnfræðirannsóknum.
Grein sína byggir hann á viðtöl-
um vib fullorðið fólk í Norður-
Dakota." Hér er því komið ab
efni sem mörgum þykir áhuga-
vert. En vitanlega hefur þetta
fólk í Ameríku átt þess kost að
styðja minni sitt við heimildir í
blöðum eða bókum. Þó má ým-
islegt álykta út frá þessari rann-
sókn.
Veturliði Óskarsson segir frá
skírnarfonti Thorvaldsens í
þýskri kirkju í Róm. Þar er sem
sagt gripur af sömu gerð og
skírnarfonturinn í dómkirkj-
unni í Reykjavík. Þýskur fræði-
maður að nafni Christian Carl
Josias Bunsen var í utanríkis-
þjónustu lands síns í Róm á fyrri
hluta síðustu aldar. Hann kom
þar upp þýskri mótmælenda-
kirkju og í henni er þessi skírn-
arsár. Thorvaldsen dvaldi lengi í
Rómaborg og þar hefur Bunsen
fengið gripinn hjá honum.
Ritfregnir fylla hér 80 blabsíb-
ur. Ekki er hér svigrúm til að
ræða þær sérstaklega, en í heild
má um þær segja að þar er gott
lesefni fyrir áhugafólk um ís-
lenska sögu. Getur þá hver og
einn haldið umræðunni áfram
heima hjá sér eba með kunn-
ingjunum.
Um þetta tímarit Sögufélags
má segja ab þab sé af félagsins
hálfu myndarlegt átak til að
halda vakandi þeim, sem láta
sér annt um sögu þjóðar sinnar
að fornu og nýju.