Tíminn - 07.04.1995, Blaðsíða 13

Föstudagur 7. apríl 1995
9tMÍNIt
13
Jón Baldvin Hannibalsson:
Breytt landbúnabarstefna
Hugmyndir um afnám kvótakerfisins
í blaðinu hér í gær fór ég
nokkrum orðum um stöðu ís-
lensks landbúnaðar. Ég taldi
það vera brýnt verkefni næstu
ríkisstjórnar að skilgreina
starfsskilyrði greinarinnar á
komandi árum, í Ijósi vaxandi
samkeppni í viðskiptum með
landbúnaðarvörur, m.a. vegna
ákvæða nýja GATT-samnings-
ins. Niðurstaða mín var sú að
núverandi landbúnaðarkerfi
falli á öllum prófum. Afkoma
bændá fari versnandi og ríkis-
sjóbur beri mikinn kostnað af
kerfinu án þess að hann skili
sér til neytenda í formi lægra
vöruverðs. Svara þarf þeirri
spurningu hver sé farsælasta
leiðin út úr ógöngunum Al-
þýðuflokkurinn telur að mikil-
vægum áfanga yrði náð í um-
bótum á landbúnaöarkerfinu
ef kvótakerfið í mjólkur- og
kindakjötsframleiðslu yrbi
afnumið. Framleiðslutengd-
um beingreibslum yrði breytt
í svokallaðar „grænar greiðsl-
ur", sem GATT-samningurinn
heimilar upp að vissu marki,
þ.e. greiðslur sem eru óháðar
framleiðslunni. Verðstýring
yrði lögð niður.
Meb þessum breytingum
yrðu bændur leystir úr þeirri
ánauð sem þeir eru í og eðli-
legra jafnvægi myndi nást á
milli verölags og framleiðslu-
kostnaðar. Afnám fram-
leiðslutengdra beingreibslna
er í samræmi vib tillögur
OECD, Efnahagssamvinnu- og
þróunarstofnunarinnar, sem
mun birta fyrstu úttekt sína á
íslenskri landbúnaðarstefnu á
næstunni.
GATT-samningurinn mun
leiða til fjölbreyttara vöruúr-
vals landbúnaðarvara hér á
landi, m.a. vegna ákvæða
hans um ab heimila skuli inn-
flutning á 3-5% af innan-
landsneyslu á lágum tollum.
Ef almennum tollum á land-
búnaðarvörur verður stillt í
hóf má gera ráð fyrir einhverj-
um innflutningi á kjötvörum,
sérstaklega unnum kjötvör-
um. Myndi það enn draga úr
neyslu sauðfjárafurða hér á
landi og draga frekar úr tekj-
um bænda samkvæmt bú-
vörusamningi. Afnám kvóta-
kerfisins og skipulagsbreyting-
ar því samfara eru því mikil-
vægt hagsmunamál bænda.
VETTVANCUR
Síbari hluti
„Ljóst pykir að hvorki
bœndur eða neytendur
sœtta sig öllu lengur við
núverandi framleiðslu-
stýringarkerfi landbúnað-
arins. Aukin samkeppni
í kjölfar GATT-samn-
ingsins gerir kerfisbreyt-
ingar óumflýjanlegar."
Áhrif þess að af-
nema framleiöslu-
tengdar bein-
greibslur
Ég hef látið gera hagfræbi-
lega úttekt á því hvaða afleið-
ingar það hefði ef framleiðslu-
tengdum beingreiðslum yrði
breytt í grænar greiðslur í
anda GATT-samningsins.
Slíkar greiðslur gætu verið
með ýmsu móti, t.d. mætti
frysta núverandi greiðslur,
sem yrðu þá greiddar hvort
sem framleiddar eru búvörur
eða ekki. Einnig mætti miða
við ræktað land, stærb jarða
o.s.frv. Slík ráðstöfun myndi
leiða til þess að minni og ó-
hagkvæmari búin myndu
væntanlega hætta framleiðslu
mjólkur og kindakjöts eba þá
auka hana til þess að ná
stærðarhagkvæmni. Þar sem
bændur myndu hafa tekju-
tryggingu gætu þeir snúið sér
að arðbærari störfum, án þess
ab bera sjálfir áhættuna sem
því fylgir.
Vinnslugreinar
Ef við gefum okkur að byrj-
ab yrði á því að lækka fram-
leiöslutengdar beingreiðslur
vegna kindakjöts, þá myndi
framboðið minnka og verð af-
urðastööva til bænda myndi
hækka. Tilhneigingin yrði sú
að verð til neytenda hækki
einnig, en til þess að halda
markabshlutdeild yrði ríkur
hvati hjá vinnslugreinum til
hagræbingar. Framleiðni í
þeim greinum er töluvert á
eftir framleiðni vinnuafls í
landbúnaði og iðnaði (án sjáv-
arútvegs), þannig að gera má
ráð fyrir að slíkt svigrúm sé
fyrir hendi.
Rekstrarafkoma
bænda
í áðurnefndri hagfræðiút-
tekt er gerð tilraun til þess að
meta rekstrarafkomu sauðfjár-
bænda fyrir og eftir breyting-
ar, þ.e. afnám framleiðslu-
tengdra beingreibslna. Rekstr-
'arafkoman er talin hafa verið
neikvæð á árinu 1994 um kr.
670 milljónir og er áætlað að
hún verði neikvæð um kr. 270
milljónir á þessu ári. Eftir
breytingar er talið að rekstrar-
afkoman verði jákvæð um kr.
48 milljónir. Rekstrarafkoma
kúabænda er talin verða já-
kvæð á þessu ári um kr. 106
milljónir. Eftir breytingar yrbi
hún jákvæb um kr. 520 millj-
ónir.
Neytendur
Þótt framleiðslutengdar
beingreiðslur verði afnumdar,
þá er ekki talið líklegt að verb
landbúnaðarvara til neytenda
muni hækka. Gert er ráð fyrir
að bændur muni áfram taka
tillit til greiðslna frá ríki. Hag-
ræðingin sem leiðir af kerfis-
breytingunni mun einnig
hjálpa við að halda verðinu
nibri.
Afkoma ríkissjóðs
Umbreyting framleiðsu-
tengdra beingreiðslna í „græn-
ar greiðslur" myndi ekki hafa
mikil áhrif á útgjöld ríkissjóðs
í upphafi. Til lengri tíma litiö
myndi hins vegar sparnaður
nást eftir því sem núverandi
búvöruframleiðendur komast
á eftirlaunaaldur. Einnig spar-
ast umtalsverðar fjárhæðir við
að leggja niður stjórnir,
nefndir og ráð sem stjórna
landbúnaðarkerfinu í dag.
þær fjárhæðir sem sparast
mætti nota til ýmissa stuðn-
ingsaðgerða, t.d. starfsloka-
samninga, jarðakaupa, mark-
absátaks erlendis o.s.f.
Ljóst þykir að hvorki bænd-
ur eða neytendur sætta sig
öllu lengur við núverandi
framleibslustýringarkerfi land-
búnaðarins. Aukin sam-
keppni í kjölfar GATT-samn-
ingsins gerir kerfisbreytingar
óumflýjanlegar. Aftenging
beingreiðslna frá framleiðsl-
unni myndi færa íslenskan
landbúnað stóru skrefi nær
því að njóta hagræðis af mark-
aðskerfinu, eins og aðrar at-
vinnugreinar í landinu. Með
því að greiða bændum „græn-
ar greiðslur" í stað fram-
leiðslutengdra greiðslna er
fjárhagslegt öryggi þeirra
tryggt og þeir geta snúið sér
að arbærari framleiðslu.
Grundvöllur skapast til veru-
legrar hagræðingar innan
greinarinnar. Afkoma saub-
fjárbænda og mjólkurbænda
myndi batna.
Framfarasinnar í bænda-
stétt eiga nú að hafa frum-
kvæði ab því ab leysa bændur
úr fjötrum kvótakerfisins,
þannig að þeir geti endur-
heimt frumburöarrétt sinn
sem frjálsir framleiðendur.
þeir eiga vísan stuðning okkar
jafnaðarmanna í þeirri bar-
áttu. Sigursæl barátta fyrir
þessum breytingum mun
stuðla að nauðsynlegum sátt-
um bænda og neytenda í
framtíbinni. Takist það er
ekki til einskis unnið.
Höfundur er utanrikisrábherra og for-
mabur Alþýðuflokksins, Jafnabar-
mannaflokks íslands.
Kjósum Mörð Árnason
þingmann Reykvíkinga.
á. takk!
Pjóðvaki - hreyjing fólksins.
B Akstur á kiörstab
Kosnin
' 1 v _ ■
•• ...
Framsóknarflolckurinn býður kjósendum upp á akstur til og frá kjörstað
eins og venjulega. Bílapantanir eru í síma 551-7444.
Framsóknarflokkurinn býður kjósendum jafnframt í kosningakaffi
í kosningamiðstöðinni, Hverfisgötu 33.
Kosningavaka Framsóknarflokksins verður
Grand Hotel Reykjavík (Holiday Inn) og hefst kl. 20.30.
Boðið er upp á glæsilega máltíð á aðeins 2000 kr.
Borðapantanir eru í síma 68 9000.
Stuðningsmenn eru hvattir til að mæta, athugið breyttan samkomustað.
Framsóknarflokkurinn
íReykjavík
II