Tíminn - 15.07.1995, Blaðsíða 7

Laugardagur 15. júlí 1995
ftmiwtt
7
Ólafur Ragnar Grímsson, varaformabur utanríkisnefndar Alþingis, hefur óskab greinar-
gerbar frá utanríkisrábuneyti um hercefinguna:
Kátbroslegt að Norbmenn skuli
valdir í hlutverk óvinarins
„Vandinn vib þessa heræf-
ingu sem hér fer fram nú er
ab þab hefur enginn grein-
argerb verib gerb fyrir
henni opinberlega hér á fs-
landi svo mark sé á tak-
andi. Ég óskabi eftir því
fyrr í vikunni ab fá frá ut-
anríkisrábuneytinu skýrslu
um þab ab hvaba leyti
þessi heræfing væri frá-
brugbin því sem ábur hefbi
farib hér fram. Sérstaklega
hvab snertir þátttöku ís-
lenskra abila og þau svæbi
sem hún færi fram á," segir
Ólafur Ragnar Grímsson,
alþingismabur og varafor-
mabur utanríkismála-
nefndar.
Hann var undrandi á því
ab hafa ekki fengib svör fyrr
en seint í gær, degi áöur en
heræfingarnar hæfust, og þá
aöeins tæpa eina vélritaöa
síbu mjög almenns eölis.
„Þaö er allavega nauösynlegt
aö íslenskir aöilar geri opin-
berlega grein fyrir því á ís-
landi hver er þátttaka ís-
lenskra aöila í þessari heræf-
ingu og hvaöa rök liggja á
bak viö þá þátttöku."
Óheillaþróun
Ólafur Ragnar segir einnig
skorta alla greinargerb fyrir
því hvers vegna hinir ýmsu
bandarísku aöilar sem taka
þátt í heræfingunni eru hér
viö æfingar. Þaö skorti hvaöa
rök væru fyrir því, bæöi
hernaöarleg og önnur.
„ísland er aubvitaö ekki
vettvangur fyrir heræfingar
heræfingarinnar vegna. Þaö
er mikill misskilningur og
satt ab segja óheillaþróun ef
einhverjir menn í íslenska
stjórnkerfinu eru farnir aö
líta þannig á aö hér sé rétt-
lætanlegt aö hafa heræfingar
bara heræfinganna vegna.
Vegna þess aö þab þurfi aö
æfa, æfinganna vegna," segir
Ólafur Ragnar.
Hann segir aö hér hafi ríkt
mikiö aöhald gagnvart um-
svifum hersins og tengslum
íslendinga við starfsemi
Varnarliðsins, hvað sem liði
öllum ágreiningi um dvöl
bandaríska hersins á íslandi.
„Nú vita þaö auðvitað allir
aö breyttir tímar í veröldinni
fela þaö í sér að sú ógn sem
áður var talin stafa, hugsan-
lega, og var til réttlætingar
dvöl bandaríska hersins á ís-
landi, er ekki lengur fyrir
hendi. Og helsti óvinurinn
frá fyrri tíma er nú orðið
mikið samstarfsríki Banda-
ríkjanna, meö tíðum leið-
togafundum Jeltsín og Clin-
ton. Þaö hefur þess vegna
greinilega verið mikill skort-
ur á óvini fyrir þessa æf-
ingu," segir Ólafur Ragnar og
bætir viö:
„Og þá vill nú svo kátbros-
lega til að Norðmenn eru
valdir í þaö hlutverk og má
kannski segja að það hafi
verið viö hæfi miðað viö nýj-
Ólafur Ragnar Grímsson.
ustu framgöngu Norö-
manna."
Norbmenn óvinir?
Ólafur Ragnar segir það
jafnframt gera heræfinguna
aö farsa, aö sínum dómi, aö
Norðmenn séu fengnir til að
leika óvininn þar sem þaö
hafi verið vandræði að finna
alvöru óvin.
Ólafur Ragnar telur að
þáttur Norðmanna krefjist
sérstakrar greinargerðar, op-
inberlega á íslandi, hvers
vegna Islendingar leyfi hér
heræfingat þar sem Norö-
menn leiki óvininn. Einkum
og sér í lagi í ljósi samskipta
íslendinga og Norðmanna.
Hvaða rök séu þá fyrir því aö
taka Norömenn hér inn í
heræfingar þar sem þeir
gegna þessu mikilvæga hlut-
verki?
Ólafur nefnir nokkur atriði
sem veki upp spurningar: í
fyrsta lagi þátttaka íslenskra
aðila í þessum heræfingum. í
öðru lagi hvar þær fari fram á
landinu. í þriðja lagi sú teg-
und af hernaðartækjum og
herafla sem Bandaríkin flytja
hingaö. í fjóröa lagi gagnvart
hverjum verið sé aö verja
landið í þessari heræfingu,
hver sé hinn raunverulegi
óvinur. í fimmta lagi hvers
vegna eru Norðmenn fengnir
til þess að leika þennan
óvin? Í sjötta og síðasta lagi
hvort stefnan sé að fram-
kvæma hér heræfingar bara
heræfinganna vegna? Hann
spyr einnig hvort ísland sé
orðinn einhver eðlilegur
vettvangur fyrir heræfingar,
sem greinilega séu í slíku
tómarúmi að þaö finnist
enginn óvinur nema Norö-
menn til að æfa gegn.
„Og í opnum lýðræðisríkj-
um meö þróuðu stjórnkerfi,
þá gera menn auðvitað grein
fyrir svona löguðu opinber-
lega. Þess vegna óskaði ég
eftir þessari skýrslu frá utan-
ríkisráöuneytinu og fæ þá
bara um síðir eitt vélritaö
blað. Það er óeblilegt að ekki
sé gerð grein fyrir málinu af
hálfu stjórnvalda á íslandi,
með ítarlegum hætti áður en
þessar heræfingar byrja. Ég
bíð þess vegna eftir þessari
greinargerb frá rábuneyt-
inu."
Þáttur Landhelgis-
gæslunnar
Ólafur Ragnar segir að
þátttaka Landhelgisgæslunn-
ar í þessum heræfingum sé
auðvitað einn af þeim þátt-
um í málinu sem sé sér-
kennilegur. „Ég minnist þess
ekki að það hafi fyrr verið
talin nauðsyn á því, t.d. á
tímum kalda stríðsins, að
Landhelgisgæslan væri sér-
stakur leiðsögumaður banda-
rískra hernaðaryfirvalda í
könnun á höfnun víða um
landi, á Noröurlandi, Vest-
rjörðum og Austfjörðum.
Er það þá, mat íslenskra
stjórnvalda að hættan hafi
aukist svo gífurlega nú á síð-
ustu árum að það þurfi að
fara að kanna sérstaklega ís-
lenskar hafnir með tilliti til
hernaðarstarfsemi? Eða hver
eru rökin fyrir því að allt í
einu nú skuli farið að taka
upp þátttöku Landhelgis-
gæslunnar og sérstaka könn-
un á höfnum í Bolungarvík,
Höfn í Hornafirði, Norður-
landi og annars staðar?"
Ólafur segir að allt sé þetta
meb þeim hætti og í slíku
skötulíki að það sé erfitt að
taka það alvarlega, nema
vegna þess aö hernaðarstarf-
semi sé auðvitað mjög alvar-
legur hlutur.
„Og það hafa engin rök
veriö færð fram fyrir því, af
hálfu utanríkisráðuneytisins
eða annarra abila, af hverju
þarf nú, allt í einu, að fara ab
tengja Landhelgisgæsluna
inn í slíka könnun á íslensk-
um höfnun. Er það vegna
þess að „hættan" hefur
skyndilega aukist?" segir Ól-
afur Ragnar.
Taka Norðmenn
Hornafjörb?
Hann segir að það hafi ríkt
alveg skýr skil á milli hern-
aðarstarfsemi Bandaríkjanna
á íslandi og annarra íslenskra
aðila og bendir á að þessi skil
séu meðal annars undistrik-
uð í íslenska stjórnkerfinu
með því að allt sem tilheyri
Bandaríska hernum, á hvaða
sviði sem það er, heyri undir
utanríkisráðuneytið. Land-
helgisgæslan, aftur á móti,
heyri undir dómsmálaráðu-
neytið og sé þess vegna tal-
inn innlendur aðili. Hafnar-
málin heyri undir sam-
gönguráðuneytið.
Og allt þetta veki upp
spurningar um það á hvaba
braut menn séu.
„Þegar víðfeðmi og eðli
heræfinganna virðist greini-
lega vera að aukast hér á
landi, með aukinni þátttöku
íslenskra abila, á sama tíma
og óvinaveruleikinn hefur
gufað upp með svo afgerandi
hætti að það er ekki hægt að
finna neina í það hlutverk
nema Norðmenn. Það er
kannski hægt aö spyrja sig
þeirrar spurningar, hvort í
Ijósi nýjustu atburba sé verið
að æfa Bandaríkjamenn í því
að koma í veg fyrir að Norð-
menn taki Höfn í Hornafiröi
eða Bolungarvík, eða hvers
konar grín er þetta eiginlega?
Ég tek þessi mál hins vegar
alvarlega og hef þess vegna
óskað eftir þessari greinar-
gerð því utanríkisráðuneytið
hlýtur að geta rökstutt þessar
breytingar," segir Olafur
Ragnar Grímsson varafor-
maður utanríkisnefndar Al-
þingis. - TÞ