Tíminn - 03.10.1995, Blaðsíða 5

Þri&judagur 3. október 1995
WMmww
5
Torfi Guöbrandsson:
Vandi saubfjárbænda
s
Islenskir sauðfjárbændur eiga í
erfiðleikum með búrekstur
sinn nú um stundir vegna
sölutregðu á framleiðsluvöru
þeirra, dilkakjötinu. Ekki er þar
um að kenna auknu vörufram-
boði frá þeirra hálfu, þvert á móti
hafa þeir fækkað fé sínu ár frá ári,
þannig að það nálgast nú að vera
helmingi færra en það var fyrir
tæpum tveim áratugum. En þótt
fækkunin væri ör, breytti þjóðin
neysluvenjum sínum með enn
meiri hraða. Auk þess varð sífellt
erfiðara að selja kjöt fyrir viðun-
anlegt verð á erlendum markaði,
þannig að kjötbirgðir fara vax-
andi og hafa nú náð þeirri stærð
(2.000 tonnum) að ráðamenn
landbúnaðarmála eru farnir að
velta fyrir sér, hvort grípa eigi til
örþrifaráða.
Þegar svo er komið þurfa menn
að gæta þess, að fara ekki úr ösk-
unni í eldinn, eða með öðrum
oröum, að úrræðin leiði ekki til
þess, að bændur verði verr settir
en áður. Heyrst hafa tillögur um
að fækka bændum, með því að
kaupa af þeim framleiðsluréttinn.
Er þar annars vegar um að ræða
bændur sem komnir eru yfir sjö-
tugt og svo bændur með minnstu
búin. En jafnframt er talað um
endurúthlutun á sama kvóta til
þeirra sem hafa allt ab 450 kinda
bú.
Hér held ég að menn séu á villi-
götum. Á bak við svona tillögur
býr sú hugsun, að ekki sé hægt ab
lifa af- sauðfjárbúskap nema búa
stórbúi. Einmitt þessi hugsun er
búin að vinna bændastéttinni
mikið tjón, því að hún er röng og
hefur leitt til offjárfestingar.
Reynslan hefur sýnt að margir
hafa lag á að lifa góbu lífi á litlum
búum, allt niður að hálfu vísi-
tölubúi. Og ef fjárhagsstaða
bænda er athuguö, kemur í Ijós
ab oft eru það stórbændur sem
skulda mest, en miðlungsbú og
jafnvel smábú eru rekin með
Heyjaö meb sláttutætara á Melum íÁrneshreppi.
Mynd: Torfi Guöbrandsson
VETTVANGUR
„Það mœtti vera merki-
legt rannsóknarefni að
kanna hvemig stendur á
pví, að bóndi með 250
fjár á drjíiga inneign í
verslunarreikningi, en
500 kinda bóndinn er
stórskuldugur og hefur
enga möguleika á að
framleiða ódýrara kjöt en
nágranninn, sem minna
hefur umleikis."
hagnaði. Það mætti vera merki-
legt rannsóknarefni að kanna
hvernig stendur á því, að bóndi
með 250 fjár á drjúga inneign í
verslunarreikningi, en 500 kinda
bóndinn er stórskuldugur og hef-
ur enga möguleika á að framleiða
ódýrara kjöt en nágranninn, sem
minna hefur umleikis. En svona
getur þetta nú verið í mörgum til-
vikum.
Þess vegna vaknar sú spurning,
þegar rætt er um í alvöru að fækka
bændum, hvort ekki sé þá vitur-
legast að fækka stórbændunum.
Spyrja má í þeirri kreppu sem
bændur eru nú: Hvernig stendur
á því að sumum bændum nægir
ekki minna en 600-800 fjár til
framfærslu? Þarna er um að ræða
búskapargrundvöll fyrir tvo til
þrjá bændur, sem kunna til hlítar
þá list að lifa af smábúum. Allir
ættu að geta séð, ab þab er meiri
blóðtaka fyrir hverja byggð að
missa 8-12 ábúendur heldur en 4,
þó kallast megi stórbændur.
Það er staðreynd að byggöin
grisjast stöðugt í sveitunum. Ár-
lega hætta h.u.b. eitt hundraö
bændur búskap og víða em nú
þegar orðnir miklir erfiðleikar
með smalamennskur, skólahald
og félagslíf sökum fámennis. Það
er því mikið ábyrgðarleysi að ýta
undir fólksflóttann úr sveitunum.
Slíkur áróður væri til þess eins
fallinn að flýta fyrir eyðingu
byggðanna. Og ekki myndi vandi
stjórnmálamannanna minnka
við það, að þúsundir manna
hyrfu frá framleiðslustörfum og
bættust í hóp atvinnuleysingj-
anna í þéttbýlinu.
Nei, það er best að hætta öllu
tali um að fækka sauðfjárbænd-
um, enda er ekki fullreynt um
aðrar úrlausnir. Mesta áherslu
þarf að leggja á markaðsleit, sem
hingað til virðist aðeins hafa ver-
ið kákið eitt. Takist að selja
lambakjötið sem villibráð og vist-
væna vöru, eins og dæmin sanna
að kjötið er, þá er vandinn leyst-
ur. Dragist markaðsleitin á lang-
inn, þá eru eftir tvö úrræði. Hið
fyrra er að draga úr framleiðslu
hobbýbænda, sem ala sauðfé sér
til skemmtunar, og hið síðara er
að setja nýjar hömlur á dilka-
kjötsframleiöslu kúabænda, sem
hafa ríflegan mjólkurkvóta. Báðar
eru þessar aðgerðir sársaukafullar,
en sú áraun er þó smámunir hjá
fyrirhuguðum aðgerðum sem
beita á saubfjárbændur.
Ef ég þekki íslenska bændur
rétt, þá munu þeir þrauka áfram
og standa af sér þennan storm,
eins og starfsbræður þeirra hafa
gert á öllum öldum íslandsbyggð-
ar. Vandi fyrirrennaranna var
mikill og átti rætur sínar í nátt-
úruhamförum og vondu árferði.
Nú er vandinn annars eðlis og má
rekja hann til breyttra neyslu-
hátta annars vegar og á hinn bóg-
inn til bættra vinnubragða og
aukinna afkasta og þess, hve gott
er að búa á íslandi.
Góðir sauðfjárbændur.
Lítið á björtu hliðarnar. Tíminn
vinnur meö ykkur. Senn koma
þeir dagar að íslenska dilkakjötið
verður eftirsótt og keypt háu
verði vegna yfirburða sem felast í
hreinleika og bragðgæðum. Þá
verður gaman aö lifa.
Höfundur er fyrrum skólastjóri.
Músík í upphæbum
Silkisló&in rakin
Fréttir af bókum
Bætiefni í
bókarformi
Mál og menning hefur sent frá
sér Bœtiefhabókina, handbók um
vítamín, steinefhi og fœðubótar-
efni eftir Harald Ragnar Jóhann-
esson og Sigurð Ola Ólafsson.
Þetta er gagnleg handbók
handa almenningi þar sem
finna má svör við spurningum
eins og: Eru bætiefni naubsyn-
leg? Hvernig verka þau? Hve
mikib magn er æskilegt að taka?
í bókinni er safnaö saman á
ein-n stað aðgengilegum upplýs-
ingum um vítamín og bætiefni
af ýmsu tagi, sem eru á mark-
aðnum hér á landi. Fjallað er
um fituleysanleg og vatnsleys-
anleg vítamín, steinefni, snefil-
efni og margskonar fæðubótar-
efni, jafnt þau sem hafa sannað
gildi sitt, svo sem lýsi, og önnur
óhefðbundnari, s.s. blómafrjó-
kórn, ginseng, kvöldvorrósarol-
íu, gersveppi og margt fleira.
Höfundar bókarinnar, Harald
Ragnar Jóhannesson og Sigurð-
ur ÓIi Ólafsson, eru báðir lyfja-
fræðingar.
Bcetiefhabókin er 132 bls.,
unnin í Prentsmiðjunni Odda
h.f. Kápuna geröi Bergþóra
Huld Birgisdóttir. Verð: 1980
kr. ■
Út er komin ljóðabókin Syngjandi
sólkerfi eftir Magnúx Gezzon og er
þetta fimmta ljóðabók skáldsins.
Magnúx er m.a. þekktur fyrir ljóba-
bókina Samlyndi baðvörðurinn (ást-
arljóð) auk þess að vera einn þriggja
höfunda að hinum alræmdu
Tröllasögum, sem kom út árið 1991.
Einnig hefur hann skrifað bók-
menntagagnrýni og þýtt úr erlend-
um málum. Þar á meðal em þýð-
ingar hans á ljóðum eins fremsta
ljóðskálds Danmerkur, Sören Ulrik
Thomsen, sem hann hlaut góða
dóma fyrir. Magnúx hefur einnig
unnið að félagsmálum rithöfunda
og setið fjölda ráðstefna og nám-
skeiða.
Syngjatidi sólkerfi er stefnumót
við óendanleikann í okkur öllum.
Út er komið Almanak fyrir ísland
1996, sem Háskóli íslands gefur út.
Þetta er 160. árgangur ritsins, sem
komið hefur út samfellt síðan 1837.
Dr. Þorsteinn Sæmundsson,
stjörnufræðingur hjá Raunvísinda-
stofnun Háskólans, hefur reiknað
almanakið og búiö það til prentun-
ar. Ritið er 96 bls. að stærð.
Auk dagatals flytur almanakið
margvíslegar upplýsingar, svo sem
um sjávarföll og gang himintungla.
Þar er ab finna stjörnukort, kort
sem sýnir áttavitastefnur á íslandi,
yfirlit um mælieiningar, veðurmet
Hér birtast ljóð
sem höfða til
allra og leiða les-
andann inn í
heim nýrra
hugsana og til-
f i n n i n g a .
Magnúx yrkir
um stöðu okkar í
Magnúx Gezzon. alheiminum.
Hann bregður
upp himinspeglum sem hrein un-
un er að horfa í. Ljóðin eru ágeng
og ástleitin.
Kápumynd og ljósmynd af höf-
undi em eftir Xnúllu. Andblær gef-
ur út.
Syngjandi sólkerfi fæst í öllum
helstu bókabúðum og hjá höfundi,
Kötlufelli 7, Reykjavík. ■
og margt fleira. Af nýju efni má
nefna töflu sem sýnir veðurfar í
Reykjavík og á Akureyri og grein
um hlutfall birtu og myrkurs á mis-
munandi breiddarstigum. Loks eru í
almanakinu upplýsingar um helstu
frídaga fjögur ár fram í tímann.
Háskólinn annast sölu almanaks-
ins og dreifingu þess til bóksala. Al-
manakið kemur út í 5000 eintök-
um, en auk þess eru prentuð 2000
eintök sem Þjóðvinafélagið gefur út
sem hluta af almanaki sínu meb
leyfi Háskólans.
Aurel Stein: Pioneer of the Silk Road, eftir
Annabel Walker. )ohn Murray, 393 bis., £ 25.
Þessi ævisaga Sir Aurels Stein
fylgir á eftir annarri, saminni af
Jeanette Mirsky, sem út kom
1977. Stein fæddist í Búdapest
1862, nam við háskólana í Vín,
Leipzig og Tubingen. Frá hinum
síðastnefnda lauk hann doktors-
prófi í persneskri og indverskri
fornleifafræði 1883. Næstu fjögur
ár var hann viö rannsóknir og
fræðistörf á Bret-
landi, í Oxford
og í British
Museum. — Til
Indlands réðst hann 1888 sem
skólastjóri Oriental College í La-
hore og jafnframt ritari (registrar)
Punjab-háskóla og gegndi þeim
störfum til 1899. Á sanskrít gaf
hann 1892 út Rajataringini, sögur
hinna fornu kónga í Kasmír og
síðan í enskri þýðingu sinni 1900.
Hann varð skólastjóri Calcutta
Madrasah 1899, en lagði í mars
það ár upp í hinn fyrsta fjögurra
leiðangra sinna til Mið-Asíu. Að
rannsóknum á fornleifum vann
hann síðan í liðlega fjóra áratugi.
í ritdómi í Financial Times 17.-
18. júní 1995 sagbi: „Ab vísu eru
brot úr leirkeri oft hærra metin en
bikar úr gulli á kvarða fornleifa-
fræði, en furðu vekur þó allt þab,
sem Aurel Stein dró saman: Elstu
prentaðar bækur og stjörnukort á
pappír; 30.000 rituð skjöl (gögn)
á fleiri en 10 tungumálum og let-
urgerðum, sumum áður óþekkt-
um; hundruð silkislitra með
mynstri frá 3. öld f.Kr.; málverk á
silki og pappír, þúsundir sleginna
peninga frá ýmsum löndum, kort
af áöur ókortlögðum landsvæð-
um, sem sum hver eru enn í notk-
un, ítarlegar lýsingar á stórum
landsvæðum og fyrstu yfirgrips-
miklu ljósmyndirnar af uppgraft-
arstöðum; og er þá margt ótalið."
„Árið 1906
kom hann til
Búddaklausturs
í hellum viö
Dunhuang, en þá litlu ábur höfðu
í þeim fundist þúsundir pappírs-
handrita frá árabilinu 400 til
1000, í byrgðum helli, og fundust
síðan fleiri handrit í öðrum. Söfn
þessara handrita, mikilvæg fyrir
kínverska sögu og menningu, eru
nú í London, París, St. Pétursborg
og Beijing. ... Vísað á brott úr
Kína á millistríösárunum, hafnabi
hann þægilegri búsetu í enskri
sveit á eftirlaunum. Athygli hans
beindist að íran og þangab fór
hann fjóra leiðangra. Hálfáttræð-
ur gerði hann fyrstu athugun úr
lofti á uppgraftarstöðum í írak.
Og 80 ára gamall lagöi hann upp í
ferb til Afganistan, eins og hugur
hans hafði lengi staöið til. Fáein-
um dögum eftir ab hann kom til
Kabúl, andaðist hann."
Hið eina og sanna
Fréttir af bókum