Tíminn - 03.10.1995, Blaðsíða 10

10
ffvmitro
Þri&judagur 3. október 1995
Viö samningsgerb
ísraels og PLO um
stœkkun sjálfstjórnar-
svœbis Palestínu-
manna voru vibkvœm-
ustu ágreiningsatribin
snibgengin
Nokkurs fagna&ar gætir
út af samningi þeim
milli ísraels og Frelsis-
samtaka Palestínu (PLO), sem
gengiö var frá í Taba vi&
Rau&ahaf fyrir skemmstu og
sí&an undirrita&ur í Washing-
ton. Og einhverjir hafa komist
svo a& or&i a& nú sé 28 ára her-
setu ísraels á Vesturbakka lok-
i&.
A& líkindum er þar um a& ræ&a
einföldun nokkra. Samningnum
samkvæmt verbur Vesturbakki þrí-
skiptur hvab yfirráb og eftirlit snert-
ir. í einum hlutanum verða borgir
og þorp undir stjórn Palestínu-
manna, í öðrum svæði undir sam-
eiginlegu eftirliti beggja aðila og í
þeim þriðja, sem verður alveg undir
ísraelskum yfirráðum áfram, byggð-
ir gyðinga og ísraelskar herstöðvar.
Áætlun frá 1967
Þegar 1967, árið sem ísraelar
unnu Vesturbakka m.m., lagði Yi-
gal Allon, ísraelskur hershöfðingi
og síðar utanríkisráðherra, fram
áætlun um framtíðartilhögun þar.
Samkvæmt Allon-áætluninni
skyldu Palestínumenn hafa sjálf-
stjórn í borgunum og bæjunum
Jenin, Nablus, Tulkarem, Qalqilya,
Ramallah, Jeríkó, Betlehem og
Hebron ásamt landskikum í kring.
Þessir palestínsku sjálfstjórnarskik-
ar skyldu tengdir saman og við
Jórdaníu með mjóum landræmum.
Við samningaviðræðurnar í
Madrid fyrir fjórum árum, sem
Bandaríkin og Rússland gengust
fyrir og komu skrið á viðleitnina til
sátta með ísrael og PLO, hélt ísrael
fast vib Allon- áætlunina sem
samningsgrundvöll. Og sumir
fréttaskýrendur skrifa ab Taba-
samningurinn sé í stórum dráttum í
samræmi við hana.
Umdeilt er hvorir hafi meiri
ástæðu til ánægju með samning-
inn, ísraelar eða Palestínumenn.
Samkvæmt honum stækkar sjálf-
stjórnarsvæði þeirra síðarnefndu,
sem hingað til hefur aðeins náð yfir
Gaza-spilduna og Jeríkó, að miklum
mun. En her og lögregla ísraels
verða áfram alls staðar nálæg á
Vesturbakka og margir telja ab sjálf-
stjórn Palestínumanna þar verði
þröngur stakkur skorinn í stjórn- og
efnahagsmálum.
Hér er ekki um stórt svæbi að
ræða og ísraelskir landnemar þar,
um 120.000 talsins, og palestínskir
íbúar svæðisins, um milljón að
tölu, verða eftir sem ábur í nábýli
hverjir við aðra. En fyrirhugab er að
aðskilja þá eftir því sem kostur er. í
þeim tilgangi á að leggja nýja vegi
framhjá borgum og þorpum Palest-
ínumanna milli ísraelskra byggða
og herstöðva. í blöbum er komist
svo ab orði að þegar samningurinn
verði kominn í framkvæmd, muni
Vesturbakkinn líta út eins og
ábreiða næstum alþakin bótum.
✓
Ovissa um framhald
Því er haldið fram að samnings-
aðilar hafi sniðgengið vibkvæm-
ustu deilumál sín, en það kunna
þeir ab hafa gert vegna þess að í
þeim sé engin lausn í sjónmáli, að
beggja mati. Til skamms tíma kann
sú afstaba að vera skynsamleg. Vera
má að ísraelar og Palestínumenn
séu ekki síöur en vesturlandamenn
hneigðir til að finna endanlegar
lausnir á vandamálum, en þeir
kunna að vera tilleiðanlegri til að
slá slíkum lausnum á frest um ófyr-
irsjáanlegan tíma.
í, í
Eftir sprengjutilrceöi Hamas-iiba: þeir vilja eftir sem áöur ekkert minna en tortímingu ísraels.
Samkvæmt Allon-áætlun
Af viðkvæmum ágreiningsmál-
um, sem ekki er hreyft við í Taba-
samningi (sem sumir kalla Óslóar-
samning númer tvö), má nefna
spurninguna um það, hvort Vestur-
bakki og Gaza verði um síðir sjálf-
stætt palestínskt ríki. Arafat, leið-
togi PLO, fer ekki leynt með að
hann telji að Taba-samningur muni
leiða til þess, en ísraelskir stjórn-
málamenn segja ekkert af eða á um
það. Og verði slíkt ríki stofnab, nær
það þá yfir allan Vesturbakka og
Gaza? Verður það kannski í nánu
ríkjabandalagi við Jórdaníu? Og
verði svo, kemur þá „litli, vinalegi
kóngurinn" (danska blaðib Infor-
mation) í Amman til með að takast
á hendur öryggis- og utanríkismál,
sem og fleiri mikilvæga málaflokka,
fyrir þab ríkjabandalag? Eba fá Vest-
urbakkaarabar aldrei meira en sjálf-
stjórn?
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
Varla þarf ab efa ab þeir vilji ný-
byggðir ísraela á brott. Heyrst hefur
að til greina gæti komið ab færa þær
saman, eða jafnvel leggja þær alveg
niður. Það taka landnemarnir ekki í
mál og eftir því er álit þeirra margra
á samningnum.
Svo er það Jerúsalem. Palestínu-
menn vilja fá Austur-Jerúsalem sem
höfuðborg, en ísraelar þvertaka fyr-
ir ab þeir muni sleppa yfirráðum
sínum af nokkrum hluta borgar
þessárar, háheilagrar í augum
beggja aðila. En í Taba var samið
um ab arabar í Jerúsalem fengju
kosningarétt á sjálfstjómarsvæðum
Palestínumanna.
Sprengihætta á
„bættri ábreiöu"
Sumra fréttaskýrenda spá er að
„bætta ábreiöan" muni bjóða upp á
mikla sprengihættu í samskiptum
þjóbanna tveggja. Hatrið þar á milli
stendur ekki síbur djúpum rótum
og er ekki síður glóandi en á milli
þjóba fyrrverandi Júgóslavíu. Og
ljóst er að óánægja með samning-
inn er mikil meðal beggja aðila.
Sumir af forystumönnum hægri-
sinnaðrar og þjóðernissinnaðrar
stjórnarandstöðu ísraels, sem vel
má vera ab vinni þingkosningarnar
þar í nóvember næsta ár, hafa sagt
að þeir muni láta ísrael taka að nýju
öll völd á Vesturbakka, komist þeir
til valda. Þeir telja að öryggishags-
munum ísraels sé stefnt í voða með
stækkun sjálfstjórnarsvæöa Palest-
ínumanna og þar ab auki kemur að
dómi margra ísraela ekki annað til
greina en að Vesturbakki heyri ísra-
el til, þar eð hann samanstendur af
svæðum sem til forna voru kjarna-
lönd gyðinga og ísraelsrnanna
hinna fornu. Enn kalla margir þjóð-
ernissinnaðir ísraelar þetta svæði
aldrei annab en Júdeu og Samaríu.
Róttækir Palestínumenn, sem
skipa sér á bak við bókstafssinna-
hreyfinguna Hamas, líta fyrir sitt
leyti á Tabas-samning sem svik við
málstað Palestínuaraba og íslams.
Ekki er hægt að útiloka að Hamas
og aðrir álíka aðilar, sem ekkert
vilja minna en tortímingu ísraels
og reynt hafa að spilla fyrir sam-
komulagi með sprengjutilræðum í
ísraelskum strætisvögnum, muni
halda slíkum hryðjuverkum áfram.
Og umdeilt er hve mikinn og
ákveðinn stubning Arafat hafi nú-
orbið meðal síns fólks. ■