Tíminn - 13.06.1996, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 13. júní 1996
Elín Jónsdóttir, Ráögjafarstofu um fjármál heimilanna: Ábyrgöir og há bankalán eignalausra hvab mest sláandi:
Greibsíubyrbi fóíks aíít að
300% hærri en tekjur þess
„Það er tvennt sem stendur upp
úr aö mínu mati: annars vegar
hvað fólk er búib að ábyrgjast
gífurlegar fjárhæðir með uppá-
skriftum fyrir aðra, og hins veg-
ar hvað fólk sem hefur enga
greibslugetu er meb há banka-
lán," sagbi Elín Sigrún Jóns-
dóttir, forsvarsmaður Rábgjaf-
arstofu um fjármál heimilanna.
En Tíminn spurbi hvort eitt-
hvað hefbi öbru fremur komið
á óvart varbandi vandamál
þeirra mörg hundruð einstak-
Iinga, sem leitab hafa rábgjafar
þá þrjá mánubi síban stofan
opnabi. Ástæbur fyrir greibslu-
vanda fólks segir Elín jafnan
margar og samverkandi. Og
ekki sé heldur um neina ein-
falda lausn ab ræba.
Þótt hvað algengast sé að ræða
um greiðsluerfiðleika í tengslum
vib íbúbalán og íbúbakaup, kem-
ur hins vegar í ljós að greiðslu-
vandi virðist ekki síður gífurlegur
meðal eignalausra en hjá húseig-
endum. Raunar virðast vandinn
kannski hlutfallslega sjaldgæfari
meðal almennra íbúðareigenda
en annarra.
Stærsti hópur skuldara
eignalaus
Af þeim, sem leitað hafa að-
stoðar Ráðgjafarstofunnar, segir
Elín einungis 35% eiga húseign
keypta á frjálsum markaði, en
25% búi í félagslegum íbúbum.
Séu þessar tölur skoðaðar í
ljósi þess að félagslegar íbúðir
eru aöeins um 10% íbúba í
landinu, en kringum 70%
landsmanna eru almennir
íbúðareigendur, sýnist þetta
geta bent til þess, að greiðslu-
vandræði íbúðareigenda í fé-
lagslega kerfinu kunni að vera
hlutfallslega allt að 5 sinnum
algengari en annarra íbúðareig-
enda.
Stærsti hópurinn, 40% þeirra
sem leitað hafa til Ráðgjafar-
stofunnar, eru síðan þeir sem
enga fasteign eiga, að sögn Elín-
ar.
Frá Ráögjafarþjónustu heimilanna.
Þeir skuldugustu á sex-
tugs- og sjötugsaldri
„Þetta er mjög athyglisverð
skipting og sýnir líka að skuld-
irnar eru í mörgum tilfellum ekk-
ert lægri hjá þeim, sem eru á al-
mennum leigumarkaði, en íbúð-
areigendum. Sjálfsagt em líka
margir þeirra á meðal sem hafa
misst sínar eignir," segir Elín.
Meðaltalsskuldir þeirra eigna-
lausu segir hún kringum 5 millj-
ónir. En meðalskuld fasteigna-
eigenda á frjálsum markaði sé
um 9,5 milljónir og þar af séu 2
milljónir í vanskilum að meðal-
tali. Langfjölmennasta hópinn,
sem leitab hefur aðstoðar, segir
Elín vera fólk fætt á áratugnum
1950-59 (þ.e. 37-46 ára). Þeir
skuldugustu séu á hinn bóginn
fæddir 1930-40 (57-66 ára). Það
vekur spurningu um hvort meg-
inástæban sé hugsanlega sú, að
þessi hópur hafi tekið á sig mikl-
ar ábyrgðir fyrir abra.
Hátekjur og geysilegar
skuldir
Um það hvort lág laun séu
meginástæða greiðsluvanda
segir Elín erfitt að fullyrða.
Mörg dæmi séu um að fólk með
háar tekjur sé líka með alveg
geysilegar skuldir og erfiða
skuldasamsetningu. Þannig að
í mörgum tilfellum virðist
raunverulega lítil tengsl vera á
milli launa og skulda. í lang-
flestum tilfellum virðist lág
laun þó vera meginástæða
vandans, þar sem þau hrökkva
kannski rétt fyrir brýnustu
framfærslu fjölskyldunnar, en
dugi engan veginn til að borga
af öðrum lánum.
— En er þess að vœnta að
sæmilega fcer leið finnist út úr
vandanum fyrir almennan laun-
þega með 2-3 milljónir í vanskil-
um?
„Það finnst oft einhver leið,
en það er ekki alltaf sú leið að
Tímamynd CS
fólk haldi áfram að búa í við-
komandi fasteign. Þegar við
sjáum að tekjurnar standa eng-
an veginn undir heimilisrekstri
ásamt afborgunum af lánum,
leggjum við oft til að fólk selji
og þá annað hvort minnki við
sig eða fari á almennan leigu-
markað eða í félagslega íbúð."
Greiöslubyröi jafnvel
300% hærri en
tekjurnar
— Benda ekki milljóna meðal-
vanskil til þess að ofmargir hafi
ekki horfst í augu við vandann
fyrr en kannski allt ofseint?
Elín segir það hluta vandans
að fólk hefur ekki gripið til
nauðsynlegra aðgerða nógu
fljótt, heldur haldið kannski
áfram að skuldbreyta og skuld-
breyta. „Og það eru þessar
skuldbreytingar sem eru
kannski oft á tíðum mjög
óraunhæfar. Áherslur okkar eru
aðrar en tíðkast hafa. Við drög-
um upp heildarmynd af stöð-
unni hjá fólki. í mörgum tilfell-
um kemur í ljós að mínusinn
um hver mánaðamót er stór.
Við höfum séð dæmi þess að
fólk er með umsamda greiðslu-
byrði af lánum, sem er jafnvel
300% hærri en ráðstöfunartekj-
ur þess em."
Mikil þörf á breyttum
vinnubrögöum varö-
andi bankalán
Spurð hvort þetta bendi ekki
til þess að bankarnir fari of
frjálslega í lánveitingum sín-
um, segir Elín: „Það er alveg
ljóst, að það er mikil þörf á því
að taka upp breytt vinnubrögð
og fara að meta greiðslugetu
einstaklinga í hverju tilfelli.
Það er alveg ljóst að það verður
að snúa þessu við — beita þarf
forvörnum."
Á Ráðgjafarstofunni segir El-
ín nú verið að vinna að töl-
fræðilegri greiningu á greiðslu-
vanda fólks. Komi þar án efa
margar athyglisverðar stað-
reyndir í ljós, er bæði geti nýst
stjórnendum og lánastofnun-
um í framtíðinni.
Skúli Sigurösson hjá Loftferöaeftirlitinu um opnu huröina í flugvél
Péturs Kr. Hafsteins og fylgdarliös:
Óþægilegt, en engin
hætta var á feröum
„Ég tel að þama hafi ekki ver-
ið hætta á ferbum, en þetta er
auövitað óþægilegt. Það
myndast sog og hávaði og
brælu leggur frá mótornum.
Þama var ókyrrð í lofti og
hugsanlegt ab einhver hafi
tekið í húninn í ógáti, en vera
má líka að hurðinni hafi ekki
verib rétt lokað, þó þab sé
ótrúlegt," sagbi Skúli Sigurðs-
son hjá Loftferöaeftirlitinu í
samtali vib Tímann í gær.
Skúli telur ab hurbin hafi ekki
getab opnast meira en um 3-5
sentímetra, þrýstingurinn ab
utan heldur henni ab vélinni.
Skúli sagði að atvik sem þetta
ætti ekki að skerða flughæfni
flugvéla og ætti ekki að skapa
hættuástand. Aukin mótstaða
skapaðist vissulega, en flugmað-
ur ætti auðveldlega að hafa fulla
stjórn á hlutunum.
„Það gerist einstaka sinnum
að hurð opnast, og þab hef ég
sjálfur upplifað í DC-3 flugvél,
en þá opnast aðeins smárifa, og
erfitt aö ýta hurðinni upp," sagbi
Skúli. í öðrum fjölmiðlum er haft
eftir Pétri Kr. Hafstein forseta-
frambjóðanda að hurbin hafi
opnast upp á gátt. Skúli kannast
ekki við að svo geti veriö.
Skúli segir að það sé föst regla
að farþegar í litlu vélunum í
innanlandsflugi séu í sætisbelt-
um alla flugleiðina. Flugmaður
vélarinnar gaf Loftferðaeftirlit-
inu skýrslu. Þar kemur fram að
hann átti eftir 3 mínútna flug
að Rifsflugvelli og þar lenti
hann eðlilega. Ekkert athuga-
vert kom fram varðandi skrána
á hurðinni.
„í sjálfu sér verður þetta skoð-
ab nákvæmlega, en engin veru-
leg rannsókn verður gerð, enda
var þarna ekki hætta á ferðum,"
sagði Skúli Sigurðsson í gær.
-]BP
Frá setningu Menningarhátíðar í Munaöarnesi þann 1. júní síöastliöinn.
F.v. Magnús Ingi Magnússon, veitingamaöur í Munaöarnesi, jón Reykdal,
Þóröur Hall og Ögmundur jónasson, formaður BSRB.
Menningarhátíb í Munaöarnesi:
Myndlistarsýn-
ing Þórðar Hall
Menningarhátíb í Munaðamesi
er hafin og sem hluti af henni
var opnuð myndlistarsýning
Þórbar Hall og Jóns Reykdals í
þjónustumiðstöð BSRB í orlofs-
húsabyggb samtakanna í Mun-
aðamesi.
Þeir Þórður Hall og Jón Reykdal
hafa haldið fjölda einkasýninga
og tekið þátt í fjölmörgum sam-
sýningum, innanlands og utan.
Menningarhátíðin hefur nú
fest sig í sessi og er orðin árviss
viðburður í Munaðarnesi nálægt
upphafi orlofstímans. Að þessu
sinni var söngur og upplestur á
dagskránni auk opnunar mynd-
listarsýningarinnar. Signý Sæ-
mundsdóttir óperusöngkona
söng nokkur lög og Hrafn Harðar-
son skáld las úr verkum sínum,
auk annarra atriða. ■