Tíminn - 03.07.1996, Side 7

Mibvikudagur 3. júlí 1996
7
íslenskir febgar urbu fyrir stórskaba vegna gallabrar
vöru frá SH. Þorbjörn Fríbriksson:
Þessi venjulegi
brútal íslenski
bjánaháttur
Þorbjörn Friðriksson telur víst oð einhverjir hjá SH hafi vitaö aö síld sem hann og sonur hans keyptu til útflutn-
ings til Kína hafi veriö full af átu. En átan olli því aö síldin var óhæf til sölu á þá markaöi sem til stóö upphaflega.
Þorbjörn Fribriksson átti fyrir
rúmu ári mikil sóknarfæri með
síld á markaö í Anhui fylki í
Kína. Hann, ásamt syni sínum,
Steingrími Þorbjörnssyni, lagði
geysilega vinnu í að undirbúa
jarðveginn og ganga frá öllum
formsatriðum til að útflutn-
ingur væri mögulegur. Þegar
allt var til reiöu keyptu þeir
sextíu tonn af síld hjá Sölu-
mibstöb Hrabfrystihúsanna
(SH) og fluttu til Kína. Þegar til
kom reyndist síldin full af átu
og nánast ónýt vara sem
mannamatur eftir því sem Þor-
bjöm segir. Fyrir vikið er mikil
vinna og markabsmöguleikar
jafnvel fyrir gýg, auk stórfellds
fjárhagstjóns sem þeir feðgar
hafa orðið fyrir. Þorbjöm ligg-
ur ekki á því áliti sínu að SH
beri mikla ábyrgð á því hvem-
ig komið sé, en Tíminn ræddi
vib hann til ab kynnast hans
hlið málsins.
Þorbjörn segir að nú stefni í
málaferli milli fyrirtækis þeirra
feðga, Kínís, og SH þar sem síld-
in hafi ekki ennþá verið greidd,
en að sjálfsögðu ætli SH að krefja
þá um greiðslu þrátt fyrir að
þeim feðgum gangi eðlilega illa
að fá ónýta síld greidda hjá
kaupendum sínum. En var þetta
sú vara sem þeir töldu sig vera að
kaupa á sínum tíma?
Enginn mundi viljandi
kaupa síld fulla af átu
sem mannamat
„Ég held að enginn mundi
kaupa síld fulla af átu sem
mannamat. Það mundi nú sjálf-
sagt enginn gera viljandi. Síldin
setti okkur náttúrulega í ægilega
stöðu sem við erum ekki búnir
að brjótast út úr énnþá. Við
þurftum að ákvarða hvað við
gerðum og við gátum komið
henni út á mjög lágu verði á
markaði sem við höfðum aldrei
ætlað okkur að fara inná. Síðan
skapaði þetta hver vandræöin á
fætur öðrum og nokkurn veginn
skaut margra ára þróunarstarf og
vinnu í kaf, stoppaði okkur alveg
í bili. Viö vitum ekki hvort það
eyðileggur fyrir fullt og fast en
mikið tjón hefur þetta unnið
okkur. Én við getum lítið gert
við því, því maður hefur ekki
sakarafl við svo stóra aðila sem
SH."
Vorum tilbúnir ab
ganga til samstarfs
„Við höfðum gefið SH mjög
greinargóðar upplýsingar um
hvað við værum að fara útí og
hvað við værum að fara að gera
og hvaða aðstöðu okkur hafði
verið boðið uppá þarna úti og
lögðum það alveg hreint á borð-
ið. Okkur var boðin þarna mjög
óvenjuleg innkoma og mögu-
leikar sem ekki koma utanað
vegna óvenjulegra fjölskyldu-
tengsla. Við vissum það náttúru-
lega fyrir að þó við gætum notað
okkur þetta til að koma þarna
upp fyrirtæki og hafa eitthvað út
úr því sjálfir, þó kannski ekki
mikið, þá var ennþá meira að
hafa út úr þessu með því að fleiri
og sterkari aðilar kæmu inní
dæmið. Og við vorum alveg til-
búnir að ganga til samstarfs.
í byrjun urðum við að stofna
fyrirtæki úti í Kína sjálfir og ein-
ir, með Kínverjum. Við höfðum
þá lítið fyrirtæki hér sem hafði
umboð fyrir þetta fyrirtæki úti
og það ætluðum við svo að nota
sem stökkpall til þess að aðrir og
sterkari aðilar gætu komið inní
þegar ísinn væri brotinn. Þetta
lögðum við fyrir SH og vorum í
góðri trú að þeir hefðu áhuga á
frekara samstarfi. Og ég ætlaði
þeim nú ekki annað en gera
þetta alveg heiðarlega. Svo var
það ákveðið að það væru send út
þarna sextíu tonn af síld og tutt-
ugu tonn af karfa og það var gert
og við komum þessu gegnum
allt kerfið. Þetta er heilmikið
bras og flókið mál þarna úti."
Neybaróp úr
öllum áttum
„Það var búinn að vera nokk-
urra ára undirúningur að þessu
hjá okkur og kúnnar okkar biðu
þama. Við ætluðum að selja
þetta fyrst og fremst á hágæða-
markaðinn, í veitingahús og
hótel og annað slíkt. Svo send-
um við í allar áttir sýnishorn af
þessu. Þetta leit afskaplega vel
út, öll skilríki í lagi og fínerí. Svo
næsta dag og næstu daga komu
bara neyöaróp úr öllum áttum.
Þegar síldin var opnuð þá vom
öll innyfli í mauki og sá á búk-
himnunum. Ef hún var þýdd
upp þá, eftir kannski tvo tíma,
voru dottin göt á kviðinn.
Það er ekki gott að missa and-
litið í Austurlöndum. Við höfð-
um enga góða kosti. Einn var
náttúrulega bara að pakka öllu
draslinu inn aftur í gáma og
senda það til föðurhúsana. Það
er ekkert auðvelt, langt inni í
Kína að gera það, og andlitið er
farið hvernig sem mabur veltist.
Svoleiðis að vib héldum fundi
með ráðgjöfum. Rákum mikiö
neyðaróp hingað heim. Stefán
Guðsteinsson sem var með okk-
ur, hann hélt fundi með þeim
SH mönnum til þess að ráðgast
um hvað gera skyldi og þeir
sendu okkur ítarlegar leibbein-
ingar um hvernig ætti að þýða
síldina upp svo hún entist nú
sem best og svo framvegis. Sonur
minn samdi nákvæmar leiðbein-
ingar á Kínversku og síðan fund-
uðum við með okkar samstarfs-
aðilum og reyndar fengum inn í
fyrirtækið okkar það sem er kall-
ab fyrsti ráðgjafi, eða æðsti ráð-
gjafi, hann er náttúrulega reynd-
ar meira stjórnandi, fyrrverandi
vatnamálaráðherra Anui- fylkis.
Þab var svo hægt að bjarga því
þannig að það var hægt að
pranga þessu út."
Best ab henda þessu
bara í fljótib
„Best hefði verið ab henda
þessu bara í fljótið eða gefa það.
En maður vissi ekki hvaða kost
maður átti ab velja og engir voru
góðir. Þetta var á endanum selt
með þessum fororðum auðvitað,
vandlega útlistað fyrir kúnnun-
um að þetta væri ekki hundrað
prósent og það yrði ab fara svona
og svona með það og við urðum
að selja það inná „low grade"
markað og fengum náttúrulega
mjög lítið fyrir það.
Það sem verra var að þetta sló
öll vopn úr höndum okkar með
markaðssetningu og við erum
ennþá að líða undir því. Svo líka
hitt að fyrirtækin sem keyptu af
okkur lentu í miklu meiri vand-
ræðum heldur en þau höfðu bú-
ist við og þá náttúrulega eru þau
ekkert fús að borga. Þannig að
við sitjum uppi með mestu
vandræði, málaferli úti í Kína og
starfslið sem auðvitað verður
aldrei til gagns vegna þess að
þeir eru eins og barbir hundar
eftir að reyna að pranga út
vondri vöru."
-Stldin sem um rϚir kom til
Kína í febrúar í fyrra, en finnstÞor-
bimi að einhverjir hjá SH hafi gert
þetta með vitund og vilja?
Þessi venjuiegi brútal ís-
lenski bjánaháttur ab
allt sé nógu gott í hel-
vítis Kínverjann
„Sko, það er útilokað annab en
einhverjir hjá þeim hafi vitab al-
veg nákvæmlega hvað þeir voru
að senda út. Vera má að þetta
hafi bara verið þessi venjulegi
brútal íslenski bjánaháttur ab
það sé allt nógu gott í helvítis
Kínverjann, hann hafi hvort eð
er ekkert efni á því að éta neitt
almennilegt og þetta sé bara
nógu gott. Þetta er eins og þegar
menn migu yfir skreiðina og
sögðu að þetta væri nógu gott í
kjaftinn á negranum, sem ég
sjálfur sá menn gera.
Vafalaust höfum við verið of
hrekklausir. Það var nú búið að
vara okkur við að við mættum
aldrei treysta neinu svona og
segja okkur ýmsar sögur og ekki
fagrar af íslenskum útflutnings-
fyrirtækjum. Sko, ég er nú þann-
ig gerður að ég ætla mönnum yf-
irleitt ekki illt fyrr en ég reyni
það. En eftir að ég kom hérna
heim þá reyndi ég mánubum
saman að koma á viðræðum við
þá. Það gekk aldrei, þab var aldr-
ei neinn vib. Ég gerbi mér þab ab
reglu að hringja alltaf á fimmtu-
dögum rétt eftir hádegið og gafst
upp eftir margra mánaba til-
raunir. Þá bara gafst ég upp og
beið eftir að sjá hvaö þeir gerðu
því við höfum ekki getað borgað
neitt. Vib fengum norska síld
sem bjargaði okkur nokkuð, hún
var reyndar prýðileg. Ég hef
sjálfur orðið að borga hana. Það
eru þrjár milljónir og ég stend
nú ekkert jafnréttur eftir það."
jafnvel yfirvöld í Kína
geta ekki bjargab þeim
sem ekki koma meb al-
mennilega vöru
„Sendiherrann úti veit alveg
mætavel hvað átti að gera því
Anhui-fylki bauð honum á
mikla utanríkisverslunarráð-
stefnu sem þeir héldu í fyrra og
þar voru okkar mál rædd af yfir-
völdum fylkisins alveg upp í
topp. Það var sjálfur ritari flokks-
ins m.a. sem ræddi við sendi-
herrann, þannig að sendiherr-
ann veit alveg nákvæmlega um
hvað yfirvöldin í Anhui-fylki
ætluðu að gera. En jafnvel yfir-
völd í Kína geta ekki bjargað
þeim sem ekki koma með al-
mennilega vöm. Þau geta haldið
og halda hlífiskildi yfir okkur
vegna þeirrar abstöðu sem við
höfum en þab er erfitt að bakka
upp aðila sem allt er gert fyrir og
hann kemur síðan með vöru
sem ekki er frambærileg.
Vafalaust er þetta mjög lítið
mál fyrir SH en þeir vita ná-
kvæmlega hvers konar geigvæn-
legur markaður þetta er sem
þarna var verið ab opna en ég
skil ekki alveg móralinn í þessu
hjá þeim vegna þess að í raun og
vem vorum við að bjóba þeim til
samstarfs algjörlega opiö."
Þorbjörn segir þá feðga hafa
verið ákaflega varnarlausa þarna
úti en hann hefbi lagt áherslu á
það við sína menn hér heima að
senda aldrei vöm út til Kína
nema vera búnir að skoba hana
sjálfir og éta hana. En var þá eft-
irlitinu ábótavant í þessu tilviki,
skoðuðu þeirra menn ekki vör-
una?
Treystu of mikib á ab
þeir pappírar frá SH
væru hundrab prósent
réttir
„Alla vega gerðu þeir ekki nóg
í því. Þeir treystu of mikið á að
þeir pappírar sem þeir fengu hjá
SH væru allir hundrað prósent
réttir."
-Voru pappíramir ekki réttir hjá
SH?
„Þeir gátu ekkert um það að
síldin væri full af átu. En síld
sem er fryst full af átu hún er
ekki mannamatur í nokkm til-
felli því það er nánast ekki hægt
að þýða hana upp án þess að
hún verði ónýt."
Aleigan okkar farin í
þetta gersamlega
Þorbjörn segir erfitt að meta
heildartjónið sem þetta hefur
skapað þeim feögum, en beint
tjón hjá þeim er a.m.k. milli 15
og 20 milljónir króna. „Þab er al-
eigan okkar farin í þetta gersam-
lega, það er alveg tilfellið. Við
höfbum ekki meira. Við gátum
brotið ísinn svona af eigin
rammleik. Þetta er svo gífurlega
stórt, á Jangtse-svæðinu þar sem
við vorum búa um 400 milljónir
manna. Þetta er í rauninni á bak
við dyrnar að Shanghai svæðinu.
Shanghai-svæðið ræður við-
skiptum þarna og yfirvöldin
þarna vom í raun og veru að
færa okkur alveg spes tækifæri til
að koma innfyrir þennan múr-
vegg sem stóm inn- og útflutn-
ingsfyrirtækin niður við strönd-
ina mynda. Anhui-fylki er það
fylki sem núna síðast hefur opn-
að. Borgin sem vib störfum í var
ein af fjórum hrísgrjónadreifing-
armiðstöðvum um aldir, þannig
ab hún hefur a.m.k. tvöþúsund
ára hefb í matvæladreifingu og
er efsta hafskipahöfn vib
Jangtse-fljót. Stundum höfum
við viljað kalla hana litlu
Shanghai svona upp á framtíð-
ina. Tengdadóttir mín er frá
þeirri borg."
Þorbjörn segir þá feðga hafa
staðið ákaflega vel til höggsins
hjá SH. „Þeir vissu það þegar þeir
fóm af stað að hvernig sem færi
þá mundu þeir ná sínum pen-
ingum aftur. Það gera þeir ósköp
einfaldlega meb því að ná af mér
þessum húseignum sem ég á. Þó
þær nægi ekki fyrir nafnverðinu,
þá munu þær ömgglega nægja
fyrir kostnabi."
Þorbjörn hyggst verja sig sjálf-
ur þegar SH sækir kröfu sína fyr-
ir dómi. Hann segir engan ein-
stakling eins og sig koma til með
að vinna mál gegn kolkrabban-
um og því sé ástæðulaust að
eyða fé í háan og tilgangslítinn
lögfræðikostnað.
-ohr