Réttur - 01.04.1989, Síða 35

um er látið það eftir að ákvarða aðra
hvora af þessum lykilstærðum efnahags-
lífsins.
Það er jafnframt rétt að geta þess, að
umrædd hagstjórnartæki, gengi og vextir,
renna einatt úr höndum stjórnvalda, áður
en fjármagnshreyfingar verða fyllilega
óheftar. Fjármagnssteymið til og frá út-
löndum þarf einungis að vera nægilega
greitt til þess, að óskir ríkisstjórna um
vexti innanlands og gengi gjaldmiðla
sinna verði marklitlar. í þessu felast ein-
mitt hinir sífelldu alþjóðlegu gjaldeyris-
kvillar, sem alltaf eru í fréttum og fjár-
málaráðherrar og seðlabankastjórar
hinna vestrænu iðnríkja þinga um án
afláts.
3. Óheftar fjármagnshreyfingar
og efnahagsþróun
Óheftar fjármagnshreyfingar munu
hafa áhrif bæði á lánveitingar og lántök-
ur. Fjölmargir aðilar ráðstafa fjármagni
hér á landi. Þeirra á meðal má nefna (a)
lífeyrissjóði, (b) fjárfestingarsjóði, (c)
banka, (d) fyrirtæki og (e) einstaklinga.
Sömu aðilar eru lántakendur. í ákvörð-
unum sínum taka allir þessir aðilar meira
eða minna tillit til þeirrar ávöxtunar og
áhættu, sem lánveitingum fylgir, og
þeirra lánakjara, sem bjóðast.
Verði tekið upp skipulag frjálsra fjár-
magnshreyfinga hér á landi, munu allir
þessir aðilar því eflaust breyta núverandi
atferli sínu. Stóra spurningin er hins
vegar: Hvernig?
Einfalda svarið er, að séu vextir hærri
innanlands en erlendis, muni lántakendur
sækja lánsfé til útlanda. Þar með verði
fjármagnsstreymi til landsins, sem linni
ekki fyrr en vextir innanlands hafi fallið
niður f heimsmarkaðsvexti. Það hljóti
þeir hins vegar að gera, vegna þess að
innlendir sparendur muni ekki geta kom-
ið fé sínu út á vöxtum yfir heimsmarkaðs-
vöxtum. Séu vextir innanlands á hinn
bóginn undir heimsmarkaðsvöxtum,
muni innlendir lánveitendur hins vegar
lána fé sitt til útlanda. Innlent lánsfé verði
því ekki fáanlegt fyrr en innanlandsvextir
hafi hækkað upp í heimsvexti. Af þessum
ástæðum muni vextir hér á landi einfald-
lega verða jafnir heimsmarkaðsvöxtum
og ekki verða umtalsvert fjárstreymi til
eða frá landinu.
Þetta svar tekur hins vegar ekki tillit til
nokkurra mikilvægra þátta.
I fyrsta lagi geta nafnvextir verið mjög
breytilegir milli Ianda, einkum vegna mis-
munandi verðbólgustigs, þó að raunvextir
ættu að öðru jöfnu að vera eins.
I öðru lagi getur mismunandi skattaleg
meðhöndlun fjármagnstekna og -gjalda
skapað mismun á vöxtum í mismunandi
löndum þrátt fyrir óheftar fjármagns-
hreyfingar.
í þriðja lagi getur mismunandi áhætta
við lánveitingar ráðið miklu um vexti. Af
þessari ástæðu er t.d. líklegt, að erlendir
og innlendir aðilar verði ekki reiðubúnir
að lána íslenskum fyrirtækjum nema fyrir
nokkru hærra endurgjald en traust fyrir-
ta;ki búa við á alþjóðlegum markaði.
I fjórða Iagi geta lögþvingaður sparn-
aður og lánveitingar (sbr. fjárfestingar-
sjóði og lífeyrissjóði) haft mikil áhrif á
meðalvexti.1
Hvort upptaka óheftra fjármagnshreyf-
inga muni leiða til nettóinnstreymis eða
útstreymis fjármagns hér á landi, er því
ýmsu háð. Sé gert ráð fyrir því, að ríkis-
ábyrgðir á lántökum séu ekki auknar,
sýnist líklegt, að þeir raunvextir, sem
boðnir yrðu hér, þyrftu að vera talsvert
hærri en traust fyrirtæki erlendis borga til
þess að fjárstreymi yrði inn í landið. Þetta
83