Lesbók Morgunblaðsins - 18.11.2006, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. NÓVEMBER 2006 17
Í frumburði Bjarna Klemenzar á skáldsagna-
sviðinu, Fenrisúlfi, segir frá Reykvíkingunum
Bergi óhljóða-tónlistarmanni
(noise-tónlist) og Védísi. Í grunn-
inn er um ástarsögu þeirra
tveggja að ræða. Inn í þá sögu
fléttast svo aðallega Bronsmað-
urinn, sem er eins konar stað-
almynd fyrir „Gillzennagga“ þjóð-
arinnar og skemmtistaðurinn
Niflheimur, þar sem Védís vinnur
undir nafninu Hel. Bergur og
Védís eiga sér hliðasjálfin Fenr-
isúlfur og Mata Hari á netinu og í
framhaldi af netsamskiptum
ákveða þau stefnumót og uppfrá
því gerast ótrúlegir atburðir og
skilin milli raunveruleika og
ímyndunar, hliðarsjálfa og rauns-
jálfa verða óljós og draumkennd.
Söguþráðurinn er hvorki flók-
inn né frumlegur, enda væri nærri lagi að tala
um stemningu frekar en söguþráð. Byggist sú
stemning í kringum norrænar goðsögur með
Hel, Fenrisúlf og Niflheim í forgrunni; dauði,
dulúð, eyðilegging, myrkur og kuldi eru látin
kallast á við ó-hljóðatónlist Bergs til að undir-
strika óraunveruleika, óþægindi, óvissu og fleiri
orða með ó-forskeyti, enda er oft sett samasem-
merki milli þessa og slíkrar tónlistar.
Þessi stemningarsköpun tekst ekki illa, enda
er textinn að mestu leyti vel úr garði gerður, ag-
aður og tekst að skapa spennu sem heldur les-
andanum við efnið allt til loka. Á köflum er þó
skotið yfir markið og myrkrið og drunginn sem
ríkir yfir Reykjavík minnir fullmikið á það hjá-
kátlega tiltæki að nefna Reykjavík borg óttans.
Engu að síður tekst í það heila að skapa nokkuð
raunsannan og kaldhæðinn samtímahljóm (sem
einnig má finna hjá flestum þeim
skáldum sem kenna sig við Nýhil)
sem fangar þann anda er ríkir í
miðbæ Reykjavíkur og lýtur að
drykkju- og skemmtanamenning-
unni, sem er talsvert níhilísk.
Helsti galli sögunnar er það
sem kalla mætti einradda ófalinn
bóhemískan tónn er lítur á miðj-
una og staðla sem skammaryrði
og finna mætti samnefnara í orð-
unum smáborgarar og sólbrúnir
(bronsaðir) hnakkar, þótt oftast sé
gildishlaðnara orðaval notað. Auð-
vitað er ekkert að því að ráðast
gegn stöðlum, en þessi tónn verð-
ur þó full einráður og minnir
þannig, á tíðum, fremur á áróð-
ursverk en skáldverk og skortir
þá á dýptina, enda eru aðrar persónur en Védís
og Bergur fyrst og fremst staðalmyndir...
Tekið saman er þetta ekki slæmt verk og á
köflum bæði vel skrifað og spennandi. Auk þess
er pælingin með að setja Reykjavík í umhverfi
myrkurs og dulúðar, ásamt eins konar texta-
legu ó-hljóðaverki úr takti við veruleikann,
áhugaverð. En eitthvað vantar þó upp á til að
verkið teljist virkilega gott.
Í umhverfi myrkurs
og dulúðar
Ólafur Guðsteinn Kristjánsson
BÆKUR
Skáldsaga
Eftir Bjarna Klemenz. 164 bls. Nýhil gefur út. 2006.
Fenrisúlfur
Bjarni Klemenz
SPRETTUR skáldskaparþráin af
því að vera í öngum sínum? Þessi
spurning vaknar við lestur nýrrar
ljóðabókar Ingunnar Snædal, Guð-
lausir menn, hugleiðingar um jök-
ulvatn og ást. Í upphafsljóði bók-
arinnar lýsir ljóðmælandinn því
yfir að hann sé í öngum sínum þar
sem hann veður yfir á og blotnar í
fæturna, því það „er hallærislegt
að taka á sig krók“ þegar maður er
í slíku ástandi: „Svolítið eins og
maður sé ekki í nógu miklum öng-
um.“ Þetta upphaf vekur sam-
stundis áhuga lesandans að fá að
vita meira um hvað málið snýst og
í gegnum bókina fylgjum við ljóð-
mælandanum á ferðalagi heim á
æskuslóðir sínar. Ferðalagið myndar nokkurs
konar ramma utan um ljóðin og gefur bókinni
sterkan heildarsvip. En að sjálfsögðu eru ferða-
lögin fleiri en eitt, því um leið og ljóðmælandi
ferðast í bíl norður í land og um æskuslóðir sínar,
er lesendum gefin innsýn í annað og kannski
mikilvægara ferðalag sem farið er hið innra.
Segja má að hið „eiginlega“ ferðalag myndi uppi-
stöðu í byggingu bókarinnar en ljóð sem lýsa
hinu innra ferðalagi fleyga sífellt það ytra og þar
er lýst brothættum tilfinningum, ástarþrá og
ótta.
Sú sem talar í bókinni er í fylgd tveggja systk-
ina sinna á leið í jarðarför ömmu sinnar og í
gegnum ljóðin kynnumst við nánustu fjölskyldu
hennar, foreldrum, systkinum, ömmu og afa, og
smám saman teiknast upp mynd af manneskjum
með öllum sínum kostum og göllum, samskiptum
þeirra, vandamálum og leyndarmálum sem búa í
fjölskyldunni. Stærsta leyndarmálið á ljóðmæl-
andinn sjálfur og ferðin er ef til vill einnig farin
til þess að svipta hulunni af því. Leyndarmálið
snýst um „óleyfilegar“ tilfinningar og ljóðmæl-
andi ímyndar sér viðbrögð föður síns: „ekki láta
svona eins og asni / alltaf sama móðursýkin í þér
/ hvur djöfullinn heldurðu eiginlega að þú sért? /
hvað á nú svona að fyrirstilla? / alltaf þarft þú að
vera með einhver andskotans / afbrigðilegheit.“
Einn helsti kostur þessarar bókar er hinn
sterki heildarsvipur sem Ingunn nær að fram-
kalla með ljóðunum, sem eru þó þegar allt kemur
til alls margvísleg í formi og stíl. Ljóðin sem lýsa
fjölskyldunni og heimasveitinni eru frásagn-
arkennd og einkennast af húmor og hlýju, jafn-
vel þótt ort sé um alvarlega hluti. Sérlega vel
heppnað ljóð af því taginu kallast „hringferð um
sveitina“ en þar tekst Ingunni að bregða upp
skyndimyndum af fjölda fólks á af-
ar skemmtilegan hátt.
Einn skaut sig í fótinn
við að lóga rollu
öðrum bónda á fimmtugsaldri
finnst skemmtilegast
að gera símaat
á bæ utarlega hafa ráðskonur
komið og farið í tugatali
flýja fjölþreifinn húsbóndann
annar hringir í lögregluna
kærir þá sem flytja hey yfir ána
og svo er legið á njósnum
hvert er verið að fara svona seint?
Þegar síminn hringir
kynnir sig aldrei neinn
konan hér á mann sem vinnur í
vegagerð suður á landi
bóndinn á þessum bæ
gerir jarðgöng á Vestfjörðum
sonur hans var víst
að eiga við Fríðu frambjóðanda á góugleðinni
hér þekkja mig allar
en enginn veit neitt um mig
vakna við háværa rödd
bóndans á næsta bæ
sem vill fá lánaða sög
Ljóðin sem lýsa innra ferðalaginu eru knapp-
ari í formi og miðleitnari og í þeim beitir höf-
undur stílbrögðum á borð við líkingar og mynd-
hverfingar á kunnáttusamlega og oft fallegan
máta.
Guðlausir menn er ljóðabók sem vekur bæði
forvitni og samúð hjá lesanda; hún gefur góða
innsýn inn í flókinn nútímaveruleika á einfaldan,
hnitmiðaðan og skemmtilegan hátt. Bókin hlaut
nýverið Bókmenntaverðlaun Tómasar Guð-
mundssonar og er Ingunn Snædal vel að þeim
komin.
„Hér þekkja mig allir / en
enginn veit neitt um mig“
Soffía Auður Birgisdóttir
BÆKUR
Ljóðabók
Eftir Ingunni Snædal. Bjartur, 2006.
Guðlausir menn, hugleiðingar um jökulvatn og ást
Ingunn Snædal