Morgunblaðið - 15.07.2006, Blaðsíða 10

10 LAUGARDAGUR 15. JÚLÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eftir Egil Ólafsson
egol@mbl.is
EF vörugjöld á matvæli eru afnum-
in, allar matvörur bera 14% virð-
isaukaskatt og tollvernd á búvörum
er lækkuð um helming yrði verðlag
á matvörum hér á landi svipað og í
Svíþjóð, Danmörku og Finnlandi.
Þessi breyting myndi lækka árs-
útgjöld heimilanna um 90 þúsund
krónur. Þetta segir Hallgrímur
Snorrason, hagstofustjóri og for-
maður matvælanefndar. Hallgrímur
skilaði skýrslu til forsætisráðherra í
gær, en hann stendur einn að nefnd-
arálitinu vegna þess að ekki náðist
samkomulag í nefndinni.
Halldór Ásgrímsson, fyrrverandi
forsætisráðherra, skipaði í byrjun
þessa árs nefnd sem fékk það hlut-
verk að fjalla um hátt matvælaverð
á Íslandi og gera tillögur um lækkun
matvælaverðs. Í nefndinni sátu
embættismenn og fulltrúar hags-
munasamtaka.
50 þúsund kr. lækkun útgjalda
Í skýrslunni kemur fram að með
afnámi vörugjalda og breytingum í
skattamálum sé hægt að lækka mat-
vöruverð um 7,5% en það þýðir að
matarreikningur vísitölufjölskyldu
myndi lækka um tæplega 50 þúsund
krónur á ári. Í niðurstöðum skýrsl-
unnar kemur ennfremur fram að
með því að lækka tollvernd á búvör-
um um helming myndi útgjöld heim-
ilanna lækka um 41 þúsund krónur á
ári og ef tollar væru afnumdir
myndu útgjöld heimilanna lækka
um tæplega 82 þúsund krónur.
Hallgrímur sagði að margvísleg
vandamál fylgdu núverandi skatt-
lagningu á matvælum, en matvörur
eru skattlagðar á margvíslegan hátt
og mismikið. Sumar matvörur bera
vörugjald en aðrar ekki og gjaldið er
mishátt. Meirihluti matvæla ber
14% virðisaukaskatt en um fimmt-
ungur þeirra ber 24,5% skatt. Á
sumar matvörur leggst tollur sem er
mishár. Þessari skattlagningu fylgir
flókið kerfi undanþága.
Hallgrímur sagði að vegna þess
að skattlagningin væri á fyrsta stigi
framleiðslunnar og við bættist síðan
virðisaukaskattur og álagning
mögnuðust skattlagningaráhrifin
upp. Verðið væri ekki aðeins hærra
af þeim vörum sem væru skatt-
lagðar heldur líka á vörum sem
væru í samkeppni við hina skatt-
lögðu vöru. Þetta ætti raunar bæði
við um vörur sem bera vörugjöld og
einnig landbúnaðarvörur. Hall-
grímur tók sem dæmi að ef breyt-
ingar yrðu gerðar sem leiddu til
þess að mjólk lækkaði verulega í
verði myndu vörur eins og gos og
safar líka lækka í verði.
Hallgrímur sagði að stjórnsýsla í
álagningu skatta og tolla á matvæli
væri flókin og ógagnsæ. Hún byggð-
ist á margvíslegum lögum, reglu-
gerðum, tollskrárviðaukum og við-
skiptasamningum, væri ýmist
almenn eða sértæk.
Íslensk veitingahús
dýrust í Evrópu
Nefndin fjallaði einnig um ein-
földun á virðisaukaskatti matvöru,
en matvara er ýmist í 14% þrepi eða
24,5% þrepi. Stuðningur var innan
nefndarinnar við það sjónarmið að
allar matvörur yrðu í lægra þrepinu
og jafnframt að veitingahús bæru
14% skatt.
Í nýrri skýrslu Hagstofu Evrópu,
Eurostat, kemur fram að verðlag á
veitinga- og gistiþjónustu á Íslandi
er langhæst í Evrópu. Verðið er 91%
yfir meðalverði 25 ríkja ESB.
Hallgrímur var spurður hvort
hann hefði ekki áhyggjur af því að
verslunin og milliliðir myndu að ein-
hverju leyti taka til sín þær lækk-
anir sem fylgdu breytingum á skött-
um og afnámi vörugjalda.
Hallgrímur sagði að það væri nið-
urstaða sín og Hagstofunnar að
þessar breytingar myndu skila sér
mjög vel til neytenda. „Ástæðan fyr-
ir því að við segjum að þetta muni
skila sér er sú að það er feikilega
mikil samkeppni á matvörumarkaði.
Þar að auki höfum við reynslu af
skattalækkunum af þessu tagi og
þær hafa yfirleitt gefist ákaflega vel
að þessu leyti. Ég vísa þar til lækk-
unar á tollum af grænmeti og lækk-
unar á virðisaukaskatti á sínum
tíma,“ sagði Hallgrímur og bætti við
að það skipti máli hvernig að þessari
breytingu yrði staðið, þ.e. að hún
yrði kynnt vel og með góðum fyr-
irvara.
Hallgrímur sagði að mikill ágrein-
ingur hefði verið í nefndinni um
breytingar á tollvernd á landbún-
aðarvörum. Helstu búvörur svo sem
kjöt og kjötvörur, mjólk og mjólk-
urafurðir, ostar og egg bera nú háa
tolla og sagði Hallgrímur að þeir
kæmu að mestu í veg fyrir innflutn-
ing á þessum vörum. „Þessi toll-
vernd veitir ekki einungis vernd fyr-
ir innlenda búvöruframleiðslu
heldur veitir hún ennfremur skjól
fyrir hátt verð á samkeppnisvörum.
Af þessum sökum hefur það sjón-
armið verið reifað innan nefnd-
arinnar að til þess að ná niður mat-
vöruverði hér á landi sé engin ein
aðgerð jafnárangursrík og að draga
verulega úr eða afnema tollverndina
og veita innfluttri vöru aðgang að
innanlandsmarkaði,“ sagði Hall-
grímur.
Ágreiningur um lækkun tolla
Í nefndinni voru settar fram til-
lögur um breytingar á tollum. Ann-
ars vegar var gerð tillaga um að inn-
flutningsverndin yrði lækkuð
markvisst og afnumin og markaðs-
kerfi landbúnaðarins gert opnara og
frjálsara en það er nú. Hins vegar
yrði stuðningur við landbúnaðinn og
byggð í landinu aukinn sem svaraði
til lækkunar tollverndarinnar. Hall-
grímur sagði að fulltrúar landbún-
aðarins í nefndinni hefðu ekki tekið
undir þessi sjónarmið. Þeir hefðu
raunar talið að áhrif niðurfellingar
tollverndar væru ofmetin og aðgerð-
ir af þessu tagi væru skaðlegar land-
búnaðinum. Í skýrslunni kemur
fram að áætluð áhrif af helmings-
lækkun tolla fyrir heimilin í landinu
væru 4.750 milljónir og afnám allra
tolla þýddi 9,5 milljarða lækkun
matarútgjalda. Hallgrímur sagði að-
spurður að þetta þýddi ekki að þetta
væru þær upphæðir sem ríkissjóður
þyrfti að bæta landbúnaðinum upp í
formi meiri styrkja. Um væri að
ræða lægri upphæðir, en hann vildi
ekki nefna hversu háar upphæðir
þyrftu að koma til.
Lækkun eða afnám tolla á búvör-
um hefði óveruleg áhrif á tekjur rík-
issjóðs vegna þess hvað lítið er flutt
inn af búvörum. Afnám vörugjalds
og breytingar á virðisaukaskatti
þýddi hins vegar að tekjur ríkissjóðs
myndu lækka um 4,1 milljarð króna.
Á móti kemur að heimilin myndu
verja tekjum sínum í aðra hluti sem
bera skatta. Hallgrímur áætlar að
þarna gæti verið um 840 milljónir að
ræða og veltuaukningar samfara af-
námi allra tolla á búvörum væru
1.800 milljónir.
Helmingslækkun tolla og afnám vörugjalda
myndu lækka útgjöld um 90 þúsund krónur
Morgunblaðið/Þorkell
Hagstofustjóri segir að engin ein aðgerð sé jafn árangsrík og að draga
verulega úr eða afnema tollvernd af landbúnaðarvörum.
„Ef ákvörðun verður tekin um að
afnema matarskattinn er ekki
hægt að gera það á þeirri for-
sendu að um sé að ræða aðgerð
til tekjujöfnunar.“ Þetta segir
Hallgrímur Snorrason hag-
stofustjóri, en rannsókn Hagstof-
unnar sýnir að heimilin verja
álíka miklum fjárhæðum í mat-
arútgjöld hvort sem tekjur heim-
ilanna eru háar eða lágar. Afnám
matarskattsins (14% virð-
isaukaskattur á matvæli) bætti
kaupmátt heimilanna tiltölulega
jafnt.
Niðurstaða Hagstofunnar er að
heimili, þar sem tveir fullorðnir
eru í heimili og tvö börn yngri en
12 ára, verji að meðaltali um 750
þúsund krónum á ári í matarút-
gjöld. Þetta eru um 14,4% af út-
gjöldum heimilisins. Um 90%
heimila af þessari gerð eyða ár-
lega 648–767 þúsund krónum í
mat á ári.
Mjög misjafnt er hversu hár
virðisaukaskattur er lagður á
matvæli í Evrópu. Þessi skattur
er 25% í Danmörku, 17% í Finn-
landi, 13% í Noregi, 6% í Hollandi
og 5% í Tékklandi. Í mörgum
löndum er virðisaukaskattskerfið
flóknara en á Íslandi. Í fjórum
Evrópulöndum bera matvæli t.d.
þrjú virðisaukaskattsþrep. Þetta
eru Belgía, Írland, Kýpur og
Portúgal.
Afnám mat-
arskatts ekki
tekjujöfn-
unaraðgerð
ALÞÝÐUSAMBAND Íslands telur brýnt að
þegar verði hafist handa við að umbreyta nú-
verandi stuðningskerfi í landbúnaði úr kerfi
hafta og hamla í kerfi með verulega auknum
beinum greiðslum sem rynnu til bænda og
myndu auðvelda aðlögun þeirra að breyttum
aðstæðum.
Fagnar Alþýðusambandið því að í skýrslu
formanns matvælaverðsnefndar forsætisráð-
herra sé sýnt fram á það, með vönduðum út-
reikningum Hagstofu Íslands, hverjar séu
helstu ástæður fyrir því að matvælaverð hér á
landi er mun hærra en í helstu nágrannalönd-
um. Jafnframt sé sýnt fram á það í skýrslunni
hvernig ná má matvælaverði á Íslandi niður á
sambærilegt stig og í þeim löndum. Ljóst sé að
afnám verndartolla ráði þar úrslitum.
„Að mati Alþýðusambands Íslands er ekki
eftir neinu að bíða; íslensk landbúnaðaryfir-
völd, bændur og neytendur eiga nú þegar að
taka höndum saman um slíkar tímabærar að-
gerðir,“ segir í tilkynningu frá Alþýðusam-
bandinu.
Megináhersla á venjuleg matvæli
Í tillöguflutningi sínum í matvælaverð-
snefnd forsætisráðherra hafi ASÍ lagt áherslu
á að meginþungi aðgerðanna til að lækka mat-
vælaverð næði til venjulegra matvæla í inn-
kaupakörfu heimilanna.
„Þegar ljóst var að ekki væri nægjanlegur
stuðningur í nefndinni við umbreytingar á
stuðningskerfi landbúnaðar og til stóð að af-
marka beinar tillögur við breytingar á tollum,
vörugjöldum og samræmingu virðisaukaskatts
af matvælum var ljóst að ekki myndi nást sam-
komulag í nefndinni. Alþýðusamband Íslands
taldi það ranga forgangsröðun og vildi ekki
standa að tillögum sem leiða myndu til veru-
legra lækkana á sælgæti og gosi en óverulegra
lækkana á verði venjulegra matvæla,“ segir í
tilkynningu.
Tillögur nefndarinnar skref í rétt átt
Samtök verslunar og þjónustu telja tillögur
matvælanefndar forsætisráðherra skref í rétta
átt þó æskilegra hefði verið að full samstaða
hefði náðst um að heimila tollfrelsi í innflutn-
ingi á landbúnaðarvörum og afnema ofurvernd
fyrir innlenda framleiðslu, sem sé ein sú mesta
í heiminum.
Slíkar breytingar muni hafa áhrif til lækk-
unar á vöruverði, séu hvetjandi fyrir atvinnu-
lífið og auka trúverðugleika Íslands í alþjóða-
viðskiptum. Eðlilegt samkeppnisumhverfi
fyrir landbúnaðinn, sem þá stæði jafnfætis öðr-
um atvinnugreinum í landinu, myndi skapast í
kjölfar frelsis í innflutningi landbúnaðarvöru,
einkum kjöts, osta, eggja og blóma.
Telja samtökin mikilvægt að stjórnvöld
bregðist fljótt við ráðum meirihluta matvæla-
nefndar um aukið frelsi í viðskiptum með land-
búnaðarvöru.
„Ísland er meðal þeirra þjóða sem krefjast
hvað harðastrar verndarstefnu fyrir landbún-
að innan alþjóðaviðskiptastofnunarinnar
WTO. Þessi einarða stefna Íslendinga á litlu
fylgi að fagna meðal helstu viðskiptalanda okk-
ar í Evrópu og spillir fyrir í þeim samninga-
viðræðum WTO sem nú eru á mjög viðkvæmu
stigi. Ísland er hluti af innri markaði Evrópu
og landsmenn eiga að njóta þess í viðskiptum
sínum innan þess svæðis,“ segir í tilkynningu.
Opinber neyslustýring alltaf mistekist
Samtökin mótmæla kenningum um að lægri
tollar og aukið frelsi í innflutningi á matvælum
skili sér ekki til neytenda því smásöluverslunin
hækki þá álagningu sína. Því til stuðnings
benda samtökin á að lækkun tolla á grænmeti
fyrir nokkru hafi leitt til viðvarandi lægra
verðs til neytenda.
Samtökin álíta enn fremur að opinber
neyslustýring, á borð við hugmyndir Lýð-
heilsustofnunar um að halda beri í hærri skatt-
lagningu á einstakar tegundir matvæla sem
taldar eru óhollari en aðrar, sé dæmd til að
mistakast. Það hafi hún alltaf gert og engin
dæmi hafi verið sýnd um að hærri skattlagning
á slíkar vörur breyti neyslumynstrinu sem
neinu nemur. Vísbendingar séu um að efnalitlir
neytendur kaupi frekar óhollar matvörur en
þeir sem hafa meiri fjárráð og hærri skattlagn-
ing á slíkur vörur myndi líklega verða til þess
að rýra kjör þessa fólks enn frekar.
ASÍ og SVÞ leggja áherslu á skjót viðbrögð
Morgunblaðið/Eggert
Frelsi í innflutningi, meðal annars á ostum,
myndi leiða til lægra vöruverðs að mati SVÞ.


   

!"
 
! "#
$%" & ' () *
  )' 


 + () 
,
-
 '  %"(( *  .-"  %"(( * &( ' "("

/-
 "
-" () & #  0 ! " 1
  )'  + ()  2
3&
 '-"
4"(  

56  

( ! " & %
56  
*(!"
.-"
 ('#
6&