Morgunblaðið - 22.07.2006, Side 24

24 LAUGARDAGUR 22. JÚLÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Mikil þensla í atvinnulífinu ogeitthvert minnsta atvinnu-leysi á byggðu bóli hefur haftsín áhrif á íslenskan vinnu-
markað undanfarin ár. Eftirspurn eftir
vinnuafli hefur verið svo mikil að engin
leið hefur verið að manna öll störf og mik-
ið af erlendu vinnuafli hefur komið til
landsins undanfarin ár. Blaðamaður
Morgunblaðsins heimsótti þrjá vinnu-
staði þar sem erlent vinnuafl er áberandi;
Ömmubakstur í Kópavogi, byggingar-
svæði við Grand hótel og Vöruhótel Eim-
skips.
„Við erum alltof fá fyrir öll þessi læti,“
sagði Gísli Guðmundsson annar bygging-
arstjóra á byggingarvinnusvæðinu við
Grand hótel. Hann er þar að vísa til þess
mikla annríkis sem verið hefur í bygging-
argeiranum undanfarin misseri. Gísli
vinnur hjá Íslenskum aðalverktökum og
stýrir framkvæmdum á viðbyggingu við
Grand hótel þar sem rúmlega 30 Pólverj-
ar vinna. Samkvæmt upplýsingum frá Ís-
lenskum aðalverktökum eru alls á launa-
skrá hjá fyrirtækinu 514 manns og þar af
135 útlendingar. Séu undirverktakar
taldir með er heildarfjöldi starfsmanna
um 1.100 og eru margir undirverktak-
anna með útlendinga í vinnu.
Íslendingarnir eru fámennari á svæð-
inu, en algengari í yfirmannastöðum.
Gísli segir að pólsku verkamennirnir,
sem vinna raunar á vegum pólsks verk-
taka, séu harðduglegir. Vinnudagurinn
byrjar klukkan hálfátta og það er unnið
til sjö á kvöldin og til fjögur á laugardög-
um. „Það fengjust ekki Íslendingar til að
vinna á þessum tímum,“ segir Gísli og
bætir við að á sama tíma og atvinnu-
ástandið sé með þessum hætti sé pressa á
byggingarfyrirtækjum að ljúka verkefn-
um hratt.
Aðeins einn Pólverjanna talar ensku
en það er Wojciech Zarnowski og sér
hann um að koma skilaboðum áleiðis milli
manna. „Annars tala menn bara með öll-
um líkamanum hér,“ segir Gísli.
Zarnowski segir að verkamennirnir
séu sáttir við veruna hér. Þeir búa í hús-
næði í eigu ÍAV á svæði varnarliðsins í
Keflavík og keyra á milli daglega. Launin
séu um fimmföld á við það sem þeir
fengju í Póllandi fyrir sambærilega
vinnu. Hann segir að hópurinn hafi unnið
saman í fleiri verkefnum í öðrum löndum
og þekkist því vel. Flestir mannanna séu
fjölskyldumenn og reiknar hann með að
þeir muni fara heim um leið og verkefn-
inu er lokið. Guðmundur Jóhannesson,
hinn byggingastjórinn við Grand hótel,
segir að í þeirri þenslu sem verið hafi að
undanförnu hafi ekki annað verið hægt
en að fá erlent vinnuafl en óvíst sé hvað
gerist þegar samdráttarskeiðið taki við.
Miðað við hvernig mál hafa þróast segir
Guðmundur að ekki kæmi á óvart þótt
Pólverjarnir yrðu fyrir valinu frekar en
Íslendingarnir.
Víetnamar baka kleinur
Í Ömmubakstri í Kópavogi eru erlend-
ir starfsmenn einnig áberandi. Þar er
hafist handa við að baka kleinur, flatkök-
ur og fleira góðgæti klukkan þrjú á nótt-
unni og unnið fram undir morgun. Þar
vinna 13 starfsmenn frá Víetnam sem
tengjast allir fjölskylduböndum. Harald-
ur Friðriksson framkvæmdastjóri segist
vera afar ánægður með víetnömsku
starfsmennina og segir að þau séu harð-
dugleg til vinnu.
Þegar litið er yfir starfsmenn á gólfinu
í Ömmubakstri má sjá að víetnamski hóp-
urinn er allur við sama færibandið. Þegar
Haraldur er spurður út í hvernig sam-
skiptin á vinnustaðnum séu segir hann að
víetnamski hópurinn sé mjög samheld-
inn. Sum þeirra hafa náð góðum tökum á
íslenskunni en aðrir tali nánast enga ís-
lensku. Mai Nguyen, ein af víetnömsku
starfsmönnunum, segir að samhliða
vaktavinnu og aukavinnu og því að eiga
fjölskyldu sé lítill tími aflögu. Hún segist
til að mynda ekki hafa tíma til að fara á
námskeið í íslensku, sem hana myndi þó
langa að gera en Mai, sem hefur verið hér
í um sex ár, talar ágæta íslensku.
Einn Pólverji vinnur í Ömmubakstri.
Hann segist kunna ágætlega við sig á Ís-
landi og að faðir hans hafi unnið hér á
landi um nokkurt skeið. Ein af ástæð-
unum fyrir því að vera hér segir hann
vera að ef hann sneri aftur til Póllands
núna þyrfti hann að gegna herskyldu og á
því hafi hann lítinn áhuga.
Haraldur segir að í vinnu sem þessa sé
að verða nánast vonlaust að fá Íslend-
inga. Sé skólafólk ráðið þurfi yfirleitt að
útvega aukafólk í afleysingar fyrir það
vegna þess að skólafólkið fari sjálft í
sumarfrí. Hann segir að sín reynsla af
líðan útlendinga sé sú að tungumálið sé
lykillinn til að einangrast ekki.
Þó að erlendu
fjölgað mikið un
fáir vinnustaðir
og Vöruhótel Eim
útlendingar frá u
flóran allt frá Gr
lands. Blaðamaðu
að setjast niður
mönnum Vöruhó
ræða hvernig lífi
fjölbreyttum vin
voru svörin á sö
komu frá nígerísk
úskum eða holle
Allir báru þessum
og sögðu að áre
eða trúarbragða
væri að eiga við t
skiptin gengju
þegar starfsme
tungumálið en þ
Bæði lærðu út
gengustu orðin o
hægt að gera sig
unum.
Þær Elín Hjá
Björk Ragnarsd
haldi Eimskips s
fyrirtækið að ver
Starfsmenn frá 2
á sama vinnus
Erlendu verkafólki
hefur fjölgað hratt og ekki
óvanalegt að útlendingar
séu í meirihluta á íslenskum
vinnustöðum. Árni
Helgason og Eggert
Jóhannesson heimsóttu
þrjá vinnustaði og ræddu
við starfsmenn og yfirmenn.
Eins og sjá má er atvinnuleysisstig afar ólíkt eftir löndum og
verjar eru sem kunnugt er fjölmennir meðal erlendra verka

 







)


" 
!.
 #$3' $ '$"  '
=2 )
S%  )
  )
!C8
!" D
2
 )  
. #
+& 
@ )R




 

 

 

 









 


























Hópur af pólskum verkamönnum ræðir saman í kaffihléi á b
Í Ömmubakstri í Kópavogi vinnur víetnömsk fjölskylda við k
er handa um miðja nótt og unnið fram undir morgun.
FELULEIKIR, SKATTAR
OG EIGNARHALD
Morgunblaðið sagði frá því í fréttá baksíðu í gær að félög og einstaklingar skráðir á
Ermarsundseynni og skattaparadísinni
Guernsey ættu um 41 milljarð króna í ís-
lenzkum fyrirtækjum. Er þá miðað við
beina fjármunaeign, sem miðast við 10%
hlut eða stærri í félögum. Samtals eiga
erlendir aðilar yfir 250 milljarða króna í
íslenzkum félögum og tvöfaldaðist sú
eign á síðasta ári. Í fréttinni kemur fram
að líklega sé stærstur hluti þessara
eigna í raun í höndum íslenzkra borgara,
þar sem miðað sé við lögheimili félag-
anna en ekki ríkisborgararétt eigenda
þeirra.
Í mörgum og kannski flestum tilfell-
um er allt uppi á borðinu um það hverjir
eru raunverulegir eigendur félaga, sem
eiga stóra hluti í fyrirtækjum hér á
landi. Allir vita til dæmis hverjir eiga
Exista, sem er skráð í Hollandi.
Í öðrum tilfellum liggja upplýsingar
um raunverulega eigendur hins vegar
ekki á lausu.
Indriði H. Þorláksson ríkisskattstjóri
er harðorður um þessa þróun í samtali
við Morgunblaðið í gær. „Ég held að það
leiki enginn vafi á því að mörg af þessum
félögum sem þarna er um að ræða stað-
setji sig þarna til þess að komast undan
skatti,“ segir Indriði. „Raunar er alveg
óvíst hvað af þessum eignum er talið
fram. Við sjáum það í ýmsum málum sem
hafa komið upp að þar vantar mikið á. Í
mörgum tilvikum eru þetta bein skatt-
svik þar sem margir af þeim aðilum sem
við höfum náð til hafa ekki gert grein fyr-
ir þessum eignum og tekjum.“
Indriði segir að skattayfirvöld eigi erf-
itt um vik, vegna þess að ekki sé í gildi
hér á landi svokölluð CFC-löggjöf, sem
veiti þeim heimild til að skattleggja
tekjur einstaklings eða félags sem ís-
lenzkir ríkisborgarar eiga erlendis í svo-
kölluðum skattaparadísum með sama
hætti og ef þær hefðu myndazt hér á
landi. Indriði segir að flest nágrannalönd
okkar hafi þessa löggjöf. „Við erum að
verða sér á parti í þessu og þetta er það
sem fyrst og fremst vantar til að taka á
þessum feluleik,“ segir ríkisskattstjóri.
Það verður auðvitað að gera skýran
greinarmun á athæfi, sem er lögbrot og
því, sem er í samræmi við gildandi lög
og reglur. Hins vegar er ástæða til þess
fyrir fjármálaráðuneytið og Alþingi að
kanna hvort ástæða sé til að setja lög-
gjöf á borð við þá, sem ríkisskattstjóri
segir að vanti hér á landi. Kannski hefur
ekki þótt þörf á henni hingað til vegna
þess hversu íslenzkt atvinnulíf hefur
verið lítið alþjóðavætt. Nú er orðin þar
breyting á.
Þeir, sem fjárfesta á Íslandi, eiga að
búa við samkeppnisfært skattaum-
hverfi, en skattasamkeppnin á að felast
í lágum skatthlutföllum, ekki því að
menn geti komizt hjá því að borga
skatta til samfélagsins eins og aðrir.
Á þessu máli er önnur hlið. „Feluleik-
urinn“ sem ríkisskattstjóri nefnir svo,
þýðir að oft er eignarhald í félögum
mjög óskýrt. Fjármálaeftirlitið hefur
gagnrýnt þetta og sagt það hamla eðli-
legri þróun hlutabréfamarkaðar.
Smærri hluthafar í félögum eiga auð-
vitað að eiga kost á því að vita hver er
raunverulegur eigandi hlutar, sem er
10% eða meiri í félaginu og veitir fyrir
vikið áhrif á stjórn þess. Ef eignarhald
á félögum er Ermarsundsþoku hulið,
verða smærri fjárfestar tregari að fjár-
festa í þeim.
KOSTIR EINKAFRAMKVÆMDAR
Reynsla Íslendinga af einkafram-kvæmd í samgöngumálum er
takmörkuð, en góð. Hvalfjarðargöng-
in eru eina samgöngumannvirkið,
sem hefur verið fjármagnað og rekið í
einkaframkvæmd. Sá rekstur hefur
gengið vel, raunar betur en margir
spáðu í upphafi. Notendur þjónust-
unnar, almenningur í landinu, fékk
mikilvæga samgöngubót og telur það
vegtollsins virði að spara sér akst-
urinn um Hvalfjörð. Ríkisvaldið losn-
aði við dýra framkvæmd, sem vafa-
laust hefði orðið pólitískt umdeild
eins og allar dýrar framkvæmdir.
Áhætta ríkisins var lítil sem engin.
Ríkið mun hins vegar eignast göngin
þegar þau hafa verið í notkun í tutt-
ugu ár og mun þá hafa fengið mun
meiri skatttekjur af þeim en upp-
haflega var áætlað. Og eigendur
ganganna hafa auðvitað hagnazt á
rekstrinum. Hvalfjarðargöngin hafa
nú verið í notkun í átta ár.
Í þessu ljósi má það nokkrum undr-
um sæta að leið einkaframkvæmdar
hafi ekki verið farin við gerð fleiri
samgöngumannvirkja. Að undanförnu
hafa hins vegar komið fram ýmsar
hugmyndir og tilboð um slíkt. Trygg-
ingafélagið Sjóvá hefur t.d. boðizt til
að hafa forgöngu um breikkun Suður-
landsvegar frá Reykjavík og austur
fyrir fjall. Greið leið ehf. vill gera
Vaðlaheiðargöng. Leið ehf. hefur
kannað möguleika á ýmsum sam-
göngubótum, m.a. brú yfir Hrúta-
fjörð, flutningi hringvegar í Húna-
vatnssýslum suður fyrir Blönduós og
vegi um Arnkötludal og Gautsdal. Þá
hafa verið uppi hugmyndir um einka-
framkvæmd við lagningu og rekstur
Sundabrautar.
Sturla Böðvarsson samgönguráð-
herra hefur lýst sig fylgjandi því að
auka hlut einkaaðila við vegafram-
kvæmdir. Ráðherrann hefur nú skip-
að nefnd, sem á að leggja fram til-
lögur um það við hvaða aðstæður
einkaframkvæmd í samgöngum getur
talizt vænlegur kostur. Meðal annars
á nefndin að marka stefnu um það við
hvaða aðstæður, hvort og á hvaða
hátt á að ganga til samninga við aðila
sem bjóðast til að fjármagna sam-
gönguverkefni fyrir ríkið. Þá á hún
að skoða hvort hugsanlega sé skylt að
bjóða verkin út þannig að fleiri en
þeim, sem eiga hugmynd að fram-
kvæmdinni, gefist kostur á að bjóða í
verkið. Loks á nefndin að meta hvort
samstarf við einkaaðila um verkefni,
sem ekki hafa komizt inn á sam-
gönguáætlun, raski forgangsröð ann-
arra brýnna verkefna.
Það er jákvætt að nefndin komi öll-
um þessum atriðum á hreint og skapi
almennan ramma, sem hægt verður
að fara eftir þegar einkaframkvæmd í
samgöngumálum kemur til álita.
Væntanlega mun nefndin líka skoða
reynsluna, hérlendis en þó enn frem-
ur í nágrannalöndum okkar, og draga
af henni ályktanir um það hvers kon-
ar verkefni henti bezt til einkafram-
kvæmdar.
Niðurstaðan af þessari vinnu hlýt-
ur að verða sú, að kostir einkafram-
taksins verði í vaxandi mæli nýttir til
að bæta samgöngur á Íslandi.