Morgunblaðið - 22.07.2006, Síða 27

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 22. JÚLÍ 2006 27
UMRÆÐAN
LANDSBANKINN er minn við-
skiptabanki. Ég komst að því fyrir til-
viljun nú fyrir nokkrum dögum að það
kostar mig 95 kr. að hringja í bankann
minn, bara til að athuga stöðuna á
mínum eigin reikningi. Þ.e. á venjuleg-
um vinnutíma bankamanna. Fólkið
sem svarar í símann er auðvitað á
launum hjá bankanum, þessi þóknun
bankans er alfarið eitthvað sem bank-
inn hirðir af sínum viðskiptamönnum.
Þetta er bara sjálftaka fjár, en kallast
þjónustugjöld. Lítum aðeins nánar á
málið. Það er: Þú kaupir tékkhefti á
320 kr., 25 blöð. Eitt ávísanablað kost-
ar því 12,80 kr. Af hverjum tékka sem
innleystur er tekur bankinn 49 kr. í
þóknun. Kostnaður sem reikningseig-
andi ber af því að nota tékka er því
61,80 kr. á hvern tékka! Þú stendur
fyrir framan gjaldkera í banka og bið-
ur um úttekt af debetkorti þínu í
reiðufé, það kostar 13 kr. Þú hringir til
að athuga hvort launin þín hafa verið
lögð inn á reikning þinn, það kostar 95
kr. Sumir átta sig sjálfsagt ekki á
þessu og hringja jafnvel nokkrum
sinnum um hver mánaðamót, og það
eru auðvitað helst þeir lægst launuðu
sem athuga hvort þeir geti nú farið að
borga reikningana sína og eiga fyrir
matarinnkaupunum og borga 95 kr. í
hvert sinn. Þú notar debetkortið þitt í
verslunum og það kostar 13 kr. í hvert
sinn. Þú leggur inn á reikning ein-
hvers í þínum eigin viðskiptabanka, nú
eða öðrum banka, og það kostar 100
kr., svo fremi sem það er ekki um
maka eða barn þitt að ræða, sem er
með reikning í Landsbankanum. Notir
þú greiðsluþjónustu bankans kostar
hver greiðsla 80 kr. Þú ferð í hrað-
banka og merkilegt nokk, það kostar
ekki neitt. Þetta er eina þjónustan sem
ég veit um sem bankarnir bjóða upp á,
sem kostar ekkert. Tvisvar sinnum
hringdi ég í þjónustufulltrúa bankans
og fékk þær upplýsingar að símtal við
bankann um stöðu reiknings kostaði
60 kr. Síðan bað ég um að fá sent í
pósti yfirlit yfir þjónustugjöld bankans
og þá kom í ljós að kostnaðurinn var
ekki 60 kr. heldur 95 kr. Mér hefði
þótt betra að fá rétt svör við svo ein-
faldri spurningu.
Orðrétt stendur í lið 7.3: Staða og
færslur lesnar upp í síma af starfs-
manni kr. 95.- (gildir frá 01.06.06,
hringt var um 20. júní). Þetta er nú
bara svona þetta daglega amstur fólks
í bankanum sínum. En svo á hinu
mánaðarlega yfirliti er ófrávíkjanlega
liður sem heitir „þjónustugjöld“.
En lítum á – þar kemur bara fram
einhver upphæð. Athugum nánar;
reikningur okkar í bankanum er
skuldfærður án samþykkis þess sem
er greiðandi.
Athugið að aldrei hefur verið aflað
samþykkis þess aðila sem á að borga ,
né viðurkenningar af nokkru tagi fyrir
„skuldinni“. Svo vantar sundurliðun á
„reikninginn“ – „skuldfærsluna“, sem
er enginn formlegur reikningur, bara
fjárhæð sem einhliða, án samþykkis
„skuldara“, er tekin út af bankareikn-
ingi viðkomandi viðskiptamanns. Ég
bara spyr, er þetta löglegt? Mér hefur
skilist að skuldi maður eitthvað og
greiðslu sé krafist, þá sé nauðsynlegt
fyrir skuldareiganda að sýna fram á
það með lögformlegum hætti, þ.e. með
sundurliðuðum reikningi, hvernig
skuldin sé til orðin. Þetta gera bank-
arnir ekki og komast upp með það.
Allt í góðu – enginn möglar.
Hvað sýna bankarnir svo í hagnað?
Hærri tölur en við almúginn skiljum.
Hvaðan kemur svo þessi mikli hagn-
aður? Jú, frá þeim sem bankarnir
stunda sjálftöku fjár frá, þ.e. við-
skiptavinum bankanna, sem segja
ekki neitt, bara borga möglunarlaust,
t.d. ofurlaun bankastjóranna og starfs-
lokasamninga sem enginn skilur.
Og svo eru vextirnir og verðtrygg-
ingin efni í aðra grein. Enginn, hvorki
einstaklingur né fyrirtæki, á að geta
tekið eitt né neitt út af bankareikningi
án samþykkis eiganda reikningsins.
Tökum dæmi: Laun eru fyrir mannleg
mistök tvígreidd, það þarf að tala við
eiganda reiknings til að fá bakfærslu.
Eigandi reiknings verður að sam-
þykkja það.
Eins og olíufélögin komast upp með
sinn þjófnað af almenningi komast
bankarnir upp með það líka að stela
frá almenningi. Ég hef aldrei skrifað
undir neitt sem segir að ég skuldi mín-
um viðskiptabanka eitthvað sem heitir
„þjónustugjöld“. Þannig að þessi
gjaldfærsla er að mínu mati einhliða
sjálftaka fjár og því ólögleg og refsi-
verð að mínu mati, þar sem samþykki
„skuldara“ vantar. Ætlum við almenn-
ingur í þessu landi að láta þetta yfir
okkur ganga eins og þjófnað olíufélag-
anna og samráð tryggingafélaganna
og segja bara alls ekki neitt? Ekki orð
– bara þegja þunnu hljóði og nöldra
við eldhúsborðin og á kaffistofum
vinnustaðanna? Bara þögn. Hvað er
að? Engin samstaða? Engin andmæli.
– Ekkert.
Eigum við bara að láta allt þetta
misrétti og óréttlæti yfir okkur ganga
án mótmæla? Og ég segi mótmæla – í
alvöru – sem næðu eyrum þeirra sem
ráða, illu heilli, þeirra sem skammta
sér ofurlaunin og ofureftirlaunin og
neita að endurskoða gjörninginn.
Ríkið hefur ekki ráðstafað fjár-
munum á réttan hátt né staðið við
gerða samninga hvað varðar aldraða í
þessu samfélagi. Og er það líka bara
allt í lagi? Og svo heyrir maður að fá-
tækt fari vaxandi og stéttaskipting sé
orðin staðreynd, hinir ríku verði ríkari
og hinir fátæku verði fátækari.
Er þetta það þjóðfélag sem við vilj-
um? Ef ekki, gerum eitthvað i málinu
og það strax!
HERA HELGADÓTTIR
Heiðvangi 24, Hafnarfirði.
Til viðskiptavina bankanna
Frá Heru Helgadóttur:
FÖSTUDAGINN 7. júlí stöðv-
uðust augu mín við þessa fyrirsögn í
,,Mogga“. Jú, var ekki þarna nafn og
mynd af góðkunnri fréttakonu? og
hjá mér kviknaði von að kannski ætl-
aði hún að rjúfa einhverja glufu í það
myrkviði daglegra blekkinga í frétta-
flutningi, sem leggst að sál manns
eins og kæfandi reykský.
Því miður varð ég
fyrir vonbrigðum. Ekki
það, að Agnes Braga-
dóttir færi þarna með
ósannindi um þá ógn-
arstjórn lyginnar sem
ráðið hefur ríkjum í
þessu fjarlæga landi,
N-Kóreu, í hálfa öld. Ég
hélt bara að hún myndi
grípa á einhverju nær-
tækara.
En fyrst hún fór
svona langt, hefði hún
mátt minnast á banda-
rískt sprengjuregn sem
dundi á þessu landi í 5 eða 6 ár, áður
en umrædd ógnarstjórn festi sig í
sessi. Sprengjuregn, sem varð svo af-
drifaríkt að ekkert hús í höfuðborg-
inni var sagt óskemmt.
Eins mátti nefna viðskiptabann
o.fl. þvingunaraðgerðir, en nóg um
það.
Já, hvað meina ég með daglegum
blekkingum?
Til dæmis að allt tal um brottför
Bandaríkjahers frá Keflavík er með
þeim hætti að ætla mætti að um meiri
háttar háska væri að ræða fyrir okk-
ur Íslendinga.
Sannleikurinn er hins vegar sá, að
hjá engri þjóð er síður ástæða að leita
sér verndar nema e.t.v. hjá N-Kóreu.
Fyrir þessari fullyrðingu ætla ég
að færa nokkrar ástæður, þó ekki
verði það tæmandi upptalning, raun-
ar aðeins nokkur dæmi:
1) Bandaríkin setja sig á yfirþjóð-
legan stall og leitast við að gera Sam-
einuðu þjóðirnar að þjónustustofnun
við sig á sama tíma og þau neita að
greiða gjöld sín til samtakanna.
2) Leyniþjónusta Bandaríkjanna
hefur látið myrða nokkra þjóð-
arleiðtoga. T.d. Lumumba í Kongó
fyrir rúmlega hálfri öld (nýlega við-
urkennt) og Allende í Chile manns-
aldri síðar. Marga fleiri leiðtoga hefur
CIA reynt að ráða af dögum, þ.á m.
Ghaddafi og Castró.
3) Bandaríkin hafa forgöngu um af-
siðun með þeim hætti að leggja fé til
höfuðs þeirra manna sem þau telja
réttdræpa, en í reynd án dóms og
laga, enda þótt um þegna annarra
þjóða sé að ræða.
Einnig grafa þau undan starfi
Sameinuðu þjóðanna með því að
koma í veg fyrir að
nokkrar samþykktir SÞ
varðandi Ísrael nái fram
að ganga og eru þannig
búnir að kalla fram þá
afstöðu hjá þessum
skjólstæðingum sínum
að þeim leyfist allt. T.d.
að taka af lífi lýðræð-
islega kjörna ríkisstjórn
Palestínu. (Nýleg skoð-
anakönnun í Ísrael
sýndi 80% fylgi við þá
hugmynd samkv. frétt-
um RÚV.)
4) Jimmy Carter,
fyrrv. Bandaríkjaforseti, lýsti þeirri
skoðun sl. vetur að stefna Bandaríkj-
anna í kjarnorkumálum væri ógn við
alla heimsbyggðina.
(Frétt í RÚV 30/3́06)
5) Frá lokum seinni heimsstyrjald-
arinnar hafa Bandaríkin háð og tekið
þátt í margs konar hernaðarátökum.
Herir þeirra hafa kastað ógrynni af
sprengjum yfir önnur lönd. T.d. Kór-
eu, Víetnam, Kambódíu, Afganistan
og Írak. Flestar, ef ekki allar, þessara
árása hygg ég að teljist stríðsglæpir
samkv. alþjóðarétti.
6) Eiturhernaður Bandaríkjanna í
Víetnam er orsök viðvarandi van-
sköpunar hjá börnum á hern-
aðarsvæðunum þar sem skógar voru
aflaufgaðir sem kallað var (Lesbók
Mbl.7.́05). Þar voru framdir stríðs-
glæpir sem ekki sér fyrir endann á.
7) Síðasta dæmið sem ég tek, er um
fangafjölda í Bandar, sem mun vera
allt að tuttugu miljónir manna. Þegar
um slíkan fjölda er að ræða hlýtur að
hæfa betur að tala um fangabúðir
heldur en fangelsi.
Þetta eru 7 ástæður fyrir því að síst
skyldum við leita vestur um haf eftir
verndurum.
En mál er að spyrja, vernd fyrir
hverju? Er það ekki hinn yfirþyrm-
andi ótti sem er óvinurinn? Hann
verður ekki sigraður með byssu undir
hvern kodda.
Auðvitað þarf löggæslu í öllum
löndum. Og eina yfirþjóðlega á veg-
um SÞ, en enga yfirþjóðlega þjóð.
Þeim mun fyrr, sem við segjum það í
heyranda hljóði, þeim mun betra. Við
skulum líka fordæma það sjónarspil
sem sett var upp til að réttlæta innrás
í Írak, og við skulum alls ekki fara að
uppfæra einhvers konar blekkingavef
til að hanga í einhverjum kald-
astríðsvörnum á Íslandi.
Landið mun þakka margfaldlega
fyrir sig ef við hreinsum það af allri
hernaðaróværu. Hér er land tækifær-
anna.
Þetta eru hvorki draumórar né
barnaskapur. Það er kaldur veruleiki
að framtíð manna á þessari jörð
ræðst af því að snúið verði af braut
hervæðingar og framtíð Íslendinga
ræðst af kjarki þeirra til að segja satt.
Þar getum við sannarlega stigið
fyrsta skrefið.
Kannski er ég að gera ráðherrum
okkar, þeim Geir og Valgerði, upp
skoðanir. Þau hafa aldrei sagt hvaða
niðurstöðu þau vildu sjá úr viðræðun-
um við Bandaríkjamenn. Kannski
hafa þau sagt viðsemjendunum frá
draumum okkar; að við trúum ekki á
blekkingar hervarnanna eða þá lygi
að ein þjóð hafi rétt til að ráðskast
með allar aðrar.
Vonandi hefur forseti vor hvíslað
þessu líka í eyrað á gamla Bush þegar
hann bauð honum heim um daginn
(eða var það ekki svo?)
Með bestu kveðju til Agnesar og
allra annarra sem vilja uppræta lygi
og blekkingar.
Land lyga og blekkinga
Sævar Sigbjarnarson fjallar um
hernaðarstefnu Bandaríkjanna ’… allt tal um brottförBandaríkjahers frá
Keflavík er með þeim
hætti að ætla mætti að
um meiri háttar háska
væri að ræða fyrir okkur
Íslendinga.‘
Sævar Sigbjörnsson
Höfundur er fyrrverandi bóndi og fé-
lagsmálamaður á Fljótsdalshéraði.
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
Í VERÐKÖNNUN ASÍ 27. júní sl.
var greint frá útsöluverði á 40 teg-
undum grænmetis og ávaxta í 12
verslunum í Reykjavík og Hafn-
arfirði.
Þar kemur í ljós að í 26, eða tæp-
lega tveimur af hverj-
um þremur tilfellum,
munar meira en helm-
ingi á verði sömu vöru
á milli búða, og þrjár
vörutegundir sem
kosta hundrað krónur í
einni búð, kosta á
fjórða hundrað króna í
annarri!
Af þessum tólf versl-
unum eru þrjár reknar
af sama fyrirtæki og öll
innkaup þeirra á ná-
kvæmlega sama verði.
Þær eru Hagkaup,
Bónus og Tíu ellefu. Af
umræddum 40 vöru-
tegundum, er tuttugu
og ein til í öllum búð-
unum. Ef keypt er eitt
kíló, eða ein eining í öll-
um verslunum fyr-
irtækisins, kemur eft-
irfarandi í ljós.
Í Bónus kosta vör-
urnar kr. 3.966.- Í
Hagkaupum kr.
6.385.-, eða 2.419.-
krónum meira en í
Bónus. Í Tíu ellefu
kosta þessar sömu vörur kr. 7.763,
eða 3.797 krónum meira en í Bónus,
þ. e. rétt tæplega helmingi meira en í
Bónus, sem samt hefur bætt sinni
álagningu á innkaupsverðið.
Mest úrval var í Bónus. Þar vant-
aði aðeins eina af fyrrgreindum 40
vörum, útlenda tómata, enda eigum
við nóg af miklu betri íslenskum, en
það kostar um og yfir hundrað krón-
um meira á kíló að fá þá í pökkum.
Hagkaup auglýsir að þar sé
skemmtilegast að versla, og það
kostar töluvert að taka þátt í þeim
gleðskap.
Í Tíu ellefu búðinni voru fimmtán
tegundir af þessum fjörutíu, ekki til
eða ómerktar. Meðal þess sem ekki
var til, voru gulrófur og bananar, svo
ekki stafar þetta háa verð af of marg-
víslegu framboði af ávöxtum og
grænmeti. Sagt er að þar sé sum-
staðar opið, jafnvel á næturnar, en af
hverju eru næturhrafnarnir ekki
látnir greiða sjálfir fyrir þá þjón-
ustu?
Mikið hefur verið
rætt um, hvers vegna
verðlag á matvörum
þurfi að vera miklu
hærra á Íslandi en í öðr-
um löndum.
Um síðustu áramót
setti forsætisráðherra á
stofn nefnd færustu
manna þjóðarinnar á
sviði viðskipta og versl-
unar, í það vandasama
verkefni að komast að
orsökum þessa dul-
arfulla máls, og koma
með tillögur til lausnar
á því.
Í sex mánuði hefur
nefndin unnið baki
brotnu. Álit nefnd-
armanna eru að
minnsta kosti eins mörg
og þeir, og tók formað-
urinn sig því til og kom
með sínar tillögur til
lausnar vandans.
Þar koma fram til-
lögur að lausn málsins,
sem spara „vísitölu-
fjölskyldunni“ 50 þús-
und krónur á ári, og ef henni verður
gefinn kostur á að kaupa útlenda
mjólk og kjöt, sparar hún rúmar 80
þúsund krónur í viðbót, eða alls kr.
131.400.- á ári.
Vísitölufjölskyldan
Ég hrökk við! Er hún lifandi
ennþá? Ég hélt að hún hefði lognast
útaf um leið og þær tvö hundruð
verslanir í hverfum borgarinnar sem
verðlagsyfirvöld héldu í ánauð við að
þjónusta hana fyrir ekki neitt. Ólíkt
því sem nú er, fór öll pökkun vöru
fram í búðunum, og ég á skjalfesta
sönnun, sem sýnir auglýst innkaups-
verð og útsöluverð á ýsuflökum, sem
var ein af aðalfæðutegundum fjöl-
skyldunnar. Álagning verslunar-
innar dugði ekki fyrir beinum kostn-
aði umbúða sem verslunin varð að
pakka vörunni í!
Auðvitað tapar ríkið um það bil 5
þúsund milljónum króna á ári í
minnkuðum skatttekjum, og auk
þess nokkur þúsund milljónum, sem
þarf að greiða bændum aukalega, lík-
lega atvinnuleysisbætur o.fl.
Það þykir mjög jákvætt að for-
stjórar þeirra þriggja fyrirtækja sem
skipta með sér mestöllum innflutn-
ingi og matvörusölu í landinu, virðast
ánægðir með tillögurnar, enda eng-
inn áhugi nefndarmanna fyrir að for-
vitnast um hvað verslunin tekur sér
stóran hlut af söluverði vörunnar.
Ennþá er það svo að nokkrar af
þeim grænmetistegundum sem
nefndar eru í fyrrnefndri skýrslu
ASÍ eru ræktaðar á Íslandi. Ef ein-
hverjum nefndarmanna hefði dottið í
hug að grennslast fyrir um, hvað sá
aðili sem framleiðir vöruna fengi í
sinn hlut, hefði hann eflaust komist
að því hvað verslunin tekur í sinn
hlut, en nú fer engin pökkun né
merking fram í verslunum.
Við gömlu hjónin, tæplega áttræð,
erum svo seinþroska, að við erum
ekki ennþá farin að stunda vínveit-
ingahúsin, svo þar með missum við af
10.900 króna kjarabót sem felst í
lækkun verðs á áfengi, svo mér datt í
hug, fyrst spekingarnir fundu þessa
milljarða sem ríkið þarf ekkert að
nota, hvort ekki væri fyrirhafnarm-
inna að hækka ellilaunin um u.þ.b.
fimm þúsund kr. á mánuði til hvors
okkar, því þá getum við ráðið sjálf
hvað við gerum við þessa Guðsgjöf
sem nefndin hefur fundið með hálfs
árs þrotlausri vinnu.
Vísitölufjölskyldan
er ekki dauð
Óskar Jóhannsson
fjallar um vöruverð
Óskar Jóhannsson
’Mikið hefurverið rætt um,
hvers vegna
verðlag á mat-
vörum þurfi að
vera miklu
hærra á Íslandi
en í öðrum lönd-
um. ‘
Höfundur er fyrrverandi
kaupmaður í Sunnubúðinni.