Morgunblaðið - 11.08.2006, Blaðsíða 24

24 FÖSTUDAGUR 11. ÁGÚST 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
„ÞAÐ ER mikilvægt
fyrir stjórnmálaflokk-
ana að móta sér
stefnu jafnræðis og
réttlætis í skatta-
málum,“ segir Guðni
Ágústsson, varafor-
maður Framsókn-
arflokksins. Hann tel-
ur þó mikilvægast að
koma í veg fyrir
svarta atvinnustarfsemi og skattsvik en
segir að ætíð séu til staðar mál sem
þurfi að taka á. Þannig hafi komið í ljós
að stór hópur manna í samfélaginu eigi
aðra leið en launþegar í skattamálum
og á því þurfi að taka. Þannig geti
menn talið stóran hluta launa sinna
fram sem fjármagnstekjur og borgað
lægri skatt.
„Stjórnvöld verða að velta fyrir sér
hvort ekki þurfi að stoppa upp í það gat
til þess að skapa jöfnuð. […] Ég er tals-
maður þess að yfir þetta þurfi að fara
þannig að bæði réttlætið sé til staðar og
allir sitji við svipað borð,“ segir Guðni.
Guðni telur að fara verði varlega í
breytingar á skattlagningu fjármagns-
tekna eða almenna sparnaðarins. Hann
vill hins vegar ekki segja með hvaða
hætti eigi að leysa það álitaefni en segir
það mikilvægt til þess að skapa þjóð-
arsátt.
Spurður hvort það sé ekki vandamál
fyrir sveitarfélögin hversu margir ein-
staklingar greiði frekar fjármagns-
tekjuskatt en tekjuskatt segir Guðni að
það sé eitthvað sem stingi í augu og
þurfi að skoða svo menn standi jafnir í
sínu sveitarfélagi.
Mikilvægt að
móta stefnu
jafnræðis og
réttlætis
Formenn stjórnarandstöðuflokkanna eru sammála um að gera þurfi bre
tekjumark á fjármagnstekjur en hækka álögur á það sem er umfram það
Guðni Ágústsson
Afar hættulegt er aðrjúka til í miðriágústumræðunni umtekjur einstaklinga
og hafa á lofti mikla svardaga
um breytingar á skattkerfinu, að
því er fram kemur í fréttabréfi
Samtaka atvinnulífsins.
Þar segir að slíkt sé hvorki al-
menningi né atvinnulífinu til
framdráttar og að taka verði
verðbólguþróun með í alla um-
ræðu um skattamál. Einnig er
bent á að upptaka fjármagns-
tekjuskatts hafi gengið framar
vonum og aukið tekjur ríkissjóðs
verulega.
„Útilokað er að ræða um fjár-
magnstekjuskatt og tekjuskatt á
fyrirtæki af sæmilegri skynsemi
án þess að taka verðbólguna
með í reikninginn,“ segir í
fréttabréfinu.
Þar er rifjuð upp saga fjár-
magnstekjuskatts hér á landi og
bent á að eftir að ríkissjóður tók
upp lága skattprósentu og
skattlagði verðbólguhagnað hafi
innheimta aukist verule
„Á verðbólgutímunu
1990 þurfti ekki mikill
inga við að óverðtryggð
rýrnuðu í verðbólgunni
lagning þurfti því að m
rauntekjur af fjármagn
að forðast hreina eigna
Og þegar eftir stóð a
leggja rauntekjur af f
var skattstofninn svo r
tók því ekki að leggja
vaxtatekjur af innistæ
skuldabréfum. Inn í s
ingu fyrirtækja var sv
ákveðin verðbólguvörn
kölluðum verðbólgur
skilum sem almennt s
að aðeins raunhagnað
tækja kom til skattlag
heild var þó allt þet
komulag ófullkomið o
stofnarnir afar rýrir,“
fréttabréfinu.
Rýrar tekjur áður
Þar kemur fram
magnstekjur hafi í he
Samtök atvinnulífsins se
Upptaka
skatts gen
INGIBJÖRG Sólrún
Gísladóttir, formaður
Samfylkingarinnar,
telur mjög mikilvægt
að taka skattkerfið til
skoðunar með það að
markmiði að auka
sanngirni og réttlæti
í kerfinu.
„Þá þannig að það
verði meira jafnræði
á milli skattálagn-
ingar óháð því hvernig fólk aflar tekn-
anna hvort sem það er í gegnum launa-
vinnu eða fjármagn. Eins með það að
markmiði að skattkerfið verði vinnu-
hvetjandi fyrir þá sem eru með lág laun
en ekki vinnuletjandi með því móti að
jaðarskatturinn verði ekki svona hár.“
Ingibjörg segir að í umræðu um það
óréttlæti sem felst í mismunandi skatt-
lagningu fjármagnstekna og launatekna
verði að koma til skoðunar það órétt-
læti sem felist í því að sparnaður sé
skattlagður með ólíkum hætti.
„Það er verið að meðhöndla sparnað
fólks með ólíkum hætti eftir því hvort
hann er fólginn í lífeyrissjóði eða hluta-
bréfum,“ segir Ingibjörg Sólrún og
bendir á að sá sem fái sparnað í formi
hlutabréfakaupa sé skattlagður lægra
en ellilífeyrisþegi sem spari í lífeyr-
issjóði.
„Við erum búin að fá hvern vitn-
isburðinn á fætur öðrum að undanförnu
um að kerfið okkar sé hvorki sann-
gjarnt né réttlátt. Það er búið að leiða
fram óyggjandi rök fyrir því að skatt-
álögur hafi verið að þyngjast á þá sem
hafa lægst laun og meðallaun og léttast
á þeim sem hafa hæst launin. Svo
sjáum við núna að æ fleiri hafa umtals-
verðar tekjur af fjármagni og borga af
því allt annan skatt heldur en hinir sem
hafa tekjur af vinnu.“
Spurð segir Ingibjörg að það sé ekki
sjálfgefið að rétta leiðin sé sú að hækka
álagningu á fjármagnstekjur. Hugs-
anlega megi breyta álagningunni þann-
ig að í stað núverandi kerfis verði frí-
tekjumark eins og í launatekjum og
hærra skattþrep.
„Þá lækkar fjármagnstekjuskattur
hjá almenningi en hækkar hjá þeim
sem hafa umtalsverðar fjármagns-
tekjur.“
Taka þarf
skattkerfið til
skoðunar
Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir
STEINGRÍMUR J.
Sigfússon, formaður
Vinstri grænna, segir
það sjálfsagt að
breyta álagningu
fjármagnstekjuskatts
og fyrir því hafi
Vinstri grænir barist
undanfarin ár.
„Við höfum flutt
frumvarp um að
breyta álagningu
fjármagnstekjuskatts þannig að það
yrði visst frítekjumark. Almennur
sparnaður væri þá skattfrjáls upp að
vissu marki en síðan væri lögð talsvert
hærri prósent
Steingrímur e
inu yrðu fjárm
upp að 120 þú
skattur yrði la
fram.
Steingrímur
og fyrirtæki f
hækkunar fjár
„Þetta tal u
hverjum missk
tala gegn betr
værum með þ
ingu upp á 18
tekjur væri þa
ing fjármagns
löndunum í kr
einungis um þ
hafa áfram þe
sem reyndar e
hátekjufólk og
landi. […] Að
gæta hófs og
og löndin í kri
engin rök fyri
lágt.“
Steingrímur
hafa svo mikin
fjármagnstekn
ber vitni. Það
að menn leitis
skattlagningu
til „skattasmu
Steingrímur
arfélögin verð
tekjum þar se
staklinga hafi
Sjálfsagt að
breyta álagn-
ingu fjár-
magnstekju-
skatts
Steingrímur J.
Sigfússon
HIN ÁÞREIFANLEGA
ÍSLANDSSAGA
Íslandssagan hvergi eins áþreifan-leg og á Hólum“ var fyrirsögngreinar í Morgunblaðinu í upp-
hafi þessa árs. Þar var vísað til orða
Jóns Aðalsteins Baldvinssonar,
vígslubiskups á Hólum, en kveikja
viðtalsins við hann var einmitt að þá
þegar var farið að undirbúa þá miklu
hátíð sem hefst á Hólum í dag í tilefni
af níu hundruð ára afmæli biskups-
stóls og skólahalds á staðnum.
Fjölbreytt dagskrá verður á
Hólahátíð vegna afmælisins um
helgina með þátttöku erlendra gesta,
svo sem norrænna biskupa og skóla-
manna, auk innlendra ráðamanna. Ef
litið er til einstakra dagskrárliða í há-
tíðarhöldunum, þá vekur sérstaka at-
hygli að pílagrímagöngum verður
stefnt heim til Hóla úr þremur áttum á
morgun. Ein þeirra mun fara um Helj-
ardalsheiði, önnur um Hjaltadalsheiði
og sú þriðja frá Flugumýri. Leiðsögu-
menn leiða göngurnar og verður tekið
á móti göngumönnum með helgistund
í kirkjunni. Segja má að þannig sam-
einist söguleg fortíð samtíðinni á Hól-
um með áhrifaríkum og táknrænum
hætti.
Þótt nafn Guðbrands biskups Þor-
lákssonar sé samofið sögu Hóla, ekki
síst vegna umfangsmikillar bókaút-
gáfu þar í hans tíð, er næsta víst að
meðal alþýðu manna verður flestum
fyrst hugsað til Jóns Arasonar bisk-
ups er Hóla ber á góma. Saga Jóns og
sona hans er svo stórbrotin, að ekki
einungis brýtur hún blað í Íslandssög-
unni hvað siðaskiptin varðar, heldur
eru örlög þeirra einnig með þeim
dramatíska hætti að þau hafa staðið
þjóðinni lifandi fyrir hugskotssjónum
í gegnum aldirnar. Því má segja að at-
burðir úr sögu Hóla hafi haft svo djúp-
stæð áhrif á íslenskt samfélag, að
mörgum öldum seinna vekja þeir enn
sterkar tilfinningar í brjóstum
manna. Nægir að nefna sögulega
skáldsögu Ólafs Gunnarssonar, Öxina
og jörðina, því til staðfestingar – en
hún vakti gríðarlega athygli er hún
kom út árið 2003 og fékk til að mynda
Íslensku bókmenntaverðlaunin á sín-
um tíma. Kvikmyndaréttur að þeirri
sögu hefur nú verið keyptur svo gera
má ráð fyrir að landsmenn muni fá að
njóta þess sögusviðs sem saga Hóla
geymir á næstunni með nútímalegum
hætti.
Ofangreint dæmi er einungis eitt
fjölmargra er afhjúpa hversu sterkum
böndum níu hundruð ára saga Hóla
tengist enn íslenskri samtíð. Sterkust
þeirra banda eru vitaskuld þau er lúta
að tveimur meginstoðum íslensks
samfélags í gegnum tíðina; trúar- og
menntalífi. En svo samofnir voru
þessir tveir þættir í starfsemi Hóla að
vart er hægt að skilja þá að.
Eins og fram kemur í texta Jóns Þ.
Þórs í „Sögu biskupsstólanna“ er gef-
in var út af miklum myndarskap af
bókaútgáfunni Hólum nýverið, voru
Hólar í Hjaltadal í tæpar sjö aldir
„mestur tignarstaður í Norðlendinga-
fjórðungi“. Hann segir meira að segja
enn eima „eftir af fornri Hóladýrð í
Skagafirði og víðar um Norðurland. Á
Hólum stóð biskupsstóll Norðlend-
inga í tæpar sjö aldir, frá 1106 og þar
til hann var lagður niður að konungs-
boði fyrir eindregnar tillögur Chr. J.
Vibe amtmanns og Magnúsar Steph-
ensen í Viðey 2. október 1801. Hörm-
uðu Norðlendingar lengi síðan missi
bæði stóls og skóla og gætti gremju
þeirra í garð Magnúsar og Stefánunga
langt fram eftir 20. öld. Þótti þá mörg-
um með ólíkindum atgangurinn er
Hólastaður var rúinn eignum og
menningarverðmætum í upphafi 19.
aldar. Þá var fáu þyrmt og jafnvel hin
forna Auðunarstofa rifin til grunna,
engum til gagns.“
Það væri ekki ástæða til að minnast
sérstaklega á þessa hnignun Hóla-
stóls á jafn stórum tímamótum og nú
um helgina, nema vegna þess hversu
vel hefur tekist til að endurheimta
fyrri glæsibrag staðarins.
Í samtalinu sem vísað var til hér í
upphafi segir Jón Aðalsteinn frá því
er séra Bolli Gústavsson vígslubiskup
fékk þá snjöllu hugmynd að endur-
reisa Auðunarstofu er biskupsstóll
var endurheimtur að Hólum og starfs-
aðstöðu vantaði fyrir biskupinn. Nýja
Auðunarstofan var reist í sömu mynd
og sú gamla og með sama verklagi og
verkfærum. Endurreisn Hólastóls á
geistlega vísu hefur því haldist í hend-
ur við veraldlega uppbyggingu með
myndarlegum hætti. Sami myndar-
skapur hefur síðan lagt grunninn að
skólastarfinu.
Jón Aðalsteinn bendir á að það hafi
einmitt verið skólastarfið sem mark-
aði upphaf endurreisnar Hóla strax í
lok 19. aldar „með Bændaskólanum,
merkri stofnun sem borið hefur ávöxt
í háskólanum sem hér er [Landbún-
aðarháskólanum]. En samhliða því
hófst barátta fyrir endurreisn bisk-
upsstólsins, sem varð að veruleika í
lok tuttugustu aldar. Þar hafði Sig-
urður Guðmundsson vígslubiskup
frumkvæði þegar hann sótti um stöðu
sóknarprests á Hólum árið 1986 og
fékk. Hólar urðu síðan ekki formlega
að biskupssetri að nýju fyrr en árið
1991. Þannig að staðurinn er að rísa til
þess vegs sem sagan ætlaði honum og
fékk honum og við erum stolt af þeirri
framtíðarsýn sem við okkur blasir.“
Eins og bent var á í Reykjavíkur-
bréfi í lok síðasta árs, er óðum að rísa
fjölmennt háskólaþorp á Hólum. „Að
vísu ekki eins fjölmennt enn sem kom-
ið er og háskólaþorpin á Hvanneyri og
Bifröst en í ljósi hraða þeirra upp-
byggingar, sem nú stendur yfir má
gera ráð fyrir, að Hólar verði ekki
langt á eftir að nokkrum árum liðnum.
Hvanneyri og Bifröst hafa þegar haft
gífurleg áhrif á umhverfi sitt og átt
ótrúlegan þátt í þeirri miklu uppbygg-
ingu, sem nú stendur yfir í Borgar-
firði. Hólar eru þegar byrjaðir að hafa
slík áhrif í sinni sveit, […]. […] Nái
áform Hólamanna fram að ganga
munu Hólar verða einn helzti kjarni
menningarstarfs á Norðurlandi á
komandi árum.“
Hólar í Hjaltadal hafa á níu hundr-
uð ára afmæli sínu verið gæddir
áþekku lífi og áður gerðist – bæði á
sviði trúar og menntunar – innan þess
ramma er nútíminn krefst. Þar er nú
bæði andlegt setur og menntasetur á
nýjan leik – setur sem enn og aftur eru
samtvinnuð í starfi sínu og eiga að
geta tryggt að Hólar eigi ekki einung-
is merka fortíð, sem halda ber í heiðri,
heldur einnig bjarta framtíð.