Morgunblaðið - 14.08.2006, Qupperneq 22

22 MÁNUDAGUR 14. ÁGÚST 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Eftir Brján Jónasson
brjann@mbl.is
H
ólaskóli verður sjálf-
stæður háskóli verði
frumvarp sem Guðni
Ágústsson landbún-
aðarráðherra ætlar að
leggja fram á haustþingi að lögum.
Ríkisstjórnin samþykkti í síðustu viku
að frumvarpið yrði lagt fram, sagði
Guðni í ræðu sinni á hátíðarsamkomu í
reiðhöllinni á Hólum í gær.
„Ég tilkynni ykkur hér, ágætu Hóla-
menn, að ríkisstjórnin ákvað […] í
þessari viku að leggja fyrir Alþingi
frumvarp um að landbúnaðarskólinn
hér verði með lögum frá hinu háa Al-
þingi frá næstu áramótum háskóli, og
beri það fallega nafn Hólaskóli – há-
skólinn á Hólum,“ sagði Guðni.
Í samtali við Morgunblaðið sagði
Guðni Hólaskóla kraftmikinn skóla
sem í dag væri í samstarfi við aðra
skóla að útskrifa nemendur af há-
skólastigi. „Það er talið að hægt sé að
efla skólann með því að gera hann að
löglegum háskóla.“
Guðni segir að sérstaða skólans sé
einkum áhersla á íslenska hestinn,
fiskeldið og ferðaþjónustuna. Skólinn
hafi nú tækifæri til að dafna og eflast
og verða staðnum lyftistöng í framtíð-
inni. „Það er mikil aðsókn að skólanum
í dag og komast færri að en vilja. Þetta
mun auðvitað efla skólann enn meir.“
Gissur Ísleifsson, biskupinn sem
stofnaði Hólaskóla, vann með því
merkt starf í þágu byggðamála, sagði
Guðni í ræðu sinni. Ljóst sé að skólar
á framhalds- og háskólastigi séu mik-
ilvægir byggðunum, þótt þeir séu ekki
stórir, til að fólk festi þar rætur.
„Þess vegna ber okkur að fara að
fordæmi Gissurar Ísleifssonar og
styrkja Norðurland með nýjum hætti í
gegnum menntastofnanir, og með því
að byggðatengja með nýjum hætti.
Samgöngur eru mikilvægasta málið,
það þarf að hugsa samgönguæðarnar
upp á nýtt,“ sagði Guðni.
„Það þarf að þétta Norðurland með
vegum frá Blönduósi um Þverárfjall,
um Sauðárkrók hér um Hjaltadal, með
göngum í gegnum Hofsdal í Barkárdal
um Hörgárdal til Akureyrar. Önnur
göng um Vaðlaheiði til Húsavíkur, og
Frumvarp um
Hólum á Alþi
Þarf að endurskoða
samgönguæðar á
Norðurlandi segir
landbúnaðarráðherra
Fjölmenni var á Hólum í gær, m.a. voru þar Sigurbjörn Einarsso
Geir H. Haarde forsætisráðherra afhenti Jóni Aðalsteini Bald
Í FORNRITASAFNI Ragnars
Fjalars Lárussonar, sem Geir H.
Haarde forsætisráðherra gaf
Hóladómkirkju í gær fyrir hönd
ríkisstjórnarinnar, er fjöldi
bóka, sem eru ófáanlegar, til að
mynda hin merka Þorláksbiblía,
sem prentuð var á Hólum árið
1644.
Geir sagði að í safninu væru
486 guðfræðirit, auk margra
annarra merkra rita og bóka, en
um 280 þeirra eru prentaðar í
Hólaprentsmiðju. Þarna sé því
samankomið á einum stað ein-
stakt og fágætlega fagurt sýn-
ishorn af Hólaprenti hinu forna.
Í safninu er fjöldi bóka sem
prentaðar voru á 16., 17. og 18.
öld og safnið því afar verðmætt,
sögulega og heimildarlega.
Mikilvægt er að varðveita
safnið á einum stað þar sem það
getur verið aðgengilegt bæði
ferðamönnum og almenningi og
þess vegna sagði Geir ánægju-
legt að nefna áhuga stjórnvalda
og fulltrúa atvinnulífsins um að
taka höndum saman um að reisa
á Hólastað verðuga umgjörð um
safnið sem yrði menningar-
miðstöð á hinum sögufræga
stað.
Geir afhenti Jóni Aðalsteini
Baldvinssyni vígslubiskupi eina
bók úr safninu sem tákn um
þennan gjörning. Jón Aðalsteinn
sagði að sér væri orða vant af
gleði yfir þeim merka viðburði
er nú væri orðinn, að hið merka
fornbókasafn Ragnars Fjalars
Lárussonar væri komið heim til
Hóla. Hann færði ríkisstjórn Ís-
lands þakkir Hóladómkirkju og
allra þeirra annarra sem mundu
njóta þessarar höfðinglegu og
góðu gjafar. Þá þakkaði hann
Herdísi Helgadóttur, ekkju séra
Ragnars, hennar hlut í þessu
merka atburði.
Sagði vígslubiskup að fyrs
sinn yrði safnið varðveitt í A
unarstofu, þar sem vel færi u
það, en þar væri þó ekki sú a
staða til rannsókna og fræði-
starfa og sýninga á hinum fá
gætu bókum sem þurfa þætt
væri það gleðiefni að lýst he
verið vilja til að búa safninu
umgjörð sem væri við hæfi.
Ólafur Ragnar Grímsson, f
seti Íslands, flutti ávarp á há
arsamkomu í reiðhöllinni á H
um í gær. Hann sagði m.a.
íslenska tungu eiga Hólum m
að þakka; fyrir biblíur á móð
urmáli og sálmakver og aðra
texta sem fylgt hafi þjóðinni
langri leið. Hólar, höfuðstaðu
Norðurlands í margar aldir,
sönnun þess að hugurinn sé
ugasta orkuverið.
Áhugi á að byggja upp menningarsetur á Hólum í samvinnu
Fjöldi ófáanlegra bó
ELDSNEYTI OG
HVALFJARÐARGÖNG
Halldór Friðgeirsson verk-fræðingur skrifaði umhugs-unarverða grein í Morgun-
blaðið í gær þar sem hann sagði m.a.:
„Flestir vita, að þeir, sem ítrekað
taka þátt í rússneskri rúllettu enda
fyrr eða síðar með byssukúlu í hausn-
um. Sjálfsagt gera færri sér grein
fyrir því, að í Hvalfjarðargöngum
spila samgönguyfirvöld nokkurs kon-
ar rússneska rúllettu. Munurinn er
hins vegar tvíþættur: Líkindin á að
illa fari eru minni og þeir sem leika
sér að eldinum eru ekki í hættu held-
ur vegfarendur um göngin. Slysið í
Ljósavatnsskarði nýlega minnir illi-
lega á möguleika á stórslysi í Hval-
fjarðargöngunum. Benzínflutninga-
bíll lendir í óhappi og afleiðingarnar
eru stórslys ef það er á slæmum stað
eins og í Hvalfjarðargöngum.“
Allt er þetta rétt. Morgunblaðið
hefur ítrekað gert að umtalsefni hina
miklu umferð flutningabíla um land-
ið, sem hafa leitt til þess, að vegfar-
endur á venjulegum bílum eru í stór-
hættu í hvert sinn, sem þeir mæta
þessum stóru flutningabílum, sem í
sumum tilvikum eru með tengivagna
aftan í sér, sem auka enn á hættuna.
Svardagar útgerða þessara bíla, um
að öllum reglum sé fylgt, standast
ekki. Það vita allir þeir, sem aka um
þjóðvegi landsins, sem eru ekki
byggðir fyrir þessa umferð flutninga-
bíla.
Það liggur jafnframt í augum uppi
að þeir bílar, sem flytja eldsneyti og
önnur hættuleg efni, skapa enn meiri
hættu á vegunum en hinir almennu
flutningabílar. Þegar þessir sömu
bílar fara um Hvalfjarðargöngin er
enn meiri hætta á ferðum eins og
Halldór Friðgeirsson réttilega bend-
ir á. Það eru til tvær leiðir til þess að
taka á þessum vanda. Önnur er sú, að
banna flutningabílum, sem flytja
eldsneyti eða önnur hættuleg efni, að
fara um Hvalfjarðargöng. Hin að tak-
marka umferð þeirra um göngin við
þann tíma sólarhrings, sem minnst
umferð er t.d. um nætur en í því til-
viki er þó hætta á ferðum fyrir bíl-
stjórana sjálfa. Raunar er það íhug-
unarefni varðandi flutningabílana
almennt, hvort ekki er hægt að beina
umferð þeirra um þjóðvegina á þann
tíma, sem minnst almenn umferð er
um þá.
Ef alvarlegt slys af þessu tagi yrði í
Hvalfjarðargöngum, með því mann-
tjóni sem slíku slysi mundi fylgja,
yrði göngunum umsvifalaust lokað
fyrir umferð bíla með eldsneyti og
önnur hættuleg efni. Er nauðsynlegt
að bíða eftir slíku slysi?
Í lok greinar sinnar segir höfund-
ur:
„… hljótum við að álykta að veru-
legar líkur séu á, að bruni/ar verði í
Hvalfjarðargöngum fyrr eða síðar.
Umfang bruna þar hlýtur að ráðast af
því hversu mikill eldsmatur er til
staðar. Eldsneytisflutningabíll gæti
valdið þar álíka miklum eða meiri
skaða en varð í Mont Blanc-göngun-
um.“
Það er full ástæða fyrir samgöngu-
yfirvöld og forráðamenn Spalar ehf.
að hlusta á þessi varnaðarorð. Fyrr
eða síðar kemur að því að slíkt slys
verði í Hvalfjarðargöngum að
óbreyttu. Það er engin ástæða til að
bíða eftir því slysi.
NAUÐSYNLEGT EFTIRLIT
Til þessa hafa litlar upplýsingarborizt um hvað það var, sem
leiddi til þess að upp komst um áform
hryðjuverkamanna um að sprengja í
loft upp allt að tíu farþegaþotur á
svipuðum tíma yfir Atlantshafi, sem
leitt hefði til dauða nokkur þúsund
manna. Þó eru vísbendingar um, að
símahleranir hafi komið þar við sögu.
Í kjölfarið á atburðunum í Banda-
ríkjunum hinn 11. september árið
2001 var margvíslegt eftirlit m.a. með
flugfarþegum aukið mjög og reyndar
í svo ríkum mæli, að mörgum þótti
nóg um. Jafnframt hafa undanfarin
ár verið töluverðar umræður um, að
bandarísk stjórnvöld hafi notfært sér
atburðina fyrir fimm árum til þess að
herða eftirlit með borgurunum en
með því sé lýðræðislegri stjórnskipan
stofnað í hættu.
Það eru mörg rök, sem mæla með
þeim sjónarmiðum og auðvitað ljóst,
að það þarf að hafa mikið eftirlit með
eftirlitsmönnunum sjálfum til þess að
koma í veg fyrir að eftirlit þeirra fari
úr böndum. Í Bandaríkjunum eru til
mörg dæmi um slíkt. Á seinni árum
hafa komið fram upplýsingar um
stórkostlega misnotkun æðstu
stjórnenda alríkislögreglunnar FBI á
þeirri aðstöðu, sem þeir voru í. Í ljós
kom að rannsóknir og eftirlit FBI
beindist m.a. að stjórnmálamönnun-
um sjálfum, sem höfðu veitt alríkis-
lögreglunni þetta vald.
Hvað sem því líður er margt sem
bendir til þess, að bæði símahleranir
og annars konar eftirlit sé óhjá-
kvæmilegt í þeirri veröld, sem við bú-
um í. Hefðu símtöl á milli Bretlands
og Pakistan ekki verið hleruð eru
minni líkur á því, að upp hefði komizt
um þau áform, sem fyrr var vikið að.
Björn Bjarnason dómsmálaráð-
herra hefur lagt fram ítarlegar tillög-
ur um, að búið verði svo um hnútana
hér að aðstaða verði til þess að standa
að nauðsynlegu eftirliti. Þessum til-
lögum hefur ekki verið illa tekið, þótt
sitt sýnist hverjum. En það er alveg
ljóst, að við getum ekki gengið út frá
því sem vísu að við verðum um alla ei-
lífð eyja í norður-Atlantshafi, þar
sem ekkert illt geti gerzt.
Þess vegna hljótum við að gera ráð-
stafanir til þess að hafa eftirlit með
því, sem gerist í okkar landi um leið
og nauðsynlegt er að rækilega verði
fylgzt með því eftirliti.
Veruleikinn sækir okkur Vestur-
landabúa alltaf við og við heim með
harkalegum hætti. Það þýðir ekkert
annað en horfast í augu við þann
veruleika, þótt hann sé á stundum
erfiður.