Morgunblaðið - 23.10.2006, Blaðsíða 19

Börn hafa gaman af því aðvelta fyrir sér hvaðanhlutirnir koma og kostaog unglingar ekkert síður
en stundum þarf að færa umræðuna
nær þeirra heimavelli og koma með
dæmi sem snerta þeirra daglega líf.
Umræðan um vatnsfallsvirkjunina á
Kárahnjúkum, sem ætlað er að
framleiða raforku, getur varla hafa
farið fram hjá einu einasta manns-
barni á Íslandi. En hvernig gæti við-
fangsefnið orkunotkun snert ung-
linga þessa lands sem jafnframt eru
framtíðarneytendur ekki aðeins raf-
orku heldur margvíslegrar annarrar
orku? Við skulum líta inn í unglinga-
herbergið.
Tækjaherbergin
Skömmu eftir fermingu hafa vel-
flestir íslenskir unglingar eignast
sjónvarp, jafnvel myndbands- og/
eða DVD-tæki til þess að horfa á
Þarf að virkja unglinginn?
Morgunblaðið/Kristinn
Tæknistúdíó Margir unglingar eru með sjónvarp í herberginu sínu, DVD-tæki, i-pod, geislaspilara og jafnvel fartölvu og öll þessi tæki ganga fyrir rafmagni.
Unglingar eru yfirleitt skrefi á undan foreldrum sín-
um þegar kemur að tækninni og þeim síðarnefndu
finnst þeir varla geta þverfótað í herbergjum þeirra
sem þeir lýsa oft eins og tæknistúdíói. Unnur H.
Jóhannsdóttir veltir fyrir sér hvort unglingurinn sé
meðvitaður um orkunotkun þessara tækja?
mynddiska. Geislaspilari er stað-
alútbúnaður og i-pod að ógleymdum
farsímanum auk þess sem margir
eiga fartölvu. Öll þessi tæki ganga
fyrir rafmagni og rafmagn er ekki
ókeypis, jafnvel þótt það sé í ódýrari
kantinum hérlendis. En eins og
komið hefur fram í virkjanaumræð-
unni snýst orkuframleiðsla ekki að-
eins um peninga heldur einnig nátt-
úruvernd og þar erum við komin að
siðferðislegri skyldu hvers og eins
borgara, að hann fari eins vel með
rafmagnið og spari það eins og kost-
ur er. Og þá erum við komin að sam-
viskuspurningunni: Slökkva íslensk-
ir unglingar á sjónvarpinu,
myndbandinu, geislaspilaranum
þegar þeir eru ekki að horfa á það
eða hlusta, á tölvunni þegar þeir eru
ekki að vinna í henni og á símanum
á nóttunni? Og muna þeir eftir að
slökkva alltaf ljósið í herberginu
þegar þeir dvelja ekki inn í því?
Það er rétt að rafmagn til þessara
tækja er ekki hlutfallslega hár
kostnaður af heildarrekstrarkostn-
aði heimilisins, en rafmagn til allra
heimilistækja er að jafnaði talið
vera 1–1,5% af rekstrarkostnaði.
Skiptir þetta þá einhverju máli? Já,
það gerir það, því safnast þegar
saman kemur peningalega og ekki
síður þegar við hugum að umhverf-
isvernd. Við búum ekki ein í þessum
heimi, það eru aðrir 6,5 milljarðar,
og ef allir ætla að eyða raforku til
persónulegra nota eins og hún væri
óendanleg værum við í vondum mál-
um eins og margt bendir reyndar
til. Gamla máltækið um að maður
breytir ekki heiminum nema að
byrja á sjálfum sér á því vel við hér
– og svo geta unglingarnir verið góð
fyrirmynd fyrir mömmu og pabba.
Það er líka hægt að ná fram aukinni
hagkvæmni með réttri notkun og
lækka þar með rafmagnsreikning-
inn.
Kostnaðarhliðin
Orkunotkun heimilistækja er mis-
munandi. Hún er annars vegar háð
afli, sem mælt er í einingu sem nefn-
ist vött (W) og er oftast umreiknuð í
þúsund sinnum stærri einingu sem
nefnist kílóvött (kW) og hins vegar
notkunartíma sem er mældur í
klukkustundum (h). Það er til-
tölulega einfalt að áætla orkunotkun
sína. Með því að taka afl rafmagns-
tækja sem oftast er sýnt á tækj-
unum og gefið í vöttum, umreikna
það fyrst í kílóvött (með því að deila
með 1.000) og margfalda það síðan
með notkunartíma fæst orkunotk-
unin. Þetta gæti verið fyrirtaks-
stærðfræðiverkefni fyrir unglinga í
skólunum. Svona gæti útkoman litið
út hjá Jónínu Jónsdóttur, 15 ára. Al-
gengt verð á kílóvattstund á Ísland
er 9–10 krónur en við gerum ráð
fyrir 10 kr. þar sem sú tala er auð-
veld í umreikningi. Miðað er við al-
gengt afl rafmagnstækjanna. Eins
og þið sjáið er stundum gert ráð fyr-
ir að rafmagnstækin séu í sambandi
og að á þeim sé látið loga þótt ekki
sé verið að nota þau. Athugið einnig
að raftæki eyða orku þótt á þeim sé
slökkt með fjarstýringu, þó ekki
jafnmikilli. Með því að vera meðvit-
aður um orkunotkun sína má því
spara peninga en náttúran og heim-
urinn allur nýtur líka góðs af.


   



 

   
 !"#$



  
  
   
! "!#

$%&'&
(%'&
(%'&
$%&'&
)'&
$'%
$%&'&
%&%'%
(&
(&
(&
(&
(&
$*+
+&
)+
$%*
(*
(*
()
)
$
*()
$,&+
#$%&'
(&'
(&'
($)*'
*'
#)'
&$(*'
#'$+)'
Slökkva íslenskir unglingar á
sjónvarpinu, myndbandstækinu
eða geislaspilaranum þegar
þeir eru ekki að horfa eða
hlusta? Slökkva þeir á tölvunni
þegar þeir eru ekki að vinna í
henni og á símanum á nótt-
unni? Og muna þeir eftir að
slökkva alltaf ljósið í herberg-
inu þegar þeir dvelja ekki í því?
uhj@mbl.is
fjármál fjölskyldunnar
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 23. OKTÓBER 2006 19




 
    

 
  




  
 

 !"# $%
&' ()*+"#
,-# .$/ $0
1112+232#