Morgunblaðið - 23.11.2006, Blaðsíða 12

12 FIMMTUDAGUR 23. NÓVEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
fræðsla|upplýsingar
FYRIR KL. 9.00. FYRIR KL. 12.00. EKKERT STÖÐVAR OKKUR.
DHL kemur sendingum til Bandaríkjanna eftir mörgum leiðum. DHL er með heimsins stærsta flutn-
ingsnet og kemur pakkanum þínum fljótt á áfangastað. Á réttum tíma. Þess vegna er DHL álitið eitt
áreiðanlegasta flutningafyrirtæki í Bandaríkjunum. Ekkert fær stöðvað okkur. Ráðgjafar okkar eru í
viðbragðsstöðu núna, það er ekki eftir neinu að bíða.
HRINGDU Í SÍMA 535 1100 EÐA HEIMSÆKTU VEFINN OKKAR, WWW.DHL.IS, TIL AÐ SENDA
PAKKANN AF STAÐ NÚNA.
<$"






  

 


 

 
 










 



 








 

 

 





 



  



!
 
!


" #
$  
&
'




!
  


 

   
 
( 





 
 

!


'
 "

 
)!

 **
    
+ 

,



 
- 



 



  


!



*


Ósamhverfar upplýsingar eru eitt
mesta vandamál nútíma fjármála-
markaða, en þeim mun verri sem upp-
lýsingagjöfin er, þeim mun meiri eru
líkurnar á hrakvali, þ.e. að fjárfestar
taki ákvarðanir sem ekki byggjast á
nægilega góðum upplýsingum. Áður
hefur verið fjallað um ósamhverfar
upplýsingar á þessum vettvangi, nán-
ar tiltekið þann 10. ágúst síðastliðinn,
en nú er ætlunin að fjalla um hvernig
markaðsaðilar reyna að taka á þessu
vandamáli.
Góðir og slæmir starfsmenn
Um er að ræða það sem á ensku heitir
„signaling“ og gæti útlagst merkja-
gjöf á íslensku.
Árið 1973 birti bandaríski hagfræð-
ingurinn Michael Spence kenningu
um hvernig tveir, eða fleiri, aðilar á
markaði gætu reynt að komast hjá
vandamálinu sem ósamhverfar upp-
lýsingar eru, með því að senda hver
öðrum merki. Spence, sem notaði
vinnumarkaðinn sem grundvöll kenn-
inga sinna, gaf sér dæmi þar sem til
eru tvær tegundir starfsmanna. Góðir
starfsmenn og slæmir starfsmenn.
Atvinnuveitendur eru venjulega til-
búnir að greiða góðum starfsmönnum
betri laun en þeim slæmu en þeir eiga
oft við þann vanda að stríða að eiga
erfitt með að greina á milli í ein-
stökum tilvikum. Þetta veldur slæmu
starfsmönnunum engum heilabrotum
þar sem þeir teika hina góðu, ef svo
má að orði komast, en truflar hins
vegar góðu starfsmennina sem vita að
þeir eiga skilið að fá hærri laun fyrir
sína vinnu.
Misdýr menntun
Hvað er þá til ráða fyrir góðan starfs-
mann, er eðlilegt að einhver spyrji.
Jú, hann sendir atvinnuveitandanum
merki um að framleiðni hans sé betri
en slæma starfsmannsins. Í dæminu
sem Spence notaði bætir góði starfs-
maðurinn við menntun sína.
Það er hagfræðinga siður að gefa
sér alltaf einhverjar forsendur, við
getum kallað það hald, og Spence er
þar engin undantekning. Hann gaf
sér að aukin menntun skilaði ekki
framleiðniaukningu en eitt af lykil-
höldunum í kenningu hans er að ein
eining af menntun kostar minna þeg-
ar góðir starfsmenn eru annars vegar.
Niðurstaða Spence var sú að þrátt
fyrir að menntun auki ekki framleiðni
séu góðir starfsmenn tilbúnir til þess
að kaupa menntun til þess að gefa at-
vinnuveitandanum til kynna að þeir
séu líklegri til að auka framleiðni sína.
Lélegir starfsmenn eru hins vegar
ekki tilbúnir til þess kaupa menntun –
sem er þeim dýrari en góðu starfs-
mönnunum – og þiggi því lægri laun.
Kenning Spence var vitanlega mun
flóknari en það sem lýst er hér að ofan
en í mjög einfaldri mynd virkar
merkjagjöf til markaðar á þennan
hátt. Þess á geta að árið 2001 hlaut
Michael Spence Nóbelsverðlaun í
hagfræði auk tveggja annarra hag-
fræðinga, en allir höfðu þeir unnið
brautryðjandi rannsóknir um ósam-
hverfar upplýsingar.
Notaðir bílar
Ef við lítum nú á hvernig merkjagjöf
virkar á mörkuðum má nefna að fyr-
irtæki gefa fjárfestum oft merki til
þess að efla traust á fyrirtækinu. Af
samkeppnisástæðum mega þessi
merki þó ekki vera of greinileg – það
gæti einfaldlega veitt keppinautum of
verðmætar upplýsingar – og því eru
merkin oft óskýr.
Eitt dæmi er þó mjög oft notað til
þess að útskýra vandamálið ósam-
hverfar upplýsingar og það er mark-
aðurinn fyrir notaða bíla. Segjum sem
svo að einhver vilji kaupa notaðan bíl
en sé þó í vafa um ágæti ökutækisins.
Hann krefst þess að bíllinn fari í sölu-
skoðun áður en kaupin fara fram.
Neiti seljandinn er hann að gefa
kaupandanum merki um að eitthvað
sé í ólagi en samþykki hann að láta
skoða bílinn er hann að gefa jákvæð-
ara merki.
Þannig virkar merkjagjöf á mark-
aði.
Merkjagjöf til markaðar
LAUN hér á landi hækkuðu að
jafnaði um 0,5% í október sam-
kvæmt launavísitölu Hagstofu Ís-
lands. Hafa þau þá hækkað um 11%
síðastliðna tólf mánuði. Kaupmáttur
launa hefur aukist um 3,8% á síðustu
tólf mánuðum þar sem tólf mánaða
verðbólga mældist 7,2% í október.
Í Hálf fimm fréttum greining-
ardeildar KB banka segir að það
komi ef til vill ekki á óvart að laun
hafi hækkað mikið á síðustu miss-
erum enda mikil spenna á vinnu-
markaði.
Launavísi-
tala hækkar
um 0,5%
Morgunblaðið/Steinunn Ásmundsdóttir
Spenna Mikil spenna hefur verið á
vinnumarkaði hér á landi.
viðskipti/athafnalíf