Morgunblaðið - 03.12.2006, Blaðsíða 16

16 C SUNNUDAGUR 3. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Skýrsla Rannsókn-arstofu í vinnuverndvar unnin af þeimGuðbjörgu Lindu,
Hildi Fjólu Antonsdóttur,
Herdísi Sveinsdóttur og
Hólmfríði K. Gunnarsdóttur
og lá fyrir í maí á þessu ári.
„Við erum samt ekki alveg
búnar að skila frá okkur verk-
efninu. Það sem þessi
skýrsla fjallar um er
viðtöl við 35 manns
sem tóku þátt í rýni-
hópum og veltu upp
kostum og göllum
vaktavinnu. Seinni
hluti úttektarinnar er
að sendur hefur verið
út spurningalisti til
1.000 manns og nú
verður farið að vinna
úr svörunum og það
finnst mér mjög spennandi,“
segir Guðbjörg Linda.
Í kjölfar kjarasamninga
Rannsóknin á aðstæðum
vaktavinnustarfsmanna er
unnin á vegum BHM, BSRB,
launanefndar sveitarfélaga,
Reykjavíkurborgar og rík-
isins. Rannsóknin kom í kjöl-
far yfirlýsingar, sem gerð var
við kjarasamninga í febrúar
2005, en þar er kveðið á um að
sérstaklega skuli skoða kjör
og lengd vinnutíma.
Í yfirlýsingunni segir meðal
annars að finna þurfi leiðir til
þess að mæta þeim erf-
iðleikum, sem vaktavinna hef-
ur í för með sér, enda bendi
margt til þess að slík vinna sé
meira slítandi en annað
vinnufyrirkomulag og að
þetta valdi erfiðleikum með
að manna nætur-, helgar- og
stórhátíðarvaktir á mörgum
vinnustöðum.
„Það kom í ljós að viðmæl-
endum okkar fannst mik-
ilvægt að regla væri á vökt-
unum til þess að unnt væri að
skipuleggja frítímann. Þeir
sem voru í rýnihópunum voru
sammála um að óreglulegar
vaktir væru slæmar, en engu
að síður virðist fólk óska eftir
ákveðnum sveigjanleika inn-
an reglubundins vaktakerfis.
Þess vegna kölluðum við
skýrsluna „Á vaktinni – með
sveigjanlegum stöðugleika“.
Það hljómar kannski und-
arlega, en það á sér samt
skýringar,“ segir Guðbjörg
Linda.
Munur á kynjum
Svo virtist sem konur hefðu
vissa tilhneigingu til að laga
vinnuna að fjölskylduábyrgð
en karlar að laga fjöl-
skylduábyrgð að vinnunni. En
þó sést einnig aldurstengdur
munur, ekki síst hjá körlum.
Yngri karlar voru uppteknari
af því en þeir eldri að vinnan
ætti ekki stangast á við þarfir
fjölskyldunnar.
„Fólki fannst mikilvægt að
hafa reglulegar vaktir og
vaktavinnan hentar best hjá
meginþorra fólks ef næt-
urvaktirnar eru sem fæstar
og fólk skiptir vöktum eftir
klukkunni, það er að segja
fari frá næturvakt yfir á dag-
vakt og þaðan yfir á kvöld-
vakt.“
Guðbjörg Linda segir eðli-
legt að einstaklingsmunur
komi fram í slíkri rannsókn,
enda sé fólk ólíkt og
sumum henti betur
að vinna einum með-
an aðrir sækist eftir
félagsskap á vinnu-
staðnum.
„Dægursveifla
fólks er mislöng.
Fólki, sem er með
stutta dægursveiflu,
virðist henta verr að
vinna næturvaktir,
meðan hinir aðlaga
sig betur. Vinnuhópurinn,
sem vann að þessu verkefni,
hafði að markmiði að leita að
vaktafyrirkomulagi sem flest-
um myndi líka við en við
gengum að rannsókninni með
opnum huga og höfðum jafn-
framt í huga hvort munurinn
á fólki væri ef til vill aldurs-
tengdur, kynbundinn eða háð-
ur einhverju öðru mynstri,“
segir Guðbjörg Linda.
Törnin á undanhaldi
Guðbjörg Linda segir að
svo virðist sem auknir val-
möguleikar á vinnumarkaði
og þjóðfélagslegar breytingar
skipti miklu máli í afstöðu
fólks til vaktavinnu.
„Fólk gerir meiri kröfur
um það hvernig vinnunni er
hagað en áður var og svo virð-
ist sem kynslóðaskipti séu að
eiga sér stað líka. „Törnin“,
sem Íslendingar hafa verið
vanir við, er á undanhaldi,
yngra fólk gerir meiri kröfur
og vill eiga meiri tíma fyrir
fjölskyldu og áhugamál en áð-
ur tíðkaðist,“ segir Guðbjörg
Linda.
Margt athyglisvert kom
fram í úttektinni að sögn Guð-
bjargar Lindu. Meðal annars
kvartaði fólk yfir röskun á
matarvenjum, einfaldlega
vegna þess að erfiðara er að
ná í venjulegar máltíðir á
næturvöktum. Þá nefndi fólk
félagslega einangrun, svo
eitthvað sé nefnt. Einnig voru
margir hlynntir styttri vinnu-
tíma sem umbun fyrir ókosti
vaktavinnunnar.
Rannsóknin byrjaði um síð-
ustu áramót og Guðbjörg
Linda reiknar með að end-
anlegar niðurstöður verði til-
búnar í byrjun næsta árs.
„Það verður spennandi að
vinna úr þessu efni og ég held
líka að það muni verða bæði
starfsmönnum og atvinnurek-
endum að gagni. Niðurstöð-
urnar geta orðið til þess að
auðveldara verði að finna fyr-
irkomulag vaktavinnu sem
gerir hana eftirsóknarverðari
þótt ljóst sé að eitt og sama
kerfi hentar ekki öllum.“
Úttekt á
áhrifum
vaktavinnu
Að vinna á vöktum getur haft ýmiss kon-
ar vandamál í för með sér. Nýlega var
gerð úttekt á vaktavinnu með það í huga
að bæta fyrirkomulag slíkrar vinnu og
gera hana eftirsóttari. Kristján Guð-
laugsson hitti Guðbjörgu Lindu Rafns-
dóttur félagsfræðing að máli og ræddi
við hana um rannsóknina.
Guðbjörg Linda
Rafnsdóttir.