Lesbók Morgunblaðsins - 09.06.2007, Side 7

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. JÚNÍ 2007 7
TÓNLIST
Eftir Jóhann Bjarna Kolbeinsson
jbk@mbl.is
Meðlimir írsku hljómsveitar-innar U2 eru nú staddir í
borginni Fez í Marokkó þar sem
þeir vinna myrkranna á milli að lög-
um fyrir sína nýjustu plötu. Sem
fyrr skipa þeir Bono, Edge, Larry
Mullen og Adam Clayton sveitina,
en upptökustjórar nýju plötunnar
eru þeir Brian Eno og Daniel Lanois
sem hafa unnið að nokkrum af bestu
plötum U2, svo sem Joshua Tree frá
árinu 1987 og Achtung Baby frá
árinu 1991. Síðast unnu þeir Eno og
Lanois saman með U2 þegar sveitin
sendi frá sér plötuna All That You
Can’t Leave Behind árið 2000, en sú
plata hlaut fremur misjafnar við-
tökur gagnrýnenda.
Síðast sendi sveitin hins vegar frá
sér plötuna How to Dismantle an
Atomic Bomb árið 2004, en þeir Eno
og Lanois voru á meðal nokkurra
upptökustjóra þeirrar plötu.
Meðlimir U2 hafa lagt á það mikla
áherslu í viðtölum að nýja platan
verði gjörólík síðustu tveimur plöt-
um. Þeir segja hins vegar að platan
sé mjög skammt á veg komin og því
sé engin leið að segja til um hvenær
hún kemur út.
  
Bandarískarokksveitin
Rage Against
The Machine hef-
ur sett á lagg-
irnar nokkuð sér-
staka síðu á
Netinu, www.-
ratm82407.com.
Á síðunni eru ein-
ungis tveir „nið-
urteljarar“, ann-
ar þeirra kemur
að núllpunkti nú á mánudaginn, 11.
júní, en hinn ekki fyrr en 24. ágúst.
Engar upplýsingar eru hins vegar
gefnar um hvað muni gerast þessa
daga. Þó eru getgátur uppi um að þá
muni hljómsveitin annað hvort halda
tónleika, eða senda frá sér plötu.
Rage Against The Machine var
stofnuð árið 1991 og sló rækilega í
gegn með laginu „Killing In The
Name“ árið 1993. Sveitin sendi frá
sér fjórar plötur og naut mikilla vin-
sælda en hætti svo árið 2000. Þeir fé-
lagar komu hins vegar saman að
nýju í apríl á þessu ári þegar þeir
spiluðu á Coachella-hátíðinni í Kali-
forníu.
  
Ástralska hljómsveitin Grinderm-an, sem skipuð er Bad Seeds-
meðlimunum Nick Cave, Warren
Ellis, Martyn Casey og Jim Sclav-
unos, mun spila á tónleikum í Kent-
ish Town Forum í Lundúnum 20.
júní næstkomandi. Strax í kjölfarið
munu fjórmenningarnir halda til
Bandaríkjanna þar sem þeir munu
meðal annars hita upp fyrir banda-
rísku rokksveitina The White Stri-
pes á tónleikum í Madison Square
Garden í New York þann 24. júlí.
Næstu daga þar á eftir mun hljóm-
sveitin svo halda tónleika í Chicago
og San Francisco.
Fyrsta plata Grinderman, sem er
samnefnd sveitinni, kom út í mars á
þessu ári og hefur hlotið góða dóma
gagnrýnenda.
Bono
Zack de la Rocha,
forsprakki
R.A.T.M.
Grinderman
Eftir Árna Matthíasson
arnim@mbl.is
Eitt má segja um hljómsveitirnar semhrintu af stað þýsku bylgjunni ááttunda áratugnum – þar á bæhöfðu menn ekki áhyggjur af að
ganga of langt í tilgerð. Sjá til að mynda
hljómsveitina Popol Vuh sem sótti nafn sitt til
helgrar bókar indíána í Gvatemala og gekk
eins lagt og unnt var til að flétta popp-
guðfræði saman við tónlistina með gervilegum
helgiblæ. Eftir stendur þó að þótt við kímum
að ímyndinni í dag, umslögin séu nett hallær-
isleg og maður fái aulahroll við að lesa laga-
heiti stendur tónlistin fyllilega fyrir sínu;
þetta tímaskeið rokksögunnar, þegar krát-
rokkið blómstraði, er með þeim merkilegustu,
svo mikið er víst.
Popol Vuh var ólík flestum krátrokksveitum
í því að sveitin byggðist nánast eingöngu á
hljómborðum og hljóðgervlum, hún var fyrsta
þýska sveitin til að nota Moog, þótt þær hafi
flestar notað slík apparöt á frumlegan hátt.
Höfuðpaur Popol Vuh var hljómborðsleikarinn
Florian Fricke, en aðrir í sveitinni léku á
hljóðgervil og slagverk. Fyrsta platan, Affen-
stunde, sem kom út 1970, var góð og önnur
platan, In Den Gärten Pharaos, frá 1971, af-
bragð. Sú sem hér er tínd til sem klassík er
aftur á móti frá 1981 og heitir Sei still, wisse
ICH BIN.
Sú skífa var tekin upp undir stjórn hins goð-
sagnakennda Klaus Schulze sem var einn
stofnmeðlima Tangerine Dream og tók síðan
þátt í að stofna aðra sveit álíka, Ash Ra Tem-
pel með Manuel Göttsching. Um líkt leyti
hafði Schultze lagt hefðbundin hljóðfæri á hill-
una og tók til við rafeindatól, tók stafræn
hljóðfæri fram yfir hliðræn og því kemur í
sjálfu sér ekki á óvart að hann hafi lagt
Fricke lið.
Tónlistin á Sei Still, Wisse ICH BIN, sem
þýða má sem „Það er hljótt, veit að ég er“, er
íburðarmikil í meira lagi, kór frá ríkisóperu
Bæjaralands og saxófónleikari leggja sveitinni
lið og falla vel að klifunarkenndri tónlistinni,
þó saxófónninn sé of sykraður á köflum. Þetta
var þó tíðarandinn og ekkert nema gott um
það að segja – þegar vel tekst upp, og það er
víða á þessari plötu, verður úr heillandi blanda
af hljóðgervlahljómi og mannsröddum, í senn
framúrstefnuleg messa þar sem raddirnar
gæða rafhljóðin hlýju.
Popol Vuh lagði upp laupana tveimur árum
síðar, síðasta platan var Agape Agape sem
kom út 1983, en reyndar var hún endurlífguð
nokkrum sinnum upp frá því. Fyrir ekki svo
löngu hófust menn handa við að endurvinna og
gefa út aftur Popol Vuh-plöturnar allar og Sei
Still, Wisse ICH BIN fékk yfirhalningu í leið-
inni. Hljómur á henni er orðinn framúrskar-
andi og ekki spillir fyrir að fá eitt aukalag sem
tekið var upp um svipað leyti en komst ekki
inn á plötuna þá fyrir einhverjar sakir.
Tilgerðin lifi!
POPPKLASSÍK
Eftir Atla Bollason
bollason@gmail.com
Skógláp einkenndist af gríðarlegum hávaða– en áherslan var á að draga fram feg-urðina sem bjó í hávaðanum, gera hávað-ann að listformi. Með hávaða á ég fyrst og
síðast við rafmagnsgítara sem voru bjagaðir fram
úr öllu hófi, og þeir látnir væla og bergmála svo úr
urðu hljóðveggir sem fremstu sveitir stefnunnar
lögðu á og mældu um að yrðu svo háir að enginn
kæmist yfir nema fuglinn fljúgandi. Til að ná þess-
um hljóm þurfti fjöldann allan af gítarpetölum, og
vitanlega þurftu gítarleikarar sveitanna að eyða
drjúgum hluta hverra tónleika í að glápa niður fyr-
ir sig, á petalana, og þannig kom nafn stefnunnar
til.
Sá munur er þó á skóglápi og annarri tónlist
sem vinnur með hávaða að það er í raun ummynd-
að, gert að einhverju allt öðru, einhverju áhlýði-
legu sem stendur þögninni í raun nær en hávað-
anum. Lykillinn að þessu býr mögulega í því að
skógláparar skilja melódíuna sjaldnast við sig;
undir þyngd hljóðveggjanna býr iðulega vel smíð-
að popplag sem Bítlarnir hefðu ekki þurft að
skammast sín fyrir. Gítargutl er ekki málið heldur
þjónar hávaðinn því hlutverki að „framandgera“
popplagið, fá hlustandann til þess að hugsa þriggja
gripa hefðina upp á nýtt og enduruppgötva hana.
Fyrir vikið eiga sönglínur og textar það til að
drukkna og verða illgreinanleg frá skældum gít-
arhljómum.
Þannig hljómar gjaldþrot
Fánaberar stefnunnar, alltént í huga undirritaðs,
voru My Bloody Valentine og Slowdive. Síðasta
skífa fyrrnefndu sveitarinnar, Loveless frá 1991,
er gjarnan tínd til þegar búnir eru til listar yfir
bestu plötur allra tíma (eða tíunda áratugarins).
Sagan segir að sérstæður hljómur plötunnar (og
fullkomnunarárátta leiðtogans Kevins Shields)
hafi kostað svo marga hljóðverstíma að útgáfufyr-
irtæki sveitarinnar, Creation, hafi verið á barmi
gjaldþrots stóran hluta ferlisins. Síðarnefnda
sveitin er minna þekkt en hefur þó haft mikil áhrif,
t.a.m. í heimi raftónlistarinnar. Slowdive lokar
tímabilinu, sveitin gaf út plötu 1993 og aðra 1995
sem inniheldur þó að mestu nærri hreinræktaða
„ambient“-tóna á kostnað rokksins, en á þessum
árum hafði amerískt grugg farið sigurför um
heiminn og bretapoppið var við það að sprengja
tónlistarmarkaðinn í Englandi – heimavöll skóg-
lápsins. Af öðrum skóglápsböndum mætti nefna
Ride, Lush, Chapterhouse og Seefeel sem störf-
uðu þó lengst af með annan fótinn í raftónlist.
Plötur Slowdive, svo dæmi sé tekið, voru illfáan-
legar í mörg ár en voru endurútgefnar fyrir tæp-
um tveimur árum síðan í kjölfar útgáfu „best of“-
plötunnar Catch the Breeze. Árið 2002 gaf þýska
merkið Morr Music út plötuna Blue Skied An’ Cle-
ar þar sem tónlistarmenn og hljómsveitir merk-
isins breiddu yfir lög Slowdive (framlag Íslands
var flutningur múm á „Machine Gun“ af plötunni
Souvlaki). Þetta tvennt er til marks um aukinn
áhuga á skóglápi, en á allra síðustu árum hafa
rokksveitir sem sækja sterklega í brunn þessarar
tónlistar sprottið upp í hrönnum.
Nýtt upphaf
Byrjum heima. Íslenska hljómsveitin Singapore
Sling hefur frá upphafi verið eins konar nýgláps-
sveit af þyngri skólanum. Sveitin er þekkt fyrir
háværa tónleika sem hafa líkamleg áhrif á við-
stadda, en hins vegar hafa þeir skipt feimnislegri
sviðsframkomu skóglápsins út fyrir svala, afslapp-
aða framkomu. Frændur okkar Norðmenn eiga
líka sína nýglápssveit, Serena-Maneesh, sem sæk-
ir kannski hvað sterkast í skóglápið gamla – oft á
tíðum er hægara sagt en gert að greina hana frá
My Bloody Valentine. Frumraun sveitarinnar,
samnefnd henni, kom út árið 2005 og er prýðileg
skífa sem vakti mikla athygli utan heimalandsins
og birtist á mörgum árslistum í fyrra, eftir útkomu
skífunnar á heimsvísu.
Önnur sveit sem fæst við nýgláp er bandarísk-
japanska sveitin Asobi Seksu. Platan Citrus kom
út í heimalandinu um þetta leyti í fyrra en Evr-
ópubúar þurfa að bíða fram í júlí eftir útkomu
hennar. Citrus er falleg plata og kraftmikil –
hreinræktuðu poppi er leyft að skína um nokkra
hríð áður en bleik glápský hrannast upp og dylja
lögin. Fyrir skemmstu kom út plata með hljóm-
sveitinni The Twilight Sad sem nefnist Fourteen
Autumns and Fifteen Winters og verður einnig að
telja til nýgláps. Þá gefur sænska sveitin Douglas
Heart út nýgláp hjá Labrador í Stokkhólmi.
Þetta eru einungis örfá nöfn og hér er stuðst við
fremur þrönga skilgreiningu á nýglápi. Hið sanna
er að allt frá síðustu aldamótum (og jafnvel fyrr)
hefur skóglápið nefnilega blómstrað í raftónlist.
Hinn austurríski Christian Fennesz hefur brætt
popp og stafrænan hávaða saman með frábærum
árangri, franska sveitin M83 hefur leikið rokk með
hljóðgervlum og trommuheilum, og Ulrich
Schnauss hefur útbúið eins konar þýskt tilbrigði
við skóglápið með rafpoppi sem er eins og sniðið
fyrir breiðtjald. Mikilvægasti lærdómurinn sem
má draga af endurkomu skóglápsins er þó sá að
munurinn á hávaða og hljóði er kannski ekki jafn-
afgerandi og var talið lengst af. Læti eru komin til
að vera.
Glápt á ný
Undir lok níunda áratugarins og í upphafi þess
tíunda bar nokkuð á rokktónlist þar sem áhersla
var lögð á draumkenndan og sveimandi hljóm.
Tónlistarblöð nefndu tónlistarmennina sem
fluttu þessa tónlist „shoegazers“ eða skóglápara
– nafnið festist við tónlistina og í dag er hún
þekkt í sögubókunum sem skógláp (e. shoegaze).
Nú, rúmum tíu árum eftir að síðustu eiginlegu
skógláps-plöturnar komu út, er farið að bera
nokkuð á þessari tónlist á ný, og vill undirritaður
nefna bylgjuna „new-gaze“ eða nýgláp.
Asobi Seksu Þetta er ein sveitanna sem fæst við nýgláp og er bandarísk- japönsk. Platan Citrus kom
út í heimalandinu um þetta leyti í fyrra en Evrópubúar þurfa að bíða fram í júlí eftir útkomu hennar.
» Sá munur er þó á skóglápi og
annarri tónlist sem vinnur
með hávaða að það er í raun um-
myndað, gert að einhverju allt
öðru, einhverju áhlýðilegu sem
stendur þögninni í raun nær en
hávaðanum. Lykillinn að þessu
býr mögulega í því að skógláp-
arar skilja melódíuna sjaldnast
við sig ...