Morgunblaðið - 17.01.2007, Page 25

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 17. JANÚAR 2007 25
HVERNIG samfélag viljum við
skapa? Okkar er valið.
Í dag búum við yfir 100 ára
reynslu og þekkingu á mismunandi
hagstjórn í fjölda
mörgum lýðræð-
islöndum. Samanburð-
armælingar segja okk-
ur allt um aðbúnað og
réttindi þegna þessara
landa í dag.
Skoðum Ástralíu,
Bandaríkin, Bretland,
Danmörku, Finnland,
Nýja-Sjáland, Noreg
og Svíþjóð. Þessi lönd
eiga það sameiginlegt
að búa við frjálsan
markaðsbúskap og
meðaltekjur fólks eru
háar. Hagstjórn þessara land er
samt mjög ólík og hlutskipti þegn-
anna eftir því.
Enskumælandi löndin; Bandarík-
in, Bretland, Ástralía og Nýja-
Sjáland byggja hagstjórn sína á því
sjónarmiði að hafa skuli sem minnst
afskipti af gangverki þjóðlífsins.
Skattar eru þar frekar lágir og vel-
ferðarþjónusta takmörkuð. Í Banda-
ríkjunum halda menn því fram að
besta leiðin til að stuðla að velferð fá-
tækra sé að stuðla að hagvexti og að
háir skattar lami hagvöxt. Þeir hafa
það frá Friedrich Hayek sem hélt því
fram fyrir meira en hálfri öld að háir
skattar myndu „varða veg þjóða til
þrældóms“, hann sagði að háir skatt-
ar væru „ógnun við frelsið“.
Íbúar Norðurlanda
hlustuðu ekki á þessar
hugmyndir og fóru sína
leið. Norðurlöndunum
hefur verið stjórnað
meira eða minna af fé-
lagshyggjufólki síðan í
seinni heimsstyrjöld.
Þar er markaður frjáls
en þar er það líka póli-
tískt markmið að koma
í veg fyrir fátækt.
Skattar á Norð-
urlöndum eru mjög háir
og velferðarþjónusta
mjög viðtæk. Danmörk,
Noregur, Svíþjóð og Finnland flokk-
ast undir svokölluð velferðarríki.
Ástralía, Bandaríkin, Bretland og
Nýja-Sjáland nota um 17% af vergri
þjóðarframleiðslu til velferðarmála
en Danmörk, Noregur, Svíþjóð og
Finnland mikið meira eða um 27%.
Fátækt er mikið minni á Norð-
urlöndum en í þeim enskumælandi.
Meðaltekjur vinnandi fólks eru hærri
á Norðurlöndum. Fjárhaghagsstaða
Norrænu ríkjanna er betri en þeirra
enskumælandi og afkoma ríkissjóða
mikið betri.
Ástralía, Bandaríkin, Bretland og
Nýja-Sjáland búa við öflugt og
sveigjanlegt atvinnulíf „vegna lágra
skatta“. Norðurlöndin búa við öflugt
og sveigjanlegt atvinnulíf „þrátt fyr-
ir hæstu skatta í heimi“. Atvinnu-
leysi í Ástralíu, Bandaríkjunum,
Bretlandi og Nýja-Sjálandi er um
5% en 6% á Norðurlöndunum (2% í
Noregi).
Norðurlöndin eyða mjög miklum
peningum í rannsóknir og þróun.
Svíar eyða í dag 4% af þjóðarfram-
leiðslu sinni til rannsókna og þróun-
ar á meðan ofannefnd enskumæl-
andi lönd nota aðeins um 2% af
þjóðarframleiðslunni til rannsókna
og þróunar. Styrkur atvinnulífs á
Norðurlöndum er greinilega sóttur í
almennt mjög hátt menntunarstig.
Menntun skapar frelsi og góðar
tekjur.
Norðurlöndunum tekst einnig vel
að halda útgjöldum til opinberrar
samfélagsþjónustu samkeppn-
isfærum við markaðsrekstur sem al-
gengari er á því sviði í enskumæl-
andi samanburðarlöndunum. Staða
fjölskyldna á Norðurlöndum í
lægstu tekjuþrepum er mjög góð ef
hún er borin saman við enskumæl-
andi löndin, en sá samanburður er
þó gallaður vegna þeirrar miklu fá-
tæktar sem enn má finna í Banda-
ríkjunum. Bandaríkin setja minnst
fé allra ofangreindra landa í aðstoð
við fátæka og fatlaða. Hvergi er
stærra hlutfall fátækra í heimi ríku
landanna en í Bandaríkjunum og
hvergi stærra hlutfall íbúa í fangelsi.
Oftrú Bandaríkjamanna á einka-
rekna heilbrigðisþjónustu hefur leitt
til síhrakandi, lélegrar og rándýrrar
þjónustu fyrir allan almenning og
samt er stór hópur þar sem hefur
engan aðgang að læknishjálp. Ný-
buradauði og ævilíkur í Bandaríkj-
unum eru í hróplegu ósamræmi við
himinhá útgjöld þeirra til heilbrigð-
ismála.
Deilan um skatta, frelsi og félags-
legt öryggi er oft hástemmd og full
draumóra. Þar munar í dag mest um
frjálshyggjutrú. Kommúnistatrúin
er dauð og við þurfum ekki að þrasa
við þá lengur, en frjálshyggjutrúin
lifir enn góðu lífi, að mestu fyrir
gæsku fólks sem ekki nennir að elta
ólar við þá einstaklinga sem enn
halda merki hennar á lofti.
Marx hafði rangt fyrir sér. Það
tók heiminn ekki nema 70 ár að full-
vissa sig um að ekki var hægt að
nota kenningar hans sem stjórn-
tæki. Hayek hafði líka rangt fyrir
sér og fullyrðing hans um að skattar
„vörðuðu veginn til þrældóms“ er
sannanlega ekki rétt, en samt eru
menn enn að halda þessari vitleysu á
lofti. Friedman hafði rétt fyrir sér
um það að markaðurinn getur virk-
að líkt og lýðræðið, en honum yf-
irsást mjög rækilega, miðað við það
sem hann hafði fyrir augunum, að
markaðurinn og lýðræðið skila þeim
samfélögum langmestu sem hafa
það fyrst og fremst að markmiði að
tryggja íbúum sínum félagslegan og
efnahagslegan jöfnuð. Til að skapa
sterkt samfélag verða menn að vilja
jöfnuð og jöfnuður skapar líka auð-
legð.
Til þess sjá þetta þurfum við bara
að skoða sögu Norðurlanda síðustu
100 árin og bera hag íbúa þeirra
landa í dag saman við hag íbúa hinna
landanna, sem nefnd voru hér að of-
an. Ekkert í þeim samanburði hvet-
ur til þess að líta á aðrar fyr-
irmyndir en Norðurlöndin ef menn
vilja sterkt samfélag með hámarks
velferð. Það eru ekki skattarnir
heldur fáfræðin sem varðar veginn
til þrældóms.
Sterkt samfélag í stað draumóra
Stefán Benediktsson fjallar
um hagstjórn, skattamál
og samfélagsgerðir
» Til að skapa sterkt samfélag
verða menn að vilja
jöfnuð og jöfnuður
skapar líka auðlegð.
Stefán Benediktsson
Höfundur er arkitekt og 9. maður
borgarstjórnarflokks
Samfylkingarinnar í Reykjavík.
ALÞJÓÐLEG samkirkjuleg
bænavika stendur yfir dagana 14.–21.
janúar 2007. Bænavikan er haldin ár-
lega um þetta leyti og er þá beðið fyr-
ir einingu kristinna manna um heim
allan. Það er Alkirkju-
ráðið (World Council of
Churches) sem stendur
að baki vikunni um all-
an heim ásamt kaþ-
ólsku kirkjunni og bæn-
arefni vikunnar kemur
jafnan frá einhverjum
aðildarkirkna.
Efni bænavikunnar
kemur að þessu sinni
frá Umlazi í Suður-
Afríku. Þetta er svæði
nálægt Durban sem
upphaflega var sett upp
sem svæði fyrir svarta
íbúa á tímum apartheid.
Arfur kynþáttahaturs, atvinnuleysis
og fátæktar mótar ennþá samfélagið
og þar er há tíðni glæpa og misnotk-
unar. Talið er að um helmingur íbúa
Umlazi sé smitaður af alnæmisveir-
unni.
Þögnin getur deytt
Fólk sem leiðir ýmis kristin sam-
félög í Umlazi hittist nýlega til að
ræða hvernig það gæti unnið saman
gegn þessum miklu erfiðleikum. Eitt
af því sem gerir aðstæður erfiðari er
ótti fólks við stimpil ef það segir frá
erfiðleikum sínum, hvort heldur er
vegna alnæmis, misnotkunar eða
nauðgana. Menningin leyfir ekki að
málefni er snerta kynlíf á einhvern
hátt séu rædd. Þess vegna forðast
margir að leita þeirrar þjónustu sem
þeim stendur til boða meðal annars
hjá kristnum samfélögum, svo sem
heimahjúkrunar, heilsugæslu og sál-
gæslu.
Samstarf leiðtoganna í Umlazi hef-
ur miðað að því að finna leiðir til að
rjúfa þögnina og hvetja ungt fólk til
að tala um það sem ekki má nefna og
leita hjálpar því að þögnin getur
deytt.
„Daufa lætur hann heyra
og mállausa mæla.“
Við undirbúning bænavikunnar
veltu leiðtogarnir í Umlazi fyrir sér
leitinni að sýnilegri einingu milli
kristinna kirkna í ljósi reynslunnar
frá kristnum í Umlazi
og hvatningarinnar til
að rjúfa þögnina sem
kúgar og einangrar fólk
í neyð sinni. Þau sem
unnu efnið völdu text-
ann frá Markúsi 7: 31–
37 sem aðaltexta vik-
unnar og þemað „Daufa
lætur hann heyra og
mállausa mæla“. Þessi
texti snýst um að heyra,
að tala og um þögn. Í
þessu sjá þeir leitina að
einingu og leitina að
kristnu svari við mann-
legri neyð. Þess vegna
má finna þessar tvær áherslur í öllu
efni bænavikunnar 2007. Lestrar og
hugleiðingar bænavikunnar hafa ver-
ið þýddar og er að finna á www.kirkj-
an.is.
Bænavikan hefur verið haldin ár-
lega hér á landi frá árinu 1968. Undir-
búningur hennar hérlendis er í hönd-
um samstarfsnefndar kristinna trú-
félaga. Aðild að nefndinni eiga: Að-
ventistar, Fríkirkjan Vegurinn,
Hvítasunnukirkjan, Hjálpræðisher-
inn, Íslenska Kristkirkjan, Kaþólska
kirkjan, Óháði söfnuðurinn og Þjóð-
kirkjan. Rússneska rétttrúnaðar-
kirkjan tekur nú þátt í bænavikunni
hérlendis í fyrsta sinn.
Alla þessa viku verða haldnar
bænastundir og samkomur á höfuð-
borgarsvæðinu og Akureyri, þar sem
trúfélög sameinast um helgihald. Er
bæði um að ræða hádegisbænir og
kvöldsamkomur. Dagskrá má finna á
www.kirkjan.is. Allir eru velkomnir á
samkomurnar til að taka þátt í að
hlúa að einingu kristins fólks, einingu
sem birtist í fjölbreytni.
Eining í fjölbreytni
Steinunn Arnþrúður Björns-
dóttir fjallar um alþjóðlega
samkirkjulega bænaviku
» Allir eru velkomnirá samkomurnar til
að taka þátt í að hlúa
að einingu kristins
fólks, einingu sem
birtist í fjölbreytni.
Steinunn Arnþrúður
Björnsdóttir
Höfundur er verkefnisstjóri sam-
kirkjumála hjá Þjóðkirkjunni og á sæti
í samstarfsnefnd kristinna trúfélaga.
TENGLAR
..............................................
www.kirkjan.is
www.mbl.is/profkjor
Kristján Einarsson styður
Björn Jónsson í 2. sæti á lista
Framsóknarmanna í Suður
Aðsendar greinar á mbl.is
www.mbl.is/greinar
FRÁ upphafi hef ég gagnrýnt
kröfugerð fjármálaráðuneytis í þing-
lýst eignamörk bújarða
og talið að kröfugerðin
væri ekki í anda lag-
anna, og alls ekki í anda
samstarfs bænda og
ríkisvalds um þessi mál
á undirbúningstím-
anum, en vinna um
þessi mál hófst á ní-
unda áratugnum. Til-
gangur laganna var alls
ekki sá að ríkisvaldið
ætlaði að vinna og eign-
ast lönd bænda. Til-
gangurinn var og er
m.a. sá að tryggja
eignamörk bújarðanna,
að hvergi leiki vafi á um
eignarrétt jarðeigenda.
Hefur sú og orðið raun-
in í langflestum til-
vikum þegar málin hafa
verið til lykta leidd fyr-
ir óbyggðanefnd og
dómstólum.
Ríkisstjórnarflokkarnir og bændur
urðu sammála um að allt land heyrði
undir sveitarfélög og að bændur
hefðu þann afnotarétt af afréttum
eins og þeir hafa haft í þúsund ár.
Þessi atriði bæði voru sett í lög í upp-
hafi þessa máls. Um leið hættu menn
að takast á um hálendið, hver ætti
það, og með löggjöf var það gert að
þjóðarlandi sem við Íslendingar eig-
um sem sameign og kallast þjóðlenda.
Fagna ber nú áformum um stofnun
landssamtaka jarðeigenda. Rík-
isstjórnin er sammála um að ganga til
samstarfs og viðræðna við þessi sam-
tök sem og önnur sem hagsmuna eiga
að gæta um lögin, málsmeðferðina og
hvernig hægt sé að milda hörð og
harðnandi vinnubrögð kröfugerð-
arinnar. Þar verður auðvitað að fara
vel yfir þann þátt, hvort breyta þurfi
lögunum.
Ég fagna sérstaklega þeirri við-
horfsbreytingu sem fram hefur komið
í viðhorfum fjármálaráðherra, Árna
Mathiesen. Fjár-
málaráðherra hefur
kynnt ríkisstjórninni
nokkur atriði, sem við
framsóknarmenn erum
sannfærðir um að munu
milda málið og draga úr
deilum og kostnaði.
Skiptir þar mestu að nú
verður aðdragandi
kröfugerðar á ein-
stökum svæðum annar,
bæði lengri og vandaðri,
og með því er unnt að
fullyrða að hverfandi lík-
ur verða á því, til fram-
tíðar litið, að farið verði
offari í kröfugerð.
Ég vil að bændur og
jarðeigendur hafi það al-
veg klárt að Framsókn-
arflokkurinn og reyndar
báðir stjórnarflokkarnir
fóru ekki í þessa vegferð
til að ná bújörðum af bændum, heldur
til að treysta eignar- og afnotarétt
jarðeigenda og bænda horft til fram-
tíðar, samhliða því að tryggja þjóð-
areign á eigendalausu landi og land-
svæðum. Um það snerist fimmtán ára
yfirferð bænda og ríkisvalds um þessi
mál, um ákveðna óvissu og átök um
landið, það samstarf hófst hér upp úr
1980 eins og áður sagði.
Landeigendur munu í gegnum
þessa erfiðu vegferð treysta sinn
eignarrétt og geta þess vegna í lok
þessarar vinnu staðið öruggir gagn-
vart pólitískum vindum og dóm-
stólum. Ég fagna því sérstaklega ef
þessi vegferð verður nú mildari; óbil-
girni á ekki að eiga sér stað í þessu
viðkvæma og erfiða máli.
Þjóðlendan og
eignarréttur bænda
og jarðeigenda
Guðni Ágústsson skrifar
um þjóðlendur
Guðni Ágústsson
» Fagna bernú áformum
um stofnun
landssamtaka
jarðeigenda.
Höfundur er landbúnaðarráðherra.
Bréf til blaðsins
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
ÞAÐ ER ánægjulegt að vita að höfuð-
borgin hefur loksins aftur eignast
borgarstjóra með bein í nefinu. Við á
landsbyggðinni höfum ærið að sýsla
annað en að skipta okkur af stjórn
Reykjavíkur. Samt kemur okkur sumt
við sem þar gerist, til dæmis þegar
það varðar Háskóla Íslands og það
sem þar á bæ er gert, eða ekki gert.
Ég sé ekki eftir aurum okkar hér í fá-
sinninu til handa æðri menntastofn-
unum í Reykjavík. Og víst leggjum við
okkar af mörkum í formi skatta langt
umfram það sem við njótum. Gott og
vel, skútan þarf að vera vel mönnuð en
þegar forsjármenn æðstu mennta-
stofnunar þjóðarinnar sjást ekki fyrir
og velja hörmungarslóð sumra til að
aðrir geti notið velgengni er okkur
nóg boðið. Það er frábær tillaga Vil-
hjálms borgarstjóra að hafa fjár-
hættuspilakassa HHÍ í anddyri há-
skólans. Þar eiga þeir auðvitað heima
ef háskólinn vill á annað borð standa í
harki. Til vara er Engey góð lending
fyrir áðurnefnda kassa eins og Vil-
hjálmur bendir á. Ég er viss um að
sums staðar á landsbyggðinni gætu
þessir kassar líka sómt sér vel, til
dæmis í Seley, Eldey og Kolbeinsey.
Eftir stæði að enginn myndi skaðast
og umfram allt þjóðin væri bráðvel
menntuð hér eftir sem hingað til.
MAGNI KRISTJÁNSSON,
framkvæmdastjóri, Neskaupstað.
Húrra Vilhjálmur
Frá Magna Kristjánssyni:
Sagt var: Hann fékk mann til hreingerningu hússins.
RÉTT VÆRI: … til hreingerningar hússins.
BETRA VÆRI ÞÓ: … til þess að gera húsið hreint.
Gætum tungunnar