Morgunblaðið - 11.06.2007, Síða 23

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 11. JÚNÍ 2007 23
ÍSLENDINGAR eru minntir á
það þessa dagana að allt á sín tak-
mörk. Þorskstofninn er að nálgast
sögulegt lágmark og stærð hrygn-
ingarstofnsins er aðeins um helm-
ingur þess sem talið er að gefi há-
marks afrakstur. Nýliðun síðustu
sex árin hefur verið slök og með-
alþyngd allra aldurshópa þorsks er
í sögulegu lágmarki. Þess vegna er
þörf á að draga saman þorskveiðar
um þriðjung næsta fiskveiðiár og
lækka veiðiálagið niður í 20% nú
þegar. Þetta er ráðgjöf Hafró sem
byggð er á bestu fyrirliggjandi
þekkingu. Bjöllur hringja ekki að-
eins á Íslandsmiðum heldur allt í
kring: Færeyjar, Norðursjór og
Nýfundnalandsmið, þar sem nær
algjört þorskveiðibann hefur verið
í gildi um 15 ára skeið eftir hrun
stofnsins 1991.
Enn heyrast þó raddir hérlendis
sem að dæmi strútsins og Litlu
gulu hænunnar vilja skella skolla-
eyrum við því sem við blasir. Í
þeim hópi eru nokkrir talsmenn
hagsmunahópa, fyrirtækja og
byggðarlaga svo og stjórn-
málamenn með sjávarútvegs-
ráðherrann í fararbroddi.
Ofnýtingunni verður að linna
Pólitískar ákvarðanir um nýt-
ingu þorskstofnsins fylgja kunn-
uglegu mynstri. Í orði státa menn
sig af góðri fiskveiðistjórnun en
þegar staðreyndir og vísbendingar
um stöðu auðlindarinnar stangast
á við óskhyggjuna er náttúran lát-
in bera vafann, þvert á alla skyn-
semi og varúðarsjónarmið. Ráða-
menn ætla seint að finna rétta
tímann fyrir nauðsynlegt aðhald í
veiðum. Almennt má þó segja að
skilningur sé ríkari hér meðal al-
mennings og hagsmunasamtaka á
samhengi veiða og afraksturs en
gerist hjá öðrum þjóðum. Af þeim
sökum ættu stjórnmálamenn að
hafa stöðu til að fylgja ráðgjöf eig-
in sérfræðistofnana. En reynslan
sýnir að herslumuninn hefur vant-
að og safnast þegar saman kemur.
Sjálfsblekking er ríkur þáttur í
eðli manna og virðist innbyggð í
hugsunarhátt veiðisamfélaga.
Samhliða stöðugt ágengari tækni
býður slíkt hættunni heim. Þeim
mun brýnna er að þekking-
arviðleitni ráði för og gögn sem
máli skipta séu uppi á borðinu en
ekki stungið undir stól. Fyrirfram
ákveðið heildaraflamark segir eng-
an veginn alla sögu, því að raunafli
í þorski hefur um árabil reynst
meiri en fyrirfram gefin forskrift.
Veiðihlutfallið undanfarin ár hefur
þannig orðið nær 30% en 25% þeg-
ar upp var staðið. Þar koma til
margs konar ívilnanir, undanskot
og innbyggt ofmat, þekktir þættir
sem hægt er að sjá fyrir og taka
með í reikninginn. Þessum leik
verður að linna. Stjórnvöldum ber
að fylgja framkominni ráðgjöf og
jafna niður byrðunum af réttsýni
og ábyrgð.
Rödd með reynslu að baki
Á sjómannadaginn 3. júní sl.
birti Morgunblaðið viðtal við Krist-
ján Pétursson togaraskipstjóra
sem hefur hálfrar aldar reynslu að
baki við margskonar veiðar. Hann
talar þar í senn yfirvegað og tæpi-
tungulaust. Kjarninn í því sem
Kristján miðlaði lesendum í þessu
viðtali var að hann teldi veiðar síð-
ustu árin hafa verið allt of miklar
og of mikið verið gert af því að
veiða ætið frá þorskinum, þ.e.
loðnu, rækju og kolmunna. Hann
telur að við höfum lengi veitt of
mikið og fiskurinn geti hvergi dul-
ist á landgrunninu. – Það er ekki
ónýtt fyrir stjórnmálamenn sem
þurfa að taka á honum stóra sínum
að fá slík orð í veganesti frá þraut-
reyndum sjómönnum þegar taka
þarf framsýnar en umdeildar
ákvarðanir.
Sjálfsagt og nauðsynlegt er að
ræða frekar um æskilegar breyt-
ingar á óréttlátu fiskveiðistjórn-
unarkerfi með framsali veiðiheim-
ilda og öðrum ágöllum og binda í
stjórnarskrá ákvæði um meðferð
auðlinda hafsins. Það tekur hins
vegar óhjákvæmilega tíma að
vinna slíkum breytingum fylgi auk
þess sem gera verður ráð fyrir að-
lögunartíma. Framsal fiskveiði-
heimilda og sú „einka-
væðing“ sem ástunduð
hefur verið í hálfan
annan áratug hefur
tekið sinn toll og skýr-
ir stóran hluta af fjár-
málaumsvifum banka
og fyrirtækja hér-
lendis, einnig í marg-
lofaðri útrás. Tilhögun
veiða og verndun og
nýting svæða innan
fiskveiðilögsögunnar
er annað stórmál sem
þarfnast stefnumörk-
unar og kallar jafnframt á mar-
gefldar hafrannsóknir. Þörfin á
auknu fjármagni í þessu skyni
blasir við, ekki síst
nú, þegar væntingar
um viðgang helstu
nytjastofna hafa ekki
gengið eftir.
Varúðarnálgun í
fiskveiðum
Vinstrihreyfingin –
grænt framboð hefur
markað sér skýra
stefnu í sjávarútvegs-
málum þar sem í
senn er horft til auð-
lindaverndar,
byggðasjónarmiða og breytinga á
fiskveiðistjórnunarkerfinu. Í
stefnu Vinstri grænna sem kynnt
var í nýafstaðinni kosningabaráttu
undir yfirskriftinni Græn framtíð
segir m.a.:
„Við framkvæmd sjálfbærrar
sjávarútvegsstefnu ber að taka mið
af alþjóðasáttmálum og sam-
þykktum. Ákvæði þeirra á að festa
í sessi með því að lögfesta mik-
ilvæga þætti er varða m.a. var-
úðar- og vistkerfisnálgun í fisk-
veiðum.“
Varúðarnálgun snertir veiðar úr
einstökum tegundum og aflareglur
svo og skilgreiningu og lögfestingu
á líffræðilegum hættumörkum. –
Um leið og reynt er að rjúfa víta-
hring liðinna ára er brýnt að festa
í sessi slík viðmið sem varða und-
irstöðuþætti fyrir velferð þjóð-
arinnar.
Þorskurinn og ákvörðun um heildarafla
Hjörleifur Guttormsson
skrifar um þorskstofninn og
fiskveiðistjórnunarkerfið
» Stjórnvöldum ber aðfylgja framkominni
ráðgjöf og jafna niður
byrðunum af réttsýni og
ábyrgð.
Hjörleifur Guttormsson
Höfundur er náttúrufræðingur.