Morgunblaðið - 15.08.2007, Qupperneq 22

22 MIÐVIKUDAGUR 15. ÁGÚST 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
KRAFTUR Í EFNAHAGSLÍFINU
Sú mikla eftirspurn eftir vinnu-afli, sem er á Íslandi og komglögglega í ljós í atvinnuaug-
lýsingablaði Morgunblaðsins á
sunnudag og umsögnum stjórnenda
ráðningarskrifstofa í samtölum við
blaðið í gær, sýnir hve mikill kraftur
er í efnahags- og atvinnulífi okkar.
Þetta sýnir, að þrátt fyrir væntan-
legan samdrátt í þorskafla er töluvert
borð fyrir báru í efnahagslífinu og
mikið þarf að ganga á áður en at-
vinnuástand verður ótryggt.
Þetta sýnir líka, að þótt verðfall
verði í Kauphöll Íslands frá hæstu
hæðum, sem hlutabréfaverð hefur
náð, þarf það ekki að boða nein ótíð-
indi í efnahagslífinu.
Og þetta sýnir líka, að efnahags-
lífið þolir vel, að krónan lækki eitt-
hvað í verði.
Með öðrum orðum er ljóst að efna-
hagsstaða okkar er svo traust, að það
er engin ástæða til að hafa áhyggjur
af því, þótt atvinnulífið verði ekki á
jafn fljúgandi ferð á næstu misserum
og það hefur verið undanfarin ár.
Hins vegar getur verið meiri
ástæða til að hafa áhyggjur af því
hvaða áhrif óróinn á alþjóðlegum
fjármálamörkuðum getur haft á
stöðu okkar. Gagnstætt því sem talið
var fyrir opnun markaða í Evrópu í
gærmorgun héldu hlutabréf áfram að
falla í verði og hið sama gerðist síð-
degis í gær í Bandaríkjunum. Stöðugt
koma fram vísbendingar um vanda-
mál í fjármálafyrirtækjum af ýmsu
tagi. Þótt Seðlabankar beggja vegna
Atlantshafsins hafi stutt við bakið á
fjármálamörkuðum virðist það ekki
hafa dugað til að koma í veg fyrir
áframhaldandi verðfall í gær, hvað
sem verður í dag. Íslenzki hluta-
bréfamarkaðurinn fylgir þessari þró-
un enda eiga sum fyrirtækin þar mik-
illa hagsmuna að gæta á erlendum
hlutabréfamörkuðum, þótt það hafi
ekki enn endurspeglast í verði þeirra
hér nema að hluta til. Hættan fyrir
okkur getur verið sú, að lánsfjár-
skortur hamli starfsemi íslenzkra
fyrirtækja á alþjóðavettvangi eða
valdi þeim vandamálum af einhverju
tagi. Það hefur áður gerzt að sam-
dráttur í efnahagsmálum helztu við-
skiptalanda okkar hafi haft veruleg
áhrif hér. Það kom í ljós í olíukrepp-
unum tveimur á áttunda áratugnum.
Það kom í ljós í kreppunni, sem skall
á undir lok níunda áratugarins og
stóð fram á miðjan tíunda áratuginn.
Það kom í ljós, þegar botninn datt
úr þeim miklu „væntingum“, sem
gerðar voru til tölvu- og netfyrir-
tækja um aldamótin.
Það verður verkefni þeirra, sem
stjórna efnahagsmálum okkar, ríkis-
stjórnar og Seðlabanka, að ýta undir
hinar jákvæðu hliðar efnahagslífsins
en verja okkur fyrir hugsanlegum
neikvæðum áhrifum frá öðrum lönd-
um.
Nú kunna menn betur til verka en
áður við efnahagsstjórn. Á því hefur
orðið gjörbreyting á nokkrum ára-
tugum, sem vonandi fleytir okkur
fram hjá hættulegustu skerjunum.
TVÍSÝN STAÐA Á SJÁLFSTÆÐISAFMÆLI
Fyrir 60 árum hlaut Indland sjálf-stæði og Pakistan, sem stofnað
var til að verða heimkynni músl-
ímskra Indverja, varð til í blóðbaði.
Haldið var upp á 60 ára sjálfstæði
Pakistans í gær og í dag fara hátíða-
höld fram á Indlandi. Efnahagsmátt-
ur Indlands fer vaxandi og landið er
iðulega nefnt í sömu andrá og Kína -
að því viðbættu að Indverjar hafi það
framyfir Kínverja að þar ríkir lýð-
ræði, þótt ekki sé það fullkomið. Ind-
land er land mikilla mótsagna, þar
ríkir mikil örbirgð, en einnig er öflug
millistétt í landinu og menntakerfið á
snaran þátt í uppgangi þess.
Pakistan er einnig mikið í heims-
fréttunum, en þær fréttir tengjast
oftar en ekki baráttunni gegn hryðju-
verkum. Heima fyrir er Pervez Mus-
harraf, forseti Pakistans, gagnrýnd-
ur fyrir að ganga erinda Bandaríkja-
manna, en utan lands er honum legið
á hálsi fyrir að ráða ekki við öfga- og
hryðjuverkamenn, sem hafa komið
sér fyrir við landamærin að Afganist-
an. Fyrir skömmu gekk Barak
Obama, sem sækist eftir útnefningu
demókrata til framboðs til forseta
Bandaríkjanna, svo langt að segjast
styðja að senda her inn í Pakistan
með eða án stuðnings Pakistana.
Ekki hefur verið mikið um róstur í
höfuðstað Pakistans, en í sumar hef-
ur það snúist við svo um munar og
andófið hefur ekki aðeins komið frá
íslamistum, heldur einnig málsvörum
lýðræðis og mannréttinda. M.a.
þyrptust lögfræðingar landsins á göt-
ur út til að mótmæla því að Mushar-
raf skyldi víkja forseta hæstaréttar
landsins úr embætti. Honum var gef-
in spilling að sök, en líklegri ástæða
er að hann hafi staðið í vegi fyrir
spillingu háttsettra valdamanna.
Musharraf rændi völdum árið 1999
og lofaði þá að innleiða lýðræði í land-
inu. Lýðræðið hefur látið bíða eftir
sér og spilling er allsráðandi, en hins
vegar hefur mikill uppgangur verið í
efnahagsmálum. Hagvöxtur hefur
verið um 9% á ári og verðbréfamark-
aðurinn er einn sá öflugasti í Asíu.
Ásýnd borga hefur gerbreyst á
nokkrum árum vegna framkvæmda.
Til marks um breytingarnar er að ár-
ið 2003 náði fjöldi farsímaeigenda í
landinu ekki þremur milljónum, en
nú eru þeir næstum því 50 milljónir.
En óánægjan kraumar undir niðri
og náði í sumar upp á yfirborðið. Allt
fór svo úr böndunum í blóðbaðinu
þegar Musharraf sendi vopnað lið
gegn róttæklingum í Rauðu mosk-
unni í Islamabad. Lýðræðissinnar í
Pakistan vilja losna við Musharraf,
en vandamálið er hvort þá yrðu leyst
úr læðingi öfl, sem á endanum myndu
skila völdunum í hendur bókstafs-
trúarmanna. Á hinn bóginn hefur
Musharraf tekist að tryggja pólitísk-
an stöðugleika innan lands í erfiðri
stöðu gagnvart helsta stórveldi
heims.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Alvarlegar athugasemdir erugerðar í greinargerð Ríkisend-urskoðunar um kaup og end-urnýjun á Grímseyjarferju sem
birt var í gær. Mörg þeirra vandamála
sem upp hafa komið við endurnýjun skips-
ins telur Ríkisendurskoðun mega rekja til
ófullnægjandi undirbúnings áður en ferjan
Oleain Arann var keypt frá Írlandi haustið
2005. „Nákvæm þarfagreining fyrir nýja
ferju fór ekki fram auk þess sem kostn-
aðar- og ábatagreiningar voru ekki gerð-
ar. Slíkar greiningar hefðu veitt gleggri og
nákvæmari upplýsingar þegar mögulegir
kostir voru vegnir og metnir,“ segir m.a í
greinargerðinni.
Þá telur Ríkisendurskoðun að skoðun á
ferjunni, áður en hún var keypt, hafi verið
ábótavant. Eftir að viðgerðir á skipinu hóf-
ust hafi komið í ljós að ástand þess var lak-
ara en athuganir fyrir kaupin bentu til.
Bendir Ríkisendurskoðun á að Siglinga-
stofnun hafi varað við því að ástand ferj-
unnar kynni að vera mun lakara en fyrstu
athuganir gáfu til kynna. Mælti hún með
ítarlegri skoðun í matsskýrslu sinni um
skipið. „Með því móti hefði að öllum lík-
indum mátt draga verulega úr aukaverk-
um og þar með lágmarka kostnað í formi
aukaverka við viðgerðina. Jafnframt hefði
nákvæmari skoðun auðveldað mat á öðr-
um kostum og samanburð við þá.“
Losarabragur á áætlunum
Ríkisendurskoðun gerir einnig athuga-
semdir við losarabrag á kostnaðaráætlun-
um og skort á formfestu við ákvarðanir um
aukaverk vegna endurbóta á ferjunni.
„Tíðar og síðbúnar kröfur Grímseyinga,
sem yfirleitt hafa komið fram fyrir milli-
göngu samgönguráðuneytisins, hafa gert
Vegagerðinni afar erfitt um vik.“
Þá segir í greinargerðinni að sú stað-
reynd að gerð kostnaðaráætlunar, útboðs-
lýsingar og eftirlit hafa verið á sömu hendi
hafi augljóslega vakið nokkra tortryggni
hjá verksala „og m.a. af þeim sökum urðu
samskipti verksala annars vegar og eft-
irlitsaðila og verkkaupa hins vegar erfiðari
en ella“.
Ríkisendurskoðun þykir fjölmargt vera
gagnrýnivert í störfum verksalans, Vél-
smiðju Orms og Víglundar ehf. (VOOV)
T.d. „að hann gerði þrátt fyrir ítrekaðar
óskir verkkaupa almennt ekki tilboð í
aukaverk. Sömuleiðis hefur framvinda
verksins verið mun hægari en samið var
um. Verkáætlanir verksalans voru fáar og
mjög síðbúnar og almennt ekki staðið við
þær, auk þess sem verkbókhald hans hef-
ur ekki verið eins nákvæmt og skyldi.
Margt þykir benda til þess að verkið hafi á
ýmsan hátt liðið fyrir skort á skipulagi og
virkri stjórnun verksala.“
Gagnrýna greiðslur
Ríkisendurskoðun gagnrýnir einnig
harðlega að þegar hafi verið greiddar tæp-
lega 400 milljónir króna úr ríkissjóði til
verksins, „en í 6. grein fjárlaga 2006 er að-
eins veitt heimild til „að selja Grímseyj-
arferjuna m/s Sæfara og ráðstafa andvirð-
inu til kaupa eða leigu á annarri hentugri
ferju“. Samkvæmt samkomulagi fjármála-
ráðuneytisins, samgönguráðuneytisins og
Vegagerðarinnar hafa bæði kaupin og
endurbæturnar verið fjármögnuð með
ónýttum heimildum Vegagerðarinnar.
Þegar kaupin voru gerð og endurbætur
hófust var ekki gert ráð fyrir útgjöldum
þeirra vegna á samgönguáætlun. Að mati
Ríkisendurskoðunar stenst þessi aðferð á
engan hátt ákvæði fjárreiðulaga og getur
ekki talist til góðrar stjórnsýslu.“
Mæltu með nýsmíði
Þáverandi samgönguráðherra skipaði
starfshóp til að fjalla um samgöngur til
Grímseyjar í lok apríl 2003. Í skýrslu hóps-
ins frá í febrúar 2004 voru nefndir þrír
kostir varðandi framtíðarferju. Í fyrsta
lagi að nota Sæfara áfram en talið var að
viðhald auk nauðsynlegra endurbóta hans
myndi kosta um 140 milljónir. Eftir þær
myndi skipið uppfylla kröfur Siglinga-
stofnunar sem taka gildi á árinu 2009. Þær
fjalla um búnað farþegaskipa á slíkri sigl-
ingaleið sem Grímseyjarleið. Þessi kostur
þótti óraunhæfur. Annar kostur var að
kaupa notaða ferju, en sá kostur var talinn
ólíklegur og taldi skipaverkfræðingur sem
starfaði með nefndinni afar ólíklegt að full-
nægjandi notuð ferja væri föl. Loks var
fjallað um nýsmíði. Skipaverkfræðingur
og sérfræðingur starfshópsins áætlaði að
kostnaður við nýja ferju yrði allt að 600
milljónir. Taldi starfshópurinn nýsmíði
fýsilegasta kostinn.
Starfshópurinn gerði ekki eiginlega
kröfulýsingu eða þarfagreiningu, en al-
mennt var geng
flutt a.m.k. 100
flutningsgetu, m
15 hnúta gangh
flokkunarfélags
ferjur á opnu ha
„Að mati Rík
óheppilegt að ek
tillögu nefndarin
með fulltrúa h
kaup á notaðri
verður að telja
stuðlað að vand
Þannig fór í rau
þarfagreining
greining áður en
Með slíkum gr
þrír sem starfsh
formlegri og va
skýrslu Ríkisen
Ferja í hrörle
Leit að notað
Oleain Arann, s
1992. Fulltrúar
og þótti það í m
mat skipaverkfr
um 56 milljónir
flokks ástand, á
Í minnisblaði V
var á ríkisstjórn
heildarkostnaðu
á ferjunni áætl
endurbætur um
Í maí 2005 fó
iskaup óskuðu e
Sæfara. Tvö til
fyrrnefnd ferja.
lýsingu. Sérfræ
stofnunar var f
ferjuna í septe
samgönguráðun
kom fram að á
„hrörlegt sökum
haldi“. Því mæt
Greinargerð Ríkisendurskoðunar um kaup og endur
Ófullnægjandi
Grímseyjarferjan Enn er unnið að endurbótum á skipinu sem á að taka við ferjusiglingum til Grímseyj
Kostnaður við Grímseyjarferjuna verður líklega a.m.k. 500
milljónir króna en ekki 150 milljónir eins og upphaflegar
áætlanir gerðu ráð fyrir. Margt hefur farið úrskeiðis við
undirbúning, kaup og endurbætur á skipinu, samkvæmt
greinargerð Ríkisendurskoðunar. Þar er m.a. bent á ófull-
nægjandi undirbúning kaupanna, losarabrag á kostnaðar-
áætlunum auk þess sem ýmislegt þykir gagnrýnivert í störf-
um verksalans sem annast endurbæturnar.
Kristján LVegage
efnahóp til að
og gæta hags
Einnig hefu
skili nákvæm
fyrir vikulok.
gerðinni þau
ins og nýti sér
lestri greinar
arinnar hafi b
hún mælti me
Samgöngu
kvæmi þegar
Greinarger
unni var kynn
ráðstafana í lj
Ráð
til rá