Morgunblaðið - 15.08.2007, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 15. ÁGÚST 2007 23
Jón Rögnvaldsson vegamálastjóri líturathugasemdir Ríkisendurskoðunar al-
varlegum augum. Hann sagði mjög eðli-
legt að verkefnastjórn um málefni Gríms-
eyjarferjunnar væri breytt og slíkt hefði
mátt gera fyrr.
„Hvað varðar stjórnsýsluúttekt á Vega-
gerðinni þá er ekki langt síðan slík úttekt
var gerð á Vegagerðinni þannig að það
liggur fyrir frekar nýleg úttekt. En það er
alltaf hægt að skoða það nánar. Hvað
varðar skýrslu Ríkisendurskoðunar eru
þar aðfinnslur á fjöldamörgum atriðum og
þær verðum við að taka alvarlega og fara
ofan í það hvað betur má fara í framtíðinni
því ekki er hægt að breyta því sem hefur
verið gert í fortíðinni,“ sagði vega-
málastjóri í samtali við Fréttavef Morg-
unblaðsins. „Það sem er aðalatriðið er að
ljúka þessum viðgerðum á skipinu sem
allra fyrst svo að hægt sé að koma því í
notkun. Það er náttúrlega næsta verkefni
í sjálfu sér.“
Hann sagði verkefnið núna að fara yfir
þessar aðfinnslur, sem koma fram í grein-
argerð Ríkisend-
urskoðunar, „en við
tökum þær mjög alvar-
lega og munum kanna
hvað betur hefði mátt
fara til þess að við get-
um dregið lærdóm af
þeim,“ sagði vega-
málastjóri.
Vegagerðin sendi
frá sér fréttatilkynn-
ingu í gær. Þar segir m.a.: „Vegagerðin
tekur ábendingar Ríkisendurskoðunar
sem fram koma í greinargerð hennar um
kaup og endurnýjun á Grímseyjarferju
mjög alvarlega og mun í framtíðinni hafa
þær til hliðsjónar komi til þess að end-
urnýja þurfi aðra ferju.“
Þá segir að skipið hafi oft verið skoðað
og loks tekin ákvörðun um að ekki væri
réttlætanlegt að verja meira fé til skoð-
ana, þegar tillit var tekið til áætlaðs kostn-
aðar. „Það hefur sýnt sig að þetta var röng
ákvörðun sem draga verður lærdóm af,“
segir m.a. í tilkynningu Vegagerðarinnar.
Tíðar og síðbúnar kröfur Grímseyinga,sem yfirleitt hafa komið fram fyrir
milligöngu samgönguráðuneytisins, hafa
gert Vegagerðinni afar erfitt um vik,“ seg-
ir í skýrslu Ríkisendurskoðunar um þau
vandamál sem upp hafa komið í tengslum
við endurnýjun Grímseyjarferjunnar.
Stofnunin rekur mörg þessara vandamála
til ófullnægjandi undirbúnings áður en
kaupin fóru fram.
Brynjólfur Árnason, oddviti í Grímsey,
segir að kröfur eyjarskeggja hafi í meg-
inatriðum verið ljósar frá upphafi. „Við
settum fram kröfur um breytingar á skip-
inu, en þær lágu allar fyrir þegar skipið
var keypt og gengið var frá útboði og
samningum.“
Viðbætur hafi verið settar fram vegna
atriða sem þeir hafi álitið svo sjálfsögð að
ekki þyrfti sérstaklega að útlista þau.
„Stærstu kröfurnar okkar lágu fyrir þeg-
ar gengið var frá kaupunum, en við sett-
um fram kröfur eftir að verkið hófst. Þær
snúast aðallega um útfærslur á örygg-
isbúnaði.“ Brynjólfur segir öryggisbún-
aðinn hafa verið ófull-
nægjandi í skipinu eins
og það var í upphafi.
Aðrar ábendingar
þeirra hafi snúist um
aðbúnað farþega um
borð, að þeir hefðu til
dæmis aðgang að út-
varpi og sjónvarpi, en
það álítur Brynjólfur
sjálfsagt í ferjum á
borð við þessa. Einnig hafi þeir bent á að
nauðsynlegt væri að gera ráð fyrir kæli-
einingu í lest til þess að flytja fisk. „Þetta
eru allt hlutir sem þeir hefðu átt að vita
fyrir,“ segir Brynjólfur.
Hann segir að ekki hafi verið leitað til
Grímseyinga eftir gögnum við gerð
skýrslu Ríkisendurskoðunar og ekki hafi
heldur verið óskað eftir áliti þeirra á fram-
kvæmdinni. „Það lýsir í rauninni málinu
frá upphafi, við höfum alltaf verið hunds-
aðir. Það var haft samráð við okkur þegar
það var ákveðið að kaupa þetta skip en
síðan heyrðum við ekki mikið meira.“
Eiríkur Ormur Víg-lundsson, forstjóri
Vélsmiðju Orms og
Víglundar ehf. (VOOV),
segir að í greinargerð
Ríkisendurskoðunar sé
stór hluti vandans sett-
ur á verktakann. Hins
vegar hafi Vegagerðin
fengið verkfræðistof-
una Navís Feng ehf. til
að gera kostnaðar-
áætlun og útboðslýsingar auk þess sem
verkfræðistofan hafi verið með eftirlitið.
„Vandamálið er ekki verktakanum að
kenna heldur ráðgjöfunum,“ segir hann.
Í greinargerð Ríkisendurskoðunar seg-
ir meðal annars að verksali (VOOV) hafi
almennt ekki gert tilboð í aukaverk og
framvinda verksins hafi verið mun hægari
en samið hafi verið um. „Verkáætlanir
verksalans voru fáar og mjög síðbúnar og
almennt ekki staðið við þær, auk þess sem
verkbókhald hans hefur ekki verið eins
nákvæmt og skyldi. Margt þykir benda til
þess að verkið hafi á ýmsan hátt liðið fyrir
skort á skipulagi og virkri stjórnun verk-
sala.“
Eiríkur Ormur Víglundsson segir að
vegna skuldar Vegagerðarinnar hafi verk-
stöðvun blasað við og því hafi ekki verið
gert tilboð í aukaverk, en búið sé að sam-
þykkja megnið af kröfunum vegna auka-
verka. Framvindan hafi verið hægari
vegna verkaukningarinnar. Í upphafi hafi
verið gerðar verkáætlanir en verkið hafi
stöðugt tekið breytingum. Við hverja
breytingu hafi verið gerð ný áætlun og töl-
urnar tali sínu máli. Verkið hafi meira en
tvöfaldast og sé ekki búið, en allar þessar
breytingar hafi breytt öllu verklagi og
skipulagningu, en verkbókhaldið hafi ver-
ið í lagi og í samræmi við framvindu
verksins. „Við vorum ekki undir þessa
stækkun búnir en höfum leyst málið,“ seg-
ir hann og bætir við að kostnaðurinn hefði
ekki átt að koma Vegagerðinni á óvart ef
eftirlitið hefði verið í lagi. „Ráðgjöfin frá
upphafi var ekki í lagi,“ segir hann og vís-
ar til skýrslunnar.
gið út frá því að ferjan gæti
0 farþega, hefði 200 tonna
mestu lengd 40 metra, 13-
hraða, flokkun viðurkennds
s og öryggisstaðal fyrir
afi.
kisendurskoðunar var afar
kki var hrint í framkvæmd
nnar um að skipa starfshóp
heimamanna til að kanna
i eða nýrri ferju. Líklegt
að skipan slíks hóps hefði
daðri undirbúningi en ella.
un hvorki fram raunveruleg
né kostnaðar- og ábata-
n leit að notaðri ferju hófst.
reiningum hefðu kostirnir
hópurinn fjallaði um fengið
andaðri umfjöllun,“ segir í
ndurskoðunar.
egu ástandi
ðri ferju beindi athygli að
sem smíðuð var í Bretlandi
héðan fóru að skoða skipið
mjög lélegu ástandi. Gróft
ræðings var að það kostaði
r að koma ferjunni í fyrsta
án umtalsverðra breytinga.
egagerðarinnar sem kynnt
narfundi 12. apríl 2005 var
ur við kaup og endurbætur
laður 150 milljónir, þar af
m 60 milljónir.
ór fram útboð þar sem Rík-
eftir tilboðum í ferju í stað
lboð bárust og var annað
. Hin uppfyllti ekki útboðs-
æðingur á vegum Siglinga-
fenginn til að skoða írsku
ember sama ár, að beiðni
neytisins. Í skýrslu hans
stand ferjunnar hafi verið
m vanhirðu og skorts á við-
tti búast við að endurbætur
og viðgerðir gætu orðið mun meiri en ef
skipið hefði fengið eðlilegt viðhald.
Skýrsluhöfundur taldi kaup á ferjunni
engu að síður vænlegri kost en nýsmíði, ef
umsamið kaupverð ásamt kostnaði við
endurbætur færi ekki fram úr 320 millj-
ónum kr. Í framhaldi af þessari skýrslu
sendi Vegagerðin tvo starfsmenn Sigl-
ingastofnunar til Írlands til að skoða skip-
ið betur. Mæltu þeir með frekari skoðun-
um á skipinu. Ríkisendurskoðun
gagnrýnir að ekki hafi verið tekið meira
tillit til matsskýrslu Siglingastofnunar og
kostnaðaráætlun uppfærð á grundvelli
hennar. Í ljós hafi komið að það mat hafi
reynst mun raunhæfara en önnur möt sem
fram fóru fyrir kaupin. Samið var um kaup
á Oleain Arann í nóvember 2005.
Kröfur um breytingar
Verkfræðistofan Navís Fengur ehf. [nú
Navis ehf.] gerði kostnaðaráætlun vegna
endurbóta á ferjunni. Gerði hún ráð fyrir
127-157 milljóna króna heildarkostnaði.
Samkvæmt greinargerð Ríkisendurskoð-
unar má rekja þá hækkun frá minnisblaði
Vegagerðarinnar til aukinna krafna
Grímseyinga og áhafnar Sæfara um end-
urbætur.
Að undangengnu útboði var samið við
VOOV um verkið. Verkfræðistofan Navís
Fengur ehf. var fengin sem eftirlitsaðili,
að ósk Vegagerðarinnar, vegna aukinna
krafna Grímseyinga, áhafnar ferjunnar,
flokkunarfélags og annarra um breytingar
á skipinu. „Sú ákvörðun að ráða eftirlits-
aðila til verksins var eðlileg en valið á eft-
irlitsaðila umdeildanlegt í ljósi þess að
sama aðila og vann útboðslýsingu var
einnig falið að annast eftirlit með verkinu.
Þetta hefur valdið töluverðum erfiðleikum
í samskiptum VOOV, eftirlitsaðilans og
Vegagerðarinnar. Verksalinn hefur m.a.
haldið því fram í tengslum við ágreining
sem hefur komið upp um túlkun tiltekinna
ákvæða samningsins að eftirlitsaðilinn
væri í þeirri stöðu að þurfa að verja óná-
kvæma útboðslýsingu sem hann sjálfur
samdi,“ segir m.a. í greinargerð Ríkisend-
urskoðunar.
Losaralegt utanumhald
Fundið er m.a. að því í greinargerðinni
að „VOOV hefur nær aldrei skilað form-
legum tilboðum í aukaverk þrátt fyrir
ítrekaðar tilraunir eftirlitsaðila til að fá
slík tilboð. Verkin hafa þrátt fyrir það ver-
ið unnin og Vegagerðin greitt fyrir þau, þó
að henni hafi nær undantekningarlaust
þótt þau mjög dýr og jafnvel þótt form-
legir reikningar hafi ekki borist.“ Ríkis-
endurskoðun segir að ýmsar athugasemd-
ir megi gera við hvernig verksali hefur
staðið að verkinu, m.a. að allt formlegt ut-
anumhald og verkstjórn virðist hafa verið
nokkuð losaraleg. „Kröfum verkkaupa um
verkáætlanir eða uppfærslu þeirra var
ekki sinnt fyrr en seint og um síðir þrátt
fyrir ítrekaðar kröfur og aðvaranir. Lang-
tímum saman virðist ekki hafa verið unnið
af fullum krafti við verkið. Þó að aukaverk
hafi verið mun meiri en gert var ráð fyrir í
upphafi skýra þau alls ekki þá miklu töf
sem hefur orðið á verkinu.“
Ríkisendurskoðun telur að aukaverk
séu önnur meginástæða þess að kostnaður
við endurbætur hefur farið langt fram úr
áætlun. Hin meginástæðan er „óhóflegur
dráttur verksalans en samkvæmt verk-
samningnum átti verkinu að ljúka í nóv-
ember 2006 eða innan átta mánaða“.
Tvöfalt hærri kostnaður
Samkvæmt skýrslu Ríkisendurskoðun-
ar hljóðaði samningurinn um endurbætur
upp á 1,3 milljónir evra, en heildar-
greiðslur til verksalans verða að lágmarki
2,7 milljónir evra. Kostnaður vegna end-
urbótanna skiptist í fjóra þætti.
Í fyrsta lagi er samningurinn við VOOV
upp á um 1,3 milljónir evra, sem sagður er
að andvirði um 99 milljónir í greinargerð-
inni. Í öðru lagi eru greiðslur fyrir auka-
verk vegna ófullnægjandi skoðunar ferj-
unnar og krafna flokkunarfélags upp á um
65 milljónir kr. Kostnaður vegna viðbót-
arkrafna frá Grímseyingum og áhöfn Sæ-
fara um 32 milljónir kr. og kostnaður við
aðrar endurbætur, m.a. losunar- og lest-
unarbúnað, um 62 milljónir kr. Kostnaður
við endurbætur á ferjunni nemur því um
260 milljónum kr. Þó vantar kostnað
Vegagerðarinnar vegna eftirlits o.fl.
Sturla Böðvarsson, fyrrverandi sam-
gönguráðherra, vildi ekki tjá sig um málið
við Morgunblaðið þegar náðist í hann í
gær. Hann væri ekki lengur ráðherra yfir
málaflokknum en jafnframt væri ekki við
hæfi að hann, sem forseti Alþingis, tjáði
sig um skýrslu Ríkisendurskoðunar, sem
heyrir undir Alþingi.
rnýjun á Grímseyjarferju rekur ástæður þess að kostnaður hefur farið fram úr áætlun
i undirbúningur
Morgunblaðið/Sverrir
jar. Upphaflega var stefnt að því að taka ferjuna í notkun í nóvember 2006.
. Möller samgönguráðherra hefur falið
erðinni að mynda nú þegar sérstakan verk-
ð fara yfir stöðu mála Grímseyjarferjunnar
smuna ríkissjóðs.
ur ráðherrann óskað eftir því að Vegagerðin
mri verk- og kostnaðaráætlun til ráðuneytisins
. Þá hefur samgönguráðherra gefið Vega-
fyrirmæli að stofnunin leiti sér nýrrar ráðgjafar á lokaspretti máls-
r þekkingu Siglingastofnunar. Er það gert þar eð ljóst má vera af
rgerðar Ríkisendurskoðunar að ráðgjöf sérfræðings Vegagerð-
brugðist og að litið hafi verið framhjá ráðgjöf Siglingastofnunar, en
eð frekari skoðun á ferjunni áður en ráðist yrði í kaupin.
ráðherra hefur einnig óskað eftir því að Ríkisendurskoðun fram-
r í stað stjórnsýsluúttekt á Vegagerðinni.
rð Ríkisendurskoðunar um kaup og endurnýjun á Grímseyjarferj-
nt í ríkisstjórn í gær og greip samgönguráðherra til fyrrgreindra
ljósi niðurstaðna úttektar Ríkisendurskoðunar.
ðherra grípur
áðstafana
Kristján L. Möller
Ábendingar til hliðsjónar
Jón Rögnvaldsson
Brynjólfur Árnason
Segir kröfur hafa legið fyrir
„Ráðgjöfin var vandamálið“
Eiríkur Ormur
Víglundsson
ÞAÐ er fremur regla
en undantekning að
við sjáum bæði um
útboðsgögn og eftirlit
fyrir útgerðir,“ sagði
Hjörtur Emilsson,
framkvæmdastjóri
verkfræðistofunnar
Navis. „Við höfum
verið með eftirlit,
bæði hér heima og
erlendis, iðulega með verkum sem við
bjóðum sjálfir út.“
Fyrirtækið annaðist gerð útboðsgagna
vegna Grímseyjarferjunnar og var síðan
ráðið til að hafa eftirlit með endurbótum
á skipinu sem var keypt. Skýrsla Ríkis-
endurskoðunar segir valið á eftirlits-
aðilanum „umdeilanlegt“ í ljósi þess að
hann vann einnig útboðsgögnin.
Hjörtur tók nýlega sjálfur við eftirlit-
inu með ferjunni en annar starfsmaður
Navis hafði annast það áður. Hjörtur
segir að sér sé ekki fyllilega ljóst í hverju
gagnrýni verksalans sem fram kemur í
skýrslu Ríkisendurskoðunar liggur.
„Væntanlega á verksalinn við að það hafa
verið uppi ákveðin ágreiningsefni um
hvernig túlka beri hluti í lýsingu. Þá
kemur upp að þeir telja að eftirlitsmað-
urinn okkar sé að verja sínar gjörðir og
það hafi skapað ágreining. Ákveðin dæmi
um það hef ég ekki tiltæk.“
Hjörtur sagði ástand skipsins hafa
verið lakara en talið var og flokk-
unarfélagið gert meiri kröfur en menn
höfðu ætlað fyrir. Tafir á smíðatíma hafi
þó orðið meiri en viðbæturnar geti skýrt.
Með útboð og eftirlit
Hjörtur Emilsson
gudni@mbl.is
 Meira á mbl.is/ítarefni