Morgunblaðið - 10.06.2008, Blaðsíða 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 10. JÚNÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Það er tíma-bært aðræða alvar-
lega á hinum póli-
tíska vettvangi
hvernig eignar-
haldi á orkufyrir-
tækjum verði fyrir
komið í náinni framtíð. Svipt-
ingar í kringum REI, Orku-
veitu Reykjavíkur og Hita-
veitu Suðurnesja undanfarna
mánuði gefa sérstakt tilefni til
þess. Ekki síðra tilefni er að
arðsömum og áhættulitlum
fjárfestingarkostum fyrir líf-
eyrissjóði landsins hefur fækk-
að, sér í lagi vegna þeirrar
kreppu sem nú skekur fjár-
málakerfi heimsins.
Guðmundur Þóroddsson,
fyrrverandi forstjóri Orku-
veitu Reykjavíkur, kom inn á
þetta í viðtali við Kolbrúnu
Bergþórsdóttur í Morgun-
blaðinu á laugardaginn. Taldi
hann heppilegast að einka-
væða Orkuveitu Reykjavíkur
og lífeyrissjóðir yrðu þar kjöl-
festufjárfestar. Í framhaldinu
yrði OR skráð á markað og
borgarbúum afhentur hluti af
henni. Orkufyrirtækin gætu
þannig verið akkeri á íslensk-
um hlutabréfamarkaði ásamt
bönkunum. Um leið hefðu póli-
tísk áhrif minna vægi við
rekstur þessara fyrirtækja en
nú er.
Orð Guðmundar gefa tilefni
til að halda nokkrum atriðum
til haga.
Mikilvægt er að þær orku-
auðlindir sem nú eru í eigu rík-
isins verði það
áfram. Hins vegar
er ekki nauðsyn-
legt að nýting fall-
vatna og jarð-
varma sé á hendi
opinberra aðila.
Ríkið getur fram-
selt nýtingar- og afnotaréttinn
til einkaaðila, sem greiða þá
sérstakt auðlindagjald fyrir.
Í því samhengi þarf að
skoða lagaumhverfið upp á
nýtt. Iðnaðarráðherra hefur
vakið máls á því að skilja þurfi
framleiðslu og sölu á rafmagni
frá veitustarfsemi. Veitu-
starfsemin er rekin í einok-
unarumhverfi. Hins vegar
þarf að skapa skilvirkara sam-
keppnisumhverfi í kringum
raforkusölu til að tryggja
heimilum og fyrirtækjum lágt
verð.
Geir Haarde forsætisráð-
herra sagði í Morgunblaðinu
3. febrúar sl. að þegar aðskiln-
aður samkeppnis- og sérleyf-
isstarfsemi orkufyrirtækj-
anna væri tryggður færi best
á því að samkeppnisstarfsemi
færi frá ríkinu. Ingibjörg Sól-
rún Gísladóttir utanríkis-
ráðherra sagði, þegar hún
ræddi Hitaveitu Suðurnesja,
að lausnin gæti falist í því að
auðlindin sjálf yrði í opinberri
eigu en á móti fengju einkaað-
ilar aukinn hlut í virkjunum.
Það er ekki grundvallar-
munur á nálgun forystumanna
ríkisstjórnarflokkanna. Álita-
málin er samt mörg og um-
ræðan um þau löngu tímabær.
Ekki er nauðsynlegt
að nýting fallvatna
og jarðvarma
sé á hendi
opinberra aðila.}
Virkjanir í einkaeign
Í framhalds-skólum á Ís-
landi er mikil
áhersla lögð á bók-
nám þótt vissulega
séu undantekn-
ingar þar á. Boðið er upp á iðn-
nám, en enginn framhaldsskóli
hefur lagt áherslu á listir.
Sölvi Sveinsson og Elfa Hrönn
Guðmundsdóttir hafa nú hafið
undirbúning að stofnun slíks
skóla og unnið skýrslu, sem
ber heitið „Listmenntaskóli
Íslands – Þarfagreining og
viðskiptaáætlun.“
Sölvi segir í samtali við
Freystein Jóhannsson í Morg-
unblaðinu á sunnudag að ein
röksemdin fyrir því að stofna
listmenntaskóla sé að atvinnu-
lífið geri vaxandi kröfur um
skapandi menntun og sjálf-
stæða einstaklinga og list-
menntun styðji þetta hvort
tveggja. „Í könnun okkar Elfu
Hrannar kom í ljós að 84%
framhaldsskólanámsins 2006
voru bókleg, en það er vitað
mál að bóknám hentar ekki
84% íslenzkra unglinga, enda
hafa þeir í skoðanakönnunum
óskað eftir meira
list- og verknámi
inn í framhalds-
skólana.“
Stofnun list-
menntaskóla
myndi hafa í för með sér að
nemendur á framhalds-
skólastigi þyrftu ekki að
stunda listnám fyrir utan hið
hefðbundna nám og sækja
kvöldnámskeið. Núverandi
fyrirkomulag hefur án efa átt
þátt í því að margir ein-
staklingar hafa ekki fundið sér
farveg við hæfi í framhalds-
skólum landsins og í ein-
hverjum tilvikum flosnað upp
úr námi. Mikilvægur tími á
mótunarárum einstaklingsins
fer jafnvel í súginn. Með til-
komu listmenntaskóla yrði
mikilvægt bil brúað.
Það er full ástæða til að
skoða þann kost, sem Sölvi
Sveinsson og Elfa Hrönn Guð-
mundsdóttir kynna í skýrslu
sinni. Listmenntaskóli gæti
orðið til þess að ýta enn undir
þá gerjun og grósku, sem um
þessar mundir á sér stað í list-
um á Íslandi.
Með tilkomu list-
menntaskóla yrði
mikilvægt bil brúað.}
Framhaldsskóli í listum
H
önnu Birnu Kristjánsdóttur
bíður ekki auðvelt verkefni
sem oddvita sjálfstæðismanna
í borgarstjórn.
Það er kallað eftir kafla-
skilum.
Nú tekur við endurreisnarstarf – að
byggja upp trúverðugleika á nýjaleik. Það
gerist ekki af sjálfu sér.
Ef að líkum lætur munu vinnubrögðin
breytast með nýjum oddvita. Kvartað hefur
verið undan dræmu upplýsingaflæði innan
hópsins, að borgarfulltrúar heyrðu jafnvel
fyrst af stórum málum í fjölmiðlum. Og þol-
inmæðin brást í haust í „REI-málinu“ þegar
upplýsingum var markvisst haldið frá borg-
arfulltrúum. Hanna Birna hefur gagnrýnt
slíka málsmeðferð sem „gamla tímann“ í
stjórnmálum og nú er það hennar að taka upp nýtt
verklag.
En mesta áskorunin gæti hinsvegar orðið að efla
samheldni og eindrægni meirihlutans. Ýmsir hafa
áhyggjur af því að Vilhjálmur Þ.Vilhjálmsson sitji
áfram sem forseti borgarstjórnar, það þýði að kafla-
skilin verði ekki eins skýr og erfiðara að knýja í gegn
breytingar. Það er misskilningur. Ef hann styður hana
af fullum þunga gæti það hinsvegar reynst henni mik-
ilvægt, enda á hann þrátt fyrir allt traust
bakland.
Þrátt fyrir að Gísli Marteinn Baldursson
hafi keppt við Hönnu Birnu um hlutverk
oddvitans gæti hann orðið hennar helsti
bandamaður, enda tala þau bæði fyrir nýj-
um tímum í stjórnmálum og nálgast skipu-
lagsmálin úr sömu átt. Það kallar á jafn-
vægislist af hálfu oddvitans nýja, því
viðhorf Ólafs F. Magnússonar borgarstjóra
eru önnur til skipulagsmála, einkum Vatns-
mýrarinnar.
Tónninn hlýtur að breytast hjá stjórnar-
andstöðunni, því Hanna Birna hefur notið
trausts hjá öðrum flokkum. Og leiðin stytt-
ist til Vinstri grænna. Góð samvinna hefur
verið á milli Hönnu Birnu og Svandísar
Svavarsdóttur og ég hef ástæðu til að ætla
að það hefði dugað til að byggja brú á milli þeirra ef
Hanna Birna hefði tekið við forystu um það leyti sem
meirihlutinn splundraðist vegna REI-málsins. Gletti-
lega stutt er á milli Sjálfstæðisflokksins og vinstri
grænna út frá málefnum, báðir flokkar eru andvígir
áhættufjárfestingum OR og leggja mikið upp úr græn-
um skrefum í grænni borg.
Þó slík brúarsmíði sé ekki dagskrá núna, er fráleitt
að afskrifa hana. | pebl@mbl.is
Pétur
Blöndal
Pistill
Kallað eftir kaflaskilum
FRÉTTASKÝRING
Eftir Sunnu Ósk Logadóttur
sunna@mbl.is
V
iljum við setja verðmiða
á betri lífshorfur og
aukin lífsgæði sjúk-
linga? Hver er þá há-
marksupphæðin sem
við værum tilbúin að greiða til að
lengja líf dauðvona manneskju um
eitt ár, hálft ár eða þrjá mánuði?
Hver á svo að taka þessa erfiðu
ákvörðun; læknar, annað fagfólk eða
stjórnmálamenn? Ólíklegt er að ein-
hverjir bjóði sig fram til starfans en
flestir eru sammála um að einhver
forgangsröðun sé nauðsynleg.
„Við megum ekki gleyma að heil-
brigðiskostnaður er ekki eyðsla held-
ur góð fjárfesting,“ sagði Guðjón
Magnússon læknir í lok málþings um
nýjungar í lyfjameðferð á Selfossi.
Lyfjameðferð sem lengir líf dauð-
vona sjúklings um örfáa mánuði get-
ur kostað fleiri hundruð þúsunda,
jafnvel tugi milljóna. En hver ætlar
að meta hvort þessir mánuðir séu
peninganna virði, og hvernig? Og er
það virkilega nauðsynlegt? „Ég gæti
mögulega verið við útskrift barna
minna, fylgt dóttur minni að alt-
arinu, séð mitt fyrsta barnabarn og
kvatt ættingja mína á ættarmóti, eða
bara fylgst með mannlífinu og bros-
að,“ bendir Guðjón Sigurðsson, for-
maður MND-félagsins, á. Nokkrar
vikur í lífi þess sem á skammt eftir
ólifað geta því vissulega breytt öllu
fyrir viðkomandi og hans fjölskyldu.
Hver og hvernig?
Læknum er skylt að ræða um
kostnað, að mati Nancy Davidsson,
forseta amerísku krabbameins-
læknasamtakanna. Aðrir líta svo á að
ákvörðun um forgangsröðun í heil-
brigðisþjónustu sé kaleikur sem
læknar vilji gjarnan losna við. Þeir
eru skuldbundnir til að hafa velferð
sjúklinga ávallt að leiðarljósi, en
krafa er þó engu að síður gerð til
þeirra um að dreifa fjármagni og úr-
ræðum jafnt til allra. Á sama tíma
hafa þeir og aðrir heilbrigðisstarfs-
menn mestu þekkinguna til að taka
upplýsta ákvörðun um meðferð eða
lok meðferðar. Læknirinn vill ekki
þurfa að taka ákvörðun við rúmstokk
sjúklings um hvort meðferð sé of
kostnaðarsöm. Því hafa komið fram
hugmyndir um að sérstök nefnd,
skipuð siðfræðingum, læknum og
jafnvel stjórnmálamönnum, leiðbeini
við slíkar ákvarðanir.
Stjórnmálamenn taka nú þegar
þátt í að forgangsraða í heilbrigð-
isþjónustunni og ákveða hvaða með-
ferðir skuli boðið upp á. Þetta gerist
á hverju ári í fjárlagagerðinni. Í fjár-
laganefnd hefur m.a. verið rædd til-
laga um bólusetningu við legháls-
krabbameini og skimun fyrir
ristilkrabbameini. Við slíkt mat,
hver sem það framkvæmir, er ekki
nóg að styðjast við krónur og aura.
Lífsgæði frekar en lífslengd þurfa að
vera helsti mælikvarðinn. Og þar
kemur heilsuhagfræðin inn í dæmið.
Viðbótarlífsgæðaár er hægt að
meta samkvæmt ákveðnum stuðli
(QALY-einingum) fyrir hverja með-
ferð. Út frá slíkum upplýsingum er
hægt að reikna út ábata af að nota
eitt lyf umfram annað. Nokkur lönd
hafa sett ákveðið hámark á kostnað
viðbótarlífsgæðaára. Kostn-
aðarþröskuldurinn er misjafn milli
landa og ætti að vera um 11 milljónir
króna á hverja QALY-einingu hér á
landi miðað við ráðleggingar WHO
(þreföld verg landsframleiðsla á
mann) en hann er nú 6-12,7 millj. í
Svíþjóð, 3-4,5 milljónir í Bretlandi og
3,8 millj. í Bandaríkjunum.
Tilraunadýr?
Ný og dýr lyf koma miklu fyrr á
markað hér á landi en áður vegna
aukins lyfjasamstarfs meðal Evr-
ópuþjóða. „Stundum erum við svolít-
ið fljót að taka upp nýjar lyfja-
meðferðir,“ segir Rannveig
Gunnarsdóttir, forstjóri Lyfjastofn-
unar. Vegna þrýstings eru lyf sam-
þykt á markað sem tiltölulega litlar
klínískar rannsóknir liggja á bak við.
Nú er rætt innan ESB að fjölga lyfj-
um sem fá slíka flýtimeðferð. „Það
þýðir að sjúklingarnir sem fá fyrstir
meðferð eru hálfgerð tilraunadýr,“
segir Rannveig.
Á næstu misserum er von á hol-
skeflu dýrra líftæknilyfja á markað
og margir eru uggandi um að lyfja-
kostnaður eigi eftir að aukast gríð-
arlega verði ekki gripið í taumana.
Lyfjaframleiðendur telja hins vegar
að samkeppni á markaðnum eigi eft-
ir að harðna og „markaðurinn [sjái]
til þess að lyfjaverð verði í samræmi
við það sem fólk sættir sig við,“ segir
Hjörleifur Þórarinsson, sem situr í
stjórn Frumtaka.
Hvað kostar lengra líf?
@ @..
@-$
@ @#.
@ 2

$
-
'

#'"#
2

 AB&1
7 A'
;"4  B&1+
  
   
Stjórnmálamaðurinn
„Stjórnmálamenn
vilja örugglega
ekki taka þessar
ákvarðanir. Ég
get lofað því. Það
vill enginn segja:
„Við viljum ein-
göngu borga 7,5
milljónir fyrir líf
eins manns eða
eitt ár sem hann græðir“. En
engu að síður held ég að við
neyðumst til þess. […] Afstaða
dauðvona manna er mjög mis-
munandi, sumir eru saddir lífdaga
og kæra sig ekki um að lifa hálf-
dauðir áfram í einhvern tíma.
Mér finnst stundum að læknar
gangi fulllangt í því að reyna eitt-
hvað sem sjúklingurinn vill ekki
endilega.“
Læknirinn
„Stjórnmálamenn
eru augljóslega
ekki hæfir til að
taka þetta verk-
efni á sig. Þeir
eru í einhvers
konar fegurð-
arsamkeppni á
fjögurra ára
fresti. […]
Læknar hafa verið alltof hræddir
hingað til til að sinna þessu. Ef
við gerum það ekki þá verða það
líklega aðrar heilbrigðisstéttir.“
HVER
RÆÐUR?
Pétur H.
Blöndal
Helgi H.
Helgason
»