Morgunblaðið - 11.07.2008, Blaðsíða 10

10 FÖSTUDAGUR 11. JÚLÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
VEÐUR
Össur Skarphéðinsson er séðurstjórnmálamaður. Iðnaðar-
ráðherra hefur ekki beinlínis verið
dragbítur á stóriðjuhugmyndir.
Stutt er síðan hann undirritaði vilja-
yfirlýsingu um áframhaldandi rann-
sóknir á hagkvæmni þess að reisa ál-
ver á Bakka við Húsavík. Sú
undirritun hefur orðið til að stuðn-
ingsmenn álvera
hafa fengið á til-
finninguna að í
Össuri hafi þeir
fundið bandamann.
   
Bandamenn ál-vera eru hins
vegar ekki meðal
áköfustu stuðn-
ingsmanna Samfylkingarinnar og í
ýmsum þeirra heyrist nú kurr. Ef til
vill er þetta ástæðan fyrir því að í
iðnaðarráðherra vaknaði til lífsins
umhverfistaug. Í vikunni tilkynnti
Össur að hann vildi að fyrirhuguð
rannsóknarborhola í Gjástykki færi í
mat á umverfisáhrifum. Össur er
þar sammála umhverfisstofnun, en
fimm aðrir voru til umsagnar og
töldu umhverfisáhrif óveruleg að til-
teknum skilyrðum uppfylltum.
   
Nú kemur í hlut Landsvirkjunarað svara athugasemdunum og
síðan fer málið til Skipulagsstofn-
unar.
   
Verði niðurstaðan sú að Gjástykkieigi að fara í umhverfismat get-
ur Landsvirkjun skotið málinu til
Þórunnar Sveinbjarnardóttur um-
hverfisráðherra, sem ekki hefur
beint átt vísan stuðning ríkisstjórn-
arinnar í umhverfismálum og sam-
herjar hennar úr Samfylkingunni
eru þar ekki undanskildir.
   
Fari svo þarf Þórunn að taka miðaf bókstaf laganna og ákvæðum
reglugerða. Hún mun því ekki geta
slegið málið út af borðinu jafn auð-
veldlega og Össur. Þá stendur Össur
uppi sem málsvari umhverfisins, en
Þórunn situr uppi með Svarta Pét-
urinn og veitir Landsvirkjun braut-
argengi til borana.
STAKSTEINAR
Refskák Össur
Skarphéðinsson
Pólitísk refskák Össurar
 

 

 












!
"

#$



%&'
(

)

















 



*(! 
+ ,-
.

&
/
0
  

+
-

 





 




 









12
 

 1
3


42-2
 *
-

5

1
%
6!(78
9 4
$

(











 



! "

 




 #$!$
%$  %
:

3'45 ;4
;*<5= >?
*@./?<5= >?
,5A0@ ).? %  % %
%
%
 %
%  %
%
 % %              

     
 
 
 

 
 
 
 
 
*$BC  

   

  

 
 
 


 !  "#
$    %& *!
$$B *!
&!
'
$
 $
$
  (  ") 
<2

<! <2

<! <2

&('   $*  #+$,-  . 

2D 










 
 

 
B

'!
 

  !
#(
  )
!(

# *+# 


*

  !
 (
 " 
 )
!(
!
 $ %,  % " !
# /





   
! #(
 !
  

& % !
  -
 #  
 # $  %& /0 $!$11  $" !$2
  -"$*  #
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnar-
greinum Morgunblaðsins á slóðinni
http://morgunbladid.blog.is/
FRÉTTIR
Eftir Sigurð Boga Sævarsson
Flói | Í Austur-Meðalholtum í Flóa
vinna hjónin Hannes Lárusson
myndlistarmaður og Kristín Magn-
úsdóttir kona hans að því að setja á
laggirnar mið-
stöð íslenska
torfbæjarins.
Í Meðalholtum
stendur reisuleg-
ur torfbær sem
byggður var 1895
og hefur verið
gerður upp og er
um margt dæmi-
gerður fyrir ís-
lensku torfbæina
og byggingahefð þeirra. En meira
stendur til. Á sömu bæjartorfu eru
Hannes og Kristín nú að reisa 350
fermetra hús sem er ætlað að verða
skáli sýningar um þá íslensku hefð
að byggja úr torfi, eins og alsiða var
í sveitum landsins frá landnámi og
nokkuð fram á tuttugustu öld. Skál-
inn nýi tekur jafnt mið af þáttum úr
torfbæjararfinum og byggingarlist
nútímans. Stefnt er að því að sýn-
ingin þar verði opnuð á næsta ári.
Keltnesk áhrif áberandi
„Í íslenska torfbænum kristallast
stór hluti af sögu og lifnaðarháttum
þjóðarinnar. Þeir eru einstakur
þáttur í menningarsögu okkar,“ seg-
ir Hannes sem hefur kannað torfbæi
víða um land og erlendar hliðstæður
á undanförnum árum. Hann segir að
í öllu handverki íslensku torfbæj-
anna gæti norskra áhrifa.
„En þegar kemur að fagurfræði,
samhengi og hlutföllum milli ein-
stakra byggingahluta eru keltnesk
áhrif mjög áberandi. Þeir torfbæir á
landinu sem enn standa eru flestir á
Norður- og Austurlandi. Á þessu er
sú einfalda skýring að fólk nyrðra
og eystra hafði ríkari vitund um
mikilvægi þess að varðveita bæina
en gerðist á Suðurlandi, þar sem
voru þó margir reisulegir og vel
byggðir torbæir.“
Arfurinn er undirliggjandi
Torfbærinn í Austur Með-
alholtum er einn örfárra á Suður-
landi sem enn standa. Öll hús á bæj-
arhólnum hafa í gegnum aldirnar
verið torfhús og flest byggð á
grunni bygginga frá 19. öld eða fyrr.
„Þessi bær er dæmigerður fyrir
stíl torfbæja á Suðurlandi,“ segir
Hannes sem ólst upp í gamla bæn-
um til ársins 1965, þegar hann flutt-
ist þá tíu ára gamall með fjölskyldu
sinni til Reykjavíkur.
„Við héldum þó alltaf tengslum
við staðinn og okkur rann til rifja að
sjá bæinn grotna niður. Því varð úr
að ég keypti baðstofuna árið 1985 og
hef síðan unnið að endurgerð bæj-
arins sem samanstendur af alls átta
húsum,“ segir hann og telur mik-
ilvægt að setja upp heildstæða sýn-
ingu um íslensku torfbæina og
menningararfinn sem þar er und-
irliggjandi.
Nýlega var flutt að Austur-
Meðalholtum íbúðarhúsið sem áður
stóð að Vöðlakoti í Flóa, skammt frá
kirkjustaðnum Gaulverjabæ. Nú er
unnið að endurgerð hússins, sem
var byggt árið 1934 og er í einfald-
leika sínum meðal annars afsprengi
byggingahefðar torfbæjanna.
Sagan á erindi
„Þessi timburhús eru ferhyrnd;
með hurðum, gluggum og skor-
steini. Eru fullkomlega heiðarleg og
einföld í allri gerð; ekki ólík þeim
húsum sem börnin teikna þegar þau
fá blað og skriffæri í hendur,“ segir
Hannes.
Íslensk stjórnvöld kanna nú
möguleika þess að fá íslenska
torfbæinn og tengt búsetulandslag í
heimsminjaskrá UNESCO.
„Íslensku torfbæirnir eru síst
ómerkari en til dæmis handritin.
Þessar byggingar standa fyrir
margt það besta í íslenskri þjóð-
menningu og verkkunnáttu kynslóð-
anna. Sagan sem að baki býr er afar
merk og margt úr henni á fullt er-
indi í byggingarlist dagsins í dag,“
segir Hannes Lárusson sem hefur
sett á legg stofnunina Íslenska bæ-
inn.
Viðfangsefni hennar verður ís-
lensk byggingalist í víðri merkingu
en nýnæmi verkefna hennar er
þverfagleg nálgun við menningar-
arfinn – með því að samþætta verk-
menningu, fornleifafræði, sögu og
lífsgildi. Hæst ber þó hina sérstæðu
þyrpingu húsa sem nú rís í Austur-
Meðalholtum þar sem með mynd-
um, módelum og fleiru verður
brugðið ljósi á byggingarsögu Ís-
lendinga og þá list að reisa hús úr
hlöðnu torfi og grjóti.
Einstakur
þáttur í menn-
ingarsögunni
 Miðstöð íslenska torfbæjarins rís
að Austur-Meðalholtum í Flóa
 Í undirbúningi að koma torfbæj-
unum á heimsminjaskrá UNESCO
TENGLAR
..............................................
islenskibaerinn.com
Hannes Lárusson
Í byggingu Sýningarskálinn sem nú er í byggingu að Meðalholtum. Þar er
blandað saman byggingarhefðum fortíðar og nútímans.
Ljósmyndir/Sigurður Bogi
Áhrif torfbæja Gamla húsið í Vöðlakoti í Flóa var flutt að Meðalholtum.
RÍKISSTJÓRN Íslands hefur sett
nokkur verkefni á tilnefningarlista
til heimsminjanefndar UNESCO,
þar á meðal torf-
bæina íslensku.
Einnig skrásetn-
ingu vík-
ingaminja í
mörgum löndum
undir forystu Ís-
lands með Þing-
velli að leið-
arljósi, en þeir
komust á heims-
minjaskrá fyrir
nokkrum árum sem kunnugt er.
Þá var Mið-Atlantshafshrygg-
urinn settur á listann góða, með
sérstakri áherslu á Surtsey, og nú
hefur eyjan sem kunnugt er verið
sett á heimsminjaskrána.
„Torfbæirnir eru tvímælalaust
hluti af þeim menningarafi, sem
tengist húsagerðarlist og þar með
heimsminjum,“ segir Björn Bjarna-
son dómsmálaráðherra og formað-
ur íslensku heimsminjanefnd-
arinnar.
„Vinna við öll þessi verkefni er
að fara af stað og undirbúningur
mun líklega taka nokkur ár, áður
en að því kemur að leggja fram
formlega umsókn. Hannes Lár-
usson er sérfróður um torfbæina og
þess vegna hefur nefndin leitað til
hans um gerð tillagna um umfang
verksins og inntak. Þá hefur Mar-
grét Hallgrímsdóttir, þjóðminja-
vörður, einnig komið að málinu á
þessu undirbúningsstigi. Við eigum
hins vegar eftir að setja verkið í
ákveðinn farveg,“ segir Björn.
Torfbæir eru heimsminjar
Björn Bjarnason
Ljósmynd/Sigurður Bogi
Meðalholt Torfbærinn í Austur-Meðalholtum er einn örfárra slíkra á Suð-
urlandi sem enn standa. Hann gæti orðið meðal bæja á heimsminjaskránni.