Skinfaxi - 01.02.1997, Qupperneq 60

...svo eru
því miður
einstakl-
ingar sem
telja að eina
leiðin til að
sigrast á
vanda-
málinu sé
að fyrirfara
sér.
unglingadeild Félagsmálastofnunar
Dauðinn ei
endanlegu
„Það hefur verið virkilega mikii
umræða um unglingamál í
fjölmiðlum á undanförnum
misserum. Þessi umræða
hefur yfirleitt verið neikvæð
gagnvart unglingum og hefur
alls ekki gefið rétta mynd af
þeim unglingum sem hér búa.
Það er aðeins lítill hópur sem
er í vandræðum en flest
ungmenni hafa aldrei lent í
vandræðum og eru krakkar
sem við getum verið stolt af,“
segir Ólafur Árnason meðal
annars í opinskáu viðtali um
helstu vandamál unglinga á
íslandi í dag.
Hve margir islenskir unglingar á aldrinum 15-24 ára fyrirfara
sér árlega?
Þessi tala sveiflast alltaf milli ára og þessvegna er eðlilegra að
skoða þessa tölu yfir nokkurra ára tímabil. Karlar fyrirfara sér
oftar en konur, en konur gera oftar tilraun til sjálfsvígs en karlar.
Skýringin á því liggur að hluta til í þeim ólfku aðferðum sem kynin
nota til að fyrirfara sér. Tölur frá Hagstofunni segja að á árunum
1990-1994 hafi alls 106 karlar á aldrinum 15-24 látist. Þar af
fyrirfóru 37 sér, 51 fórust af slysförum og 18 vegna sjúkdóma. Á
sama tíma létust alls 24 konur á aldrinum 15-24 ára. Þrjár
fyrirfóru sér, 10 létust vegna slysa og 11 vegna sjúkdóma. Það
voru því alls 40 einstaklingar á aldrinum 15-24 ára sem fyrirfóru
sér og jafngildir það 8 einstaklingum á ári ef við notum einfalda
reikningsaðferð. Þetta eru því 40 einstaklingar sem í dag gætu
verið að láta drauma sína rætast en ákváðu þess í stað að klippa
á alla drauma.
Er þessi tala á upp- eða niðurleið?
Svo virðist sem þessi tala hafi verið á rólegri uppleið ef skoðaðar
eru tölur allt aftur til 1950. En þetta er samt mjög sveiflukennt,
misjafnt milli ára og ekki eins mikil aukning og almenningur vill af
vera að láta. Það virðist t.d vera að tíðni sjálfsvíga á íslandi sé
lægri á þessum áratug en hún var á síðasta áratug en hinsvegar
er einna mesta aukningin meðal karla á aldrinum 15-24 ára. Ekki
er hægt að skýra það á einhvern einfaldan máta hversvegna það
er mest aukning meðal karla á þessum aldri.
Hverjar eru helstu ástæöur þess að ungmenni fyrirfara sér
eða reyna það?
Það er engin ein skýring á því. Þetta er sambland af sálrænum,
félagslegum og líkamlegum þáttum. Hinsvegar eru nokkrir
áhættuþættir sem tengja má við sjálfsvíg. Misnotkun áfengis og
vímuefna hjá ungu fólki er stór og mikill áhættuþáttur. Þeir
einstaklingar sem eru í neyslu eru mun líklegri til að fyrirfara sér
en önnur ungmenni. Þunglyndi er einnig stór áhættuþáttur og ef
ungmenni ná litlum tengslum við foreldra eða jafnaldra þá gefur
það auga leið að þau hafa ekki eins góðan stuðning ef eithhvað
bjátar á. Oft eru sjálfsvígstilraunir einfaldlega hróp á hjálp því að
aðrar leiðir hafa ekki skilað árangri eða einstaklingurinn ekki
getað sótt hjálp. Þá er mikilvægt að bregðast rétt við og leita til
fagfólks. Oft reyna aðstandendur að fela þetta og finnst það
jafnvel vera skömm fyrir fjölskylduna að einhver reyni sjálfsmorð.
Svo leitið hjálpar, þið mynduð án efa gera það ef sami
einstaklingur brákaði á sér höndina.
Hver eru helstu vandamál ungmenna á íslandi í dag?
Ætli stærstu vandamál íslenskra ungmenna sé ekki hve mikið af
freistingum þau hafa fyrir framan sig alla daga, freistingum sem
þau eiga efitt með að greina hvort eru góðar eða slæmar. Það
vilja auðvitað allir fitta inn en oft getur verið erfitt að gera sér
grein fyrir því hvaða leið sé best að velja. Islensk ungmenni í dag
eru nefnilega ofsalega skemmtileg, opin og klár. Þau eru
hinsvegar upp til hópa mjög áhrifagjörn, eiga oft erfitt með að
hlíta aga og þegar þeim er sagt fyrir verkum. Sumum finnst reglur
einfaldlega vera settar til þess að brjóta þær. Þetta leiðir oft til
þes að þau taka rangar ákvarðanir vegna fljótfærni og
hugsunarleysis. Það skiptir miklu máli á þessum aldri að passa í
einhvern hóp og því miður þá fara ungmenni oft út í hættulegar
brautir til þess eins að ganga í augun á einhverjum sem er “inn" í
dag og komast í sama félagskap og þau.
Er þaö staöreynd að umtal um sjálfsvíg auki tíönina?
Ekki vil ég segja að það sé staðreynd en hinsvegar hafa tölur
bent til þess að tímabundin aukning hafi orðið á sjálfsvígum
þegar almenn umræða hefur myndast um efnið. Hinsvegar ætti
fólk ekki að óttast það að tala um sjálfsvíg við vin eða kunningja