Náttúrufræðingurinn - 1932, Blaðsíða 5

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 1932.
163
Um demanta.
Demantarnir hafa komizt til mikils vegs sem gimsteinar með-
al þjóða á eldri og yngri tímum. í mörgu hafa þeir þótt bera af
öðrum gimsteinum. Fyrr á tímum hafa orðið margar skærur milli
þjóðflokka og þjóðhöfðingja i austurlöndum út af stórum og fögr-
um demöntum, einkum í Indlandi, því að voldugir menn og göf-
ugir þjóðhöfðingjar þóttust eiga undir slíkum gimsteinum veg
sinn og völd yfir ýmsum smáríkjum eða þjóðflokkum.
Kostir demantanna sem skrautsteina eru einkum þessir: Þeir
eru harðari en allar aðrar steintegundir, sem við þekkjum. (Hörku-
stig 10, aðrir gimsteinar aðeins H. 8—9, en hörðustu íslenzkir stein-
ar, t. d, kvarts H. 7). Þeim er því eigi hætt við að rispast. Eigi
fellur á þá í venjulegu andrúmslofti eða í raka, og engar sýrur,
basar, sem auðveldlega leysa upp flesta aðra steina, vinna hið
minnsta á demöntunum, og þeir geta heldur eigi talizt eldfimir,
þótt gjörðir séu þeir úr hreinu kolaefni. Eigi við minni hita en
850° geta þeir brunnið, og þó aðeins að hreint súrefni sé
leitt að þeim í logann, en slíkt á sér eigi stað í náttúrunni og
eigi nema við aðgerðir efnafræðinga. Annars þola demantarnir
miklu meiri hita, þeir geta því fyllilega talizt til þeirra muna, sem
hvorki mölur eða ryð fá grandað. Þeir þóttu óvenju fagrir og
skraullegir, jafnvel áður en menn lærðu þá list að fága þá. Frá
náttúrunnar hendi hafa þeir mjög skæran og bjartan gljáa (de-
mantsgljáa) en þegar búið er að fága þá og gera á þá marg-
breytta, reglubundna fleti, eykst geislafegurð þeirra um allan helm-
ing. Fegurstir eru þeir taldir að jafnaði séu þeir litlausir og vatns-
tærir og eru þá í hæstu verði. Þó hittast sumir með fögrum blá-
leitum blæ, sumir með gulleitum blæ eða grænleitum, er fer svo
vel í steininum, að það þykir aðeins] til prýði. Fágaðir demantar
eru fagurglitrandi og varpa ljósgeislunum frá sér með margbreytt-
um litbrigðum. Demantar eru lýsandi í myrkri (phosphorescent)
en mismikið. Hafi þeir um stund laugað sig í sólarljósi eða í
sterkri birtu, varpa þeir frá sér fögrum og einkennilegum ljós-
bjarma í myrkri, sem tekur sífelldum blæ- og litbreytingum eftir
því hvort steinninn er vermdur eða kældur. Demantarnir eru
þyngri en kolefni í nokkurri annari mynd, eðlisþyngdin er ca. 3,52
en grafit, sem demöntum er skyldast, aðeins 2,2; íslenzkt blágrýti
hefir eðlisþyngd ca. 3.
En demantarnir eru ekki til þess eins gagns að geymast sem
11