Náttúrufræðingurinn - 1981, Blaðsíða 48

hitastig sem er og þar með hlutfallið
milli óklofinnar og klofinnar kísilsýru.
Með endurtekinni nálgun (iteration)
má finna þetta hlutfall. Til er tölvu-
forrit fyrir slíka reikninga (Stefán
Arnórsson o. fl. 1980b). I Töflu 1 er
sýndur samanburður á útreiknuðum
kísilhita fyrir nokkrar borholur, þar sem
annars vegar er stuðst við tölvu-
forritið, en hins vegar við þá nálgun,
sem fæst með því að leysa saman jöfnur
(8) og (9) og styðjast við sýrustig, sem
mælt er við ákveðið hitastig. Munurinn
er jafnan lítill og ekki marktækur nema
þegar suða hefur átt sér stað (Reykholt
H.l, Reykjaból H.l) og fyrir vatn með
sýrustig um og yfir 10 (Ólafsfjörður H.3,
TAFLA1
Samanburður á útreiknuðum kisilhita
(°C) fyrir valdar borholur, sem felst i því
annars vegar (I) að notfæra sér mælt sýrustig
við ákveðið hitastig til þess að leysa jöfnur
(8) og (9) og (II) hins vegar við nákvæma
tölvureikninga sem fela i sér endurtekna
nálgun (iteration). Jafna (lb) í töflu II var
notuð til að reikna kisilhitann. — Comftanson
between calculated silica temperatures for selected
wells, firstly (I) by using measured pH at a
particular temperature to solve equations (8) and
(9) and secondly (II) by accurate computer calcu-
lations involving successive iterations. Equation
(Ib) in lable II was used to calculate the silica
temperature.
Staður/location (I) (II)
Árbær, H.l 85 84
Húsatóttir, H.3 87 86
Reykir, H.5 79 79
Seltjarnarnes, H.4 113 113
Reykholt, H.l 132 139
Reykjaból, H. 1 156 166
Sauðárkrókur, H.l 72 73
Ólafsfjörður, H.3 63 66
Dalvík, H. 10 65 68
Laugar, H.2 33 42
Dalvík H.10, Laugar H.2). Ástæðan er
sú, að suða veldur breytingum á sýru-
stigi og í basísku vatni er kísilsýran
verulega klofin í lausn og dúar ekki
lengur sýrustig vatnsins við kælingu frá
kísilhita að því hitastigi, sem sýrustigið
er mælt við. Þegar sýrustig fer um og
yfir 10 fer að gæta áhrifa bíkarbónats i
vaxandi mæli.
ÁHRIF SUÐU
Suðumark vatns hækkar með vax-
andi þrýstingi. Þannig fer vatn, sem er
200°C að sjóða sé þrýstingur lækkaður
niður fyrir 15.8 loftþyngdir, en eins og
allir vita er suðumark vatns við einnar
loftþyngdar þrýsting 100°C. Þegar
jarðhitavatn, sem er yfir 100°C,
streymir í átt til yfirborðs, fer það að
sjóða, þegar þrýstingurinn, sem ákveðst
af fargi vatnssúlunnar ofan á, verður
lægri en gufuþrýstingurinn sem svarar
til suðumarks vatnsins. Með lækkandi
jDrýstingi, sem verður við frekara upp-
streymi, leiðir suðan til aukinnar gufu-
myndunar. Sá hluti vatnsins, sem
breytist i gufu, er Jjví i beinu hlutfalli við
hitastig vatnsins eins og það var áður en
suða hófst. Á lághitasvæðum, Jsar sem
hitastig verðurekki hærra en um 150°C,
nær suða niður á nokkurra tuga metra
dýpi. Á háhitasvæðum eins og í Kröflu,
þar sem hitinn er 340°C eða hærri, hefst
suða á meira en 2000 metra dýpi.
Gufumyndun samfara suðu leiðir til
þess, að styrkur þeirra uppleystu efna í
vatninu, sem notuð eru sem efnahita-
mælar, eykst. Verður að taka tillit til
Joeirrar aukningar við útreikning á kisil-
hita. I Töflu II er að finna líkingar fyrir
kvars og kalsedón hitamælana (lb’, lc’
2a’), sem taka tillit til áhrifa vegna suðu
og gufumyndunar. Þessar líkingar miða
126