Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1981, Qupperneq 49

Náttúrufræðingurinn - 1981, Qupperneq 49
við það, að suðan hafi verið innræn (adiabatic) og í einu þrepi niður í 100°C. Með einu þrepi er átt við, að gufan hafi aldrei skilist frá vatninu i uppstreyminu. Að þvi er varðar Na-K hitamælinn skiptir gufumyndun ekki máli, þar sem hún breytir ekki hlutfallinu. Fyrir Na-K-Ca hitamælinn er það fullnægj- andi nálgun að hirða ekki um áhrif gufumyndunar á hlutfallið \/Ca/Na. Við hátt hitastig, þar sem gufumyndun getur verið veruleg, hefur nefnt hlutfall mjög litil áhrif á útreiknaðan Na-K-Ca hita, natríum-kali hlutfallið ræður þar mestu um. Þegar gufumyndun á sér stað við suðu á jarðhitavatni leita rokgjörn efni eins og kolsýra og brennisteinsvetni úr vatn- inu og yfir i gufuna. Nefnd efni eru veikar sýrur og þessi flutningur þeirra úr vatninu leiðir til þess, að sýrustig (pH) jjess hækkar. Þetta veldur því, að sú nálgun að reikna styrk óklofins kísils (H4Si04) út frá efnagreindum kísli og mældu pH með samleysingu jafna (8) og (9) er ekki lengur fullnægjandi að þvi er varðar háhitavatn. Fyrir lághitavatn er nálgunin þó sæmileg, veldur i mesta lagi 5—10°C skekkju fyrir 120—160°C heitt vatn. Að því er varðar háhitasvæði er það fullnægjandi nálgun, að reikna með að allur efnagreindi kísillinn sé óklofinn (H4Si04). Aðra leið er þó unnt að velja til þess að komast hjá vandamálinu um breyt- ingu á sýrusligi samfara suðu. Eins og fram kemur hjá Stefáni Arnórssyni o. fl. (1980a) er hlutfallið rnilli natrium og sýrustigs (Na + /H+) konstant við ákveðið hitastig. Hagnýti maður sér þetta samband, þarf ekki að styðjast við mælingu á sýrustigi til að reikna út jjann hluta, sem óklofinn er af efna- greindum kísil. Með því að leysa saman neðangreinda jöfnu: (Na + /H *) = KNa (10) og jöfnur (8) og (9) fæst: SiO, efnaereindur m 11 (H ,Si04) =—-=-------------------- (U) KH4Si04 ’ KNa/Na + 1 Þannig má með jöfnu (11) reikna út H ,SiO , og þar með kísilhita út frá efna- greindum kísil og natríum, jrar sem viðkomandi stuðlareru þekktir. Raunar má notfæra sér j^essa nálgun til að reikna út kísilhita á jarðhitavatni þótt suða hafi ekki átt sér stað, eins og fjallað verður um í næsta kafla um kvörðun efnahitamælanna. Á 4. mynd er sýnt, hvernig hlutfallið óklofinn kísill/heildarkísill breytist með hitastigi fyrir valin gildi á styrk natrí- ums. Af [tessari mynd sést, að það er fyllilega réttmæt nálgun að gera ráð fyrir því, að hverfandi hluti uppleysts kísils í ósoðnu háhitavatni sé klofinn (H ,Si04), jafnvel þótt styrkur natríums í vatninu sé jafnlágur og 50 ppm. Það er eingöngu í lághitavatni með minna en 100 ppm natrium, að verulegur hluti uppleysts kísils er klofinn. KVÖRÐUN Eins og áður var getið byggist kvörð- un kísilhitamælanna á lilraunum um uppleysanleika kvars annars vegar og kalsedóns hins vegar. Fournier (1973) hefur einn gert til- raunir með uppleysanleika kalsedóns. Voru þær gerðar á einu sýni og ná yfir hitabilið 120—180°C. Leysanleiki við hærri og lægri hitastig er fenginn með spá. Byggir hún á því að gefa sér, að varmi (enthalpy) efnahvarfsins fyrir 127
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.