Náttúrufræðingurinn - 1981, Blaðsíða 58

væri mjög nálægt 75°C. Na-K hita-
mælirinn „sér“ jrví ekki blönduð kcrfi af
|rví tagi, sem hér er nefnt. Sama er að
segja um kísilhitamælinn. Efnahita-
mælarnir gæfu því sæmilcga nákvæm-
lega til kynna hitaástandið í blandaða
kerfinu. Vatn, sem fengist með borun,
gæti hins vegar verið úr kaldara kerfinu,
eða jafnvel því heitara — í báðum
tilfellum með hitastigi verulega frá-
brugðnu því, sem efnahitamælarnir
hefðu gefið til kynna.
UMRÆÐA
Jarðefnafræðileg túlkun, sem felur i
sér mat á hitastigi í jarðhitakerfum með
notkun efnahitamælanna, má ekki fela í
sér ógagnrýna notkun líkinganna i Töflu
II. Ógcrlegt er að veita alhæfð ráð eða
reglur um vinnubrögð. Hvert jarðhita-
svæði hefur sín jarðefnafræðilegu ein-
kenni og veröur túlkun að taka mið af
því, sem og jaröfræðilegri byggingu
svæðisins. Hér skal aðeins bent á eitt
atriði, sem gagnlegt er sem bakhjarl
fyrir túlkun á niðurstöðum efnahita-
mæla. Eins og kemur fram hjá Stefáni
Arnórssyni o. fl. (1980a) eru það fáar
óháðar breytistæröir, sem ráða styrk og
virkni allra aðalefna í jarðhitavatni. Til
er sérstakt tölvuforrit til að reikna virkni
allra aöalefnanna (Stefán Arnórsson
o. fl. 1980b). Ástæða er til að fram-
kvæma slíka reikninga á vatni því, sem
rannsakað er, og sjá hvort styrkur ein-
stakra efna og katjónahlutfalla svari til
þeirra sambanda, sem gefin eru upp á
3. og 4. mynd hjá Stefáni Arnórssyni
o. fl. (1980a), og skal þá miða reikning-
ana við kísilhita eða Na-K hita. Ef
samanburður er lélegur ber að athuga
sérstaklega, hvort hann megi túlka með
blöndun, efnahvörfum samfara kælingu
og suðu í uppstreymisrásum, eða því, að
efnajafnvægi ríki ekki fyrir ýmis eða öll
hinna uppleystu efna í vatninu, þar á
meðal efnahitamælana.
ÞAKKARORÐ
Grein þessi er byggð á gögnum, sem
fengust við alhliða rannsókn á aðal-
efnum i jarðhitavatni á Islandi. Vís-
indasjóður veitti styrk til þessara rann-
sókna. Einari Gunnlaugssyni þakka ég
samvinnu við þetta verkefni og þeim
Kristínu Völu Ragnarsdóttur og Fróða
Hjaltasyni fyrir framlag þeirra við
efnagreiningar, og Orkustofnun fyrir að
annast teikningu mynda.
HEIMILDIR
Arnórsson, Stefán. 1970. Undcrground tem-
peratures in hydrothermal areas in Ice-
land as deduced from the silica content
of thc thermal water. Geothermics, sp.
issue, 2: 536—541.
— 1975. Application of the silica geo-
thermometer in low-temperature hydro-
thermal areas in Iceland. Amer. J. Sci.
275: 763—784.
— 1979. Hydrochemistry in geothermal in-
vestigations in Iceland: Techniques and
applications. Nordic Hydrology 10:
191-224.
— Einar Gunnlaugsson og Hörður Svavarsson.
1980a. Uppleyst efni í jarðhitavatni og
ummyndun. Náttúrufræðingurinn 50:
3.—4. hefti.
— Sven Sigurðsson og Hörður Svavarsson. 1980b.
The chemistry of Icelandic geothermal
waters. I. Calculation of the water
chemistry. I undirbúningi.
Böðvarsson, Gunnar og Guðmundur Pálmason.
1961. Exploration of subsurface tem-
peratures in Iceland. U.N. Conference on
New Sources of Energy, Róm, grein
G/24.
136