Náttúrufræðingurinn - 1985, Blaðsíða 12

sem nú er það mikið rofin að elstu
Iilutar hennar eru komnir fram í dags-
ljósið. Það þýðir að hér hefur eld-
virkni varað í meira en 0,7 milljónir
ára.
Guðmundur Kjartansson (1970) læt-
ur fyrstur manna að því liggja að Eyja-
fjöll muni vera eldri en meginhluti mó-
bergsmyndunarinnar. Þær athuganir,
sem síðar hafa veriö gerðar staðfesta
þetta álit Guðmundar. Það er athyglis-
vert að jarðhitinn er tengdur þeim
bergmyndunum, sem elstar eru á
þessu svæði, en hans verður ekki vart í
yngri myndunum. Þetta leiðir hugann
að því hvort ekki geti verið von um
nýtanlegan jarðhita víðar, þar sem
eldri berglög eru á hóflegu dýpi.
Ég hef áður (Jón Jónsson 1981)
haldið því fram að lághitann (laugar
og hveri) megi skýra sem gömul
grunnvatnskerfi, sem sökum mikillar
upphleðslu gosefna væru komin svo
djúpt í jörðu að vatnið væri orðið heitt
og að þannig færi væntanlega í fjar-
lægri framtíð með þau grunnvatns-
kerfi, sem nú gefa okkur gott neyslu-
vatn. Fleiri hafa komist að sömu nið-
urstöðum óháð mínum bollalegg-
ingum. Samkvæmt þessu þurfum við
að ná niður í gömul grunnvatnskerfi til
þess að hafa von um nýtanlegan jarð-
hita. Aö sjálfsögðu er þessi hugmynd
hér mikið einfölduö. Þannig verður að
gera ráð fyrir að gangar og innskotslög
hafi þarna veruleg áhrif í þá átt að
hækka hitann í þeim berglögum, sem
slíkar myndanir ná til. Jafnframt
hlýtur slíkt að hafa áhrif á efnafræði
vatnsins. I Vestmannaeyjum var á sín-
um tíma boruð 1565 m djúp hola með
það fyrir augum að fá úr því skorið
hvort hugsanlegt væri að ná þar í vatn,
sem nothæft væri sem neysluvatn.
Ekki var svo, en hitinn á botni holunn-
ar reyndist 85°C og vatnið innihalda 98
ppm (mg/1) Si02, en það hefði, að ég
held, yfirleitt talist sæmilega jarðhita-
legt. Hvað hefði skeð, ef boraðir
hefðu verið 500-600 m í viðbót?
Spurning sú er opin og ekki verður
reynt að svara henni hér. Hitt þykir
mér ekki ólíklegt að við það hefðu
fengist verðmætar upplýsingar, sem
ennþá vantar.
Eins og lesandanum sjálfsagt er
ljóst, og þessi grein ber með sér, er
hún byggð á frumathugunum. Mikið
er ógert, þar á meðal eitt af því sem
verulegu máli skiptir, en það er að
finna mót þeirra berglaga, sem hafa
ólíka segulstefnu og finna aldur þeirra.
Kortið (4. mynd) sýnir þessi mót að-
eins í mjög grófum dráttum eftir því
sem nú er vitað. Mikill fengur væri í
því að fá þessi mót aldursgreind. Svo
virðist sem þrjú, e.t.v. fjögur jökul-
bergslög komi fyrir á þessu svæði.
Þeirra elst er væntanlega það sem er
næst ofan við efsta öfugt segulmagn-
aða lagið. Jökulberg blasir við vegfar-
endum skammt vestan við Hvamm.
Það er Hafurshóll, en áður lá vegurinn
gegnum sundið sem liggur gegnum
hann. Líklegt sýnist aö það jökulberg
sé allgamalt því gangur er gegnum það
vestanvert.
HEIMILDIR
Guðmundur Kjartansson. 1970. Úr sögu
berggrunns og landslags á Miðsuður-
landi. - Suðri II. Útg. Bjarni Bjarna-
son Laugarvatni: bls. 12—98.
Jón Jónsson. 1983. Eyjafjallapistlar.
Útivist, ársrit: 81-96.
Jón Jónsson. 1981. Jarðhitinn. — Náttúra
íslands: 191-192, Almenna Bókafé-
lagið, Reykjavík.
Sigurður Steinþórsson. 1964. The ankara-
mites of Hvammsmúli, Eyjafjöll,
Southern Iceland. — Acta Naturalia Is-
landica II, 4. Reykjavík.
6