Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1985, Qupperneq 36

Náttúrufræðingurinn - 1985, Qupperneq 36
Gr j ótlýj ur „Ég skildi aö orð er á íslandi til um allt, sem er hugsað á jörðu.“ Einar Benediktsson „Þegar ég tók upp á því að kalla „Peles“ hár og „Pelestár“ „norna- þræði“ og „nornatár“ í greinarkorni í Náttúrufræðingnum (44. ár, 1974 bls 109-119) vissi ég ekki að yfir þetta hafði íslenskt orð verið notað fyrir tveim öldum. Nú rekst ég á það í hinni nýju bók um Skaftárelda á bls. 297. Þar er þess getið „sem selsháralíking, sem hefur kom- ið upp úr eldinum, sem um alla jörð, sand og aur, eftir þeirri vind- stöðu, sem ég fyrstur tók vara á, suður á leið er ég sá það á Sandgýgj- um fyrir austan Núpsvötnin, sam- anhvirflað í smokkum af vindinum, og flutti þar af einn með suður til margra eftirsjónar, svo að flestir brutu í því heilann hvað vera mundi, landphysicus Jón Sveinsson kallar það grjótlýjur, sem solverast óbrunnið frá hraungrjótinu, og fýk- ur síðan í loft upp með sandi og svælu.“ Ekki er mér orðið „lýja“ tamt, en kannast hins vegar vel við það notað unt þunnt hár og fínar jurtarætur. í minni sveit var það kallað „rofalýjur“, sem sést í rofum þar sem uppblástur á sér stað. Það eru rætur plantna sem verða eftir, þegar moldin er fokin burt. Þar sem melur (melgras) óx á uppblásturssvæðum var rótum melsins safnað og þær nefndar „saumtag“ og notað í reiðinga (meljur) og einnig sem þvögur við að hreinsa matarílát, mjólkurtrog o. þ. h. Rofalýjur eru rætur annarra plantna og ekki nothæf- ar. Þær varð að varast, þegar saumtagi var safnað. Óneitanlega finnst mér skemmtilegt að vita að íslenskt orð hafi verið notað um þessar myndanir og getur nú hver sem vill valið milli þess og tilbúningsins sent áður er getið. Jón Jónsson Orkustofnun Náttúrufræðingurinn 55(1). bls. 30. 1985 30

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.