Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1943, Síða 18

Náttúrufræðingurinn - 1943, Síða 18
64 NÁTTÚRUFRÆÐIN GURINN straumar séu í þeim. í rjómatroginu liggur rjóminn í jafnþykku lagi yfir undanrennunni. En í skilvindunni er markaflöturinn milli vökvanna þvínær lóðréttur. Þegar lieitt og kalt loft mætist, Ieitar það jafnvægis. Verður heitara loftið alltaf yfir. Ef kyrrð kemst á, liggja loftlögin lárétt. Sé hinsvegar um lieitan og kald- an loftstraum að ræða, verður markaflöturinn meira eða minna skáhallur, en heila loftið ]>ó efst sem fyrr. Verður hallinn þeim mun meiri, sem liitamunur og liraði loftstraumanna er meiri. í tempruðu beltunum er nú jafnan svo ástalt, að þar mætast heitir og kaldir loftstraumar. Sá kaldi kemur frá Jieimskauta- svæðunum, hefir beygt til hægri eða vestur á bóginn (miðað við norðurhvel jarðar) vegna snúnings jarðar. Sá lieiti kemur frá liitabeltinu, hefir í sér mikla vatnsgufu og hefir einnig beygt til liægri handar eða austur á við. Þeir mætast einhversstaðar um miðhik tempraða beltisins og taka sér jafnvægisslöðu, sem er fólgin i því, að kaldi loftstraumurinn liggur sem þunnur fleyg- ur undir þeim heita. Fláinn á fleygnum er ekki nema um 1:100, jjannig að þótt farið sé 100 km norður fyrir fleygeggina, þar sem markaflöturinn mætir yfirhorði jarðar, þá er fleygurinn ekki orðinn nema 1 km á þykkt. En jafnvægisástand þetta á sér ekki langan aldur. Það raskast oft og einatt á þann veg, að heita loftið rekur svolitla tungu norð- ur í kalda loftstrauminn, og er þetta vísirinn að Iægð. Þessi tunga eða geil vei’ður stærri og lengri, og heiti loftstraumurinn rekur hana jafnframt austur eða norðaustur á hóginn, í sömu stefnu og hann liefir sjálfur. Er þar fengin skýring á þvi, að flestar lægðir hafa þessa stefnu. Ileita loftið í geilinni rekur kalda loftið fyrir austan hana á undan sér. En með því að kalt loft er þyngra í vöfunum og tregara en heitt lofl og hefir hér auk þess upphaflega þveröfuga stefnu, þá leiðir af sjálfu sér, að það fer ekki eins hralt og heiti loftstraumurinn. Útkoman verður þvi hin sama og ef heita loftið rynni upp eftir brekku með sama biatta og kalda Ioftið hefir. Þannig skapast hið víðáttumikla og jafna uppstreymi, sem myndar hlikuna og gráblikuna, hæði á framhlið lægðanna (austurhlið) og norðurhlið þeirra. Hugsum oss, að fláinn á kalda loftinu sé 1:100 og að heita loftið fari áfram með 10 metra liraða á sekúndu, upp eftir hrekkunni, en það eru 6 vindstig. Að vísu þarf vindhraðinn að vera held- ur meiri, ef heita loflið á að fara 10 m hraðar en það kalda, eins og gert verður hér ráð fyrir. Eftir eina sekúndu er heita loftið þá komið 10 m eða 1000 cm áfram í lárétta stefnu og 1000:100

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.