Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1943, Qupperneq 42

Náttúrufræðingurinn - 1943, Qupperneq 42
88 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN sem safna grösum til lækninga eöa litunar og grasnytjar öll þau not, sem hafa má af gróöri jarðar, sánum og ósánum. Á síðari liluta 18. aldarinnar fara náttúrufræðingar, garðyrkju- menn og læknar, að hafa annað fornyrði að samnefni jöfnum hönduin við gras. Það er orðið urt (jurt). Virðist það í fyrstu hafa verið sérstaklega haft um allar garðjurtir eða matjurtir. (Maturta- bók Eggerts Óiafssonar, Kaupmh. 1774). En er farið var að kenna alþýðu manna að nota ýmis villigrös til manneldis, lækn- inga og litunar, þá virðist sem farið hafi verið að kalla þau urtir líka, eins og holurt og mjaðurt, fimmfingrajurt o. fl. Þá lcoma orðin jurtafræði, jurtafæða og jurtagarður í staðinn fyrir grasa- fræði o. s. frv. Þessi nafna-nýbreytni mun hafa borizt hingað frá Danmörku með þeim Eggert Ólafssyni og Bjarna Pálssyni, að vísu var orðið urt haft um ýmis grös hér á landi fyrir daga Eggerts og Bjarna, einkum þau, er höfð voru til töfra og lækninga, lærðir læknar voru þá ekki til liér á landi, en jurtir voru einatt hafðar til græðslu, allt frá fornöld. Á vorum dögum hefir verið tekið upp liið þriðja samnefni á öllum gróðri jarðar, en það er nafnið planta. Mun það upphaflega vera komið fná Þjóðverjum til Dana og frá Dönum til vor. Nor- rænt mun það samnefni ekki vera. Eldri samnefnin haldast þó enn samtíms, því: „lengi hýr að fyrstu gerð“, en samnefnið planta mun þó vera yfirgripsmesla samnefnið og ná jafnt til trjágróðurs sem annars gróðurs á láði og í lcgi og jafnvel í lofti lika, því að sóttkveikjur kváðu líka vera taldar með plöntum. b. Höfundar jurtaskrárinnar. Það var Eggert Ólafsson, sem fyrstur íslenzkra manna samdi allsherjarskrá yfir íslenzkar jurtir og hyggði liana á sjólfs síns rannsóknum á ferðum sinum um meiri hluta landsins. Hann rað- aði jurtunum niður eftir kerfi dr. C. Linnés, liins fræga sænska grasafræðings (1707—1778), kennara í grasafræði við háskólann i Uppsölum, „verður hann ætið talinn með hinum fremstu vís- indamönnum, þeim er gjört hafa náttúrufræðina að vísindagrein“. Þeim, sem vilja vila í hverju aðalverk dr. Linnés liafi verið fólgið, visa ég til greinar um liann eftir Steindór Steindórsson frá Illöðum. (Náttúrufræðingurinn 1936). Samtímis dr. Linné voru þeir uppi sem nefndir hafa verið „Yormenn íslands“: Eggert Ólafsson, Bjarni Pálsson, síðar fyrsti
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.