Náttúrufræðingurinn - 1946, Qupperneq 42

NÁTTÓRUFRÆfelNGURINN
136
Foyn mikinn Img á að ná tii liins mikla ættbálks reyðarhvalanna,
en þeir höfðu frarn til þessa verið óhultir fyrir ásækni hvalveiði-
manna. Var ljóst, að nýjum ráðum yrði að beita við slíkar veiðar,
og útbjó Svend Foyn stóran skutul, sem skotið var úr fallbyssu
fremst í stefni gufubáts, og var traust 1 ína ltöfð í skutlinum. Varð
að ltafa gufuskip, til þess að hraðinn væri nógur til þess að komast
í námunda við hvalina, en þungur skutullinn og sterk hvalalínan
voru nægilega öflug til að halda hvölunum föstum. Auk þessa var
höfð sprengja í oddi skutulsins, sem sprakk skömmu eftir að skut-
ullinn var genginn á hol, og særði hún hvalinn venjulega banasári.
Þegar hvalirnir voru dauðir sukku þeir, en voru dregnir á flot með
því að draga inn hvallínuna á guíuvindu, en þegar þeir voru
komnir upp að yfirborði, voru þeir blásnir upp með þrýstilofti,
svo að þeir flytu. Síðan var skrokkurinn dreginn til hafnar og unnið
úr honum þar.
Veiðiaðferðir þessar eru í öllum aðaldráttum notaðar enn í dag,
og á þeirn byggist allur hvalveiðiiðnaður nútímans.
Hagnýting lii-ns mikla ósnerta stofns reyðarhvalanna hafði í för
með sér, að víða um heim voru reistar hvalveiðistöðvar, og voru
stjórnendur þeirra og kunnáttumenn flestir Norðmenn. Spratt upp
blómlegur og tryggur iðnaður, enda þótt brátt færi rýrnun í hvala-
stofninum að koma í ljós á ýmsum stöðum.
í lok nítjándu aldarinnar var mikill áhugi ríkjandi fyrir rann-
sóknum á suðurheimskaussvæðinu, sem var síðasta stóra ókunna
svæði jarðarinnar. A árunum 1902—03 var Antarctic, skip sænska
suðurheimsskautslanda rannsóknarleiðangursins undir stjórn C. A.
Larsens. Hann var gamall hvalveiðaskipstjóri, og gerði sér Ijóst, hvílík
gnótt hvala var á þessum slóðum, og live margar eyjar í Suðuríshaf-
inu höfðu ákjósanlega legu til livaiveiða.
Eftir bj'örgun C. A. Larsens og heimkomu (skip hans fórst), fékk
liann fjárhagslegan stuðning í Suðurameríku til þess að korna á fót
leiðangri til hvalveiða. Arið 1904 reisti liann fyrstu hvalveiðastöðina
í Suðuríshafi, við skjólgóða vík á eynniSuður-Georgiu. Hvalveiðarnar
gengu afar vel, og gaf útgerðin 70% í arð fyrsta árið; mátti rnikið
þakka það því, að þá var nýfarið að herða lýsið í fasta feiti, og eftir-
spurnin eftir lýsinu til smjörlíkis- og sápugerðar mikil. Streymdu
menn úr öllum áttum til hins nýja gulllands, og innan fárra ára voru
risnar upp margar hvalveiðistöðvar á Suður-Georgiu, auk nokkurra
á Suður-Orkneyjum og Suður-H jaltlandi. Næsta byggða ból við eyjar
þessar eru Falklandseyjarnar, og eru þær brezk nýlenda.
Enda þótt Suðurheimskautslandið og umliggjandi eyjar hefðu