Náttúrufræðingurinn - 1977, Blaðsíða 44

Tvi-Bollar
í stað Mið-Bolla nota ég nafnið
Tví-Bollar, því bæði er að það er til
(Sigurðsson, 1976), og svo er það í
fyllsta máta réttnefni. Gígirnir eru
nefnilega tveir saman og mætti sann-
arlega kalla þá Litla og Stóra, því
litli gígurinn nær hinum varla í
„mitti“ og er honum á hægri hlið sé
horft í norður. Báðir eru gígirnir
brattir, hlaðnir úr gjalli og gjallklepr-
um og mjög unglegir.
Stærri gígurinn er um 35—40 m hár
yfir umhverfið og í um 480 m hæð
yfir sjó. Hann er opinn móti norð-
vestri og þá leið hefur hraunið runn-
ið, fyrst í bröttum fossi en síðan að
mestu í neðanjarðarrásum og hellum,
sem hafa kvíslast á ýmsa vegu þegar
neðar dró (2. mynd). Hinir svo nefndu
Dauðadalahellar, sem margir kannast
við, eru í þessu hrauni. Það hefur
runnið yfir hraunið úr Stóra-Bolla.
Mjó kvísl hefur runnið meðfram
Lönguhlíð og kvíslast þar á ýrnsa
vegu en meginhraunið liefur fallið í
breiðum fossi allt norður að Helga-
felli. Loks hefur jjað sent mjóan
straum vestur með Helgafelli að suð-
vestan. Má þar víða sjá að Jrað hefur
fallið ofan í sprungur í eldra hrauni,
Jtví sem Gullkistugjá er í og ég tel
að komið sé úr Stóra-Bolla. Það hefur
Jiar, niðri á sléttlendinu, belgst upp
í háar bungur og ávala garða. Út frá
þeim hafa svo hér og jjar komið und-
anhlaup, sem eru svo þunn að tals-
verða aðgæslu þarf til að fylgja brún-
um hraunsins. Hraunið sjálft er pla-
gioklasdílótt en dílarnir eru mun
færri og smærri en í hrauninu frá
Stóra-Bolla, og er yfirleitt vandalaust
að þekkja þau á ]>ví einu.
Samsetning Tvíbollahrauns reynd-
ist vera á Jiessa leið:
Plagioklas .......... 51,8%
Pyroxen ............. 31,2%
Ólivín ............... 7,3%
Málmur ............... 9,0%
Dílar:
Plagioklas .......... 10,3%
Ólivín ............... 0,6%
Tala punkta......... 455
Nokkuð er um allstóra plagioklas-
díla í hrauninu og talsvert um minni
díla. Þeir eru mjög beltaðir „zoner-
aðir“, fjölmyndaðir (twinned) og mik-
ið um gler innan í Jreim en dílarnir
með heila skarpa kanta. Einstaka all-
stórir ólivíndílar koma fyrir í hraun-
inu.
Aldur hraunsins
Nokkur ár eru nú liðin frá Jjví að
ég fyrst frétti um að jarðvegslag væri
sýnilegt undir hrauni við Helgafell.
Gísli Sigurðsson varðstjóri í Hafn-
arfirði, sem er mikill náttúruskoðari
og náttúruunnandi, hafði fundið
þennan stað. Hann bauð mér fylgd
sína þangað og fórum við upp að
Helgafelli og fundum staðinn (3.
mynd). Hraun hefur Jrarna runnið
yfir gróið land, en síðar hefur leys-
ingavatn skorið sér farveg meðfram
hraunröndinni og grafið sig inn undir
hana og ntá þar sjá Jjverskurð af jarð-
vegslaginu undir hrauninu. Athyglis-
vert er að ljóst öskulag er í sniðinu
nær ntiðju en svart öskulag nokkru
ofar og annað svart öskulag neðar (4.
ntynd). Hraunið er þarna aðeins 0,5—
0,75 nt Jjykkt. í jarðvegstorfu ofan á
106