Náttúrufræðingurinn - 1977, Qupperneq 48

Guðmundur Eggertsson:
Nýjungar í erfðarannsóknum
Erfðaefni flutt á milli tegunda
Kynning efnis
I þessari grein verður sagt frá rann-
sóknaraðferðum sem nýlega hafa ver-
ið fundnar upp og oft eru kenndar
við erfðaverkfræði. Með því að beita
þessum aðferðum er nú hægt að
tengja saman erfðaefni sem einangr-
að ltefur verið úr fjarskyldum tegund-
um. Slíka bastarða erfðaefnis er síð-
an hægt að flytja inn í lifandi frumur
og halda þeim þar við. Þannig er t. d.
auðvelt að flytja erfðaefni úr spendýri
inn í gerilfrumu.
Ég fer fyrst nokkrum orðum um
eðli og hlutverk erfðaefnisins og drep
á viss meiri háttar vandamál erfða-
fræðinnar sem vonir standa til að
hægt verði að ieysa með hjálp hinna
nýju aðferða. Síðan lýsi ég aðferðun-
um sjálfum og ræði frekar um gagn-
semi þeirra. Loks mun ég fjalla um
gagnrýni sem þessar aðferðir hafa
sætt.
Hlutverk lijarnsýrunnar
Oft er til þess vitnað, og ]jað með
réttu, að á síðustu 3—4 áratugum hafi
orðið stórkostlegar framfarir í erfða-
vísindum. Framfarir þessar eru öðru
fremur fólgnar í því að áunnist hefur
verulegur skilningur á eðli þeirra
boða sent berast á rnilli kynslóða og
ráða erfðaeiginleikum einstaklinga.
1 fyrsta lagi hafa menn uppgötvað
að þessi boð eru fólgin i kjarnsýrunni
DKS (DNA), sem því má með sanni
kalla erfðaefni tegundanna.
í öðru lagi hafa menn öðlast skiln-
ing á byggingarlagi þessara kjarnsýru-
sameinda og skilja I meginatriðum
hvernig þær eru eftirmyndaðar í
hverri frumukynslóð.
í þriðja lagi hefur verið skýrt
hvernig kjarnsýran ræður gerð hvítu-
sameinda (prótína) og hefur með þeim
hætti vald á allri gerð og öllu starfi
frumu og lífveru.
DKS fyrirfinnst sent geysilangir
þræðir í litningum allra fruma. Þræð-
irnir eru tvöfaldir, gormsnúnir, settir
saman úr smásameindum sem kallast
núkleótíð eða kirni. Kirnin eru ferns
konar. Þau eru oft táknuð með bók-
stöfunum A, T, G og C. Kirni í mót-
stæðum þáttum tvöfalda gormsins
parast með reglubundnum hætti
þannig að A parast alltaf við T og
G við C (1. mynd). Lengd DKS sam-
einda er oft tilgreind í kirnispörum.
Náttúrufræðingurinn, 47 (2), 1977
110