Náttúrufræðingurinn - 1977, Blaðsíða 58

ekki tiltækar er allmiklum erfiðleik-
um bundið að ganga úr skugga um
livort tekist hefur að innlima ákveð-
in, „útvalin" gen heilkjörnunga í
plasmíð. Hér verður að hafa í liuga
að yfirleitt er ekki mögulegt að ein-
angra ákveðin gen heilkjörnungs-
frumu. Flestar tilraunir með innlim-
un heilkjörnungsgena í plasmíð liafa
því verið gerðar þannig, að alll DKS
heilkjörnungsfrumanna hefur verið
bútað niður, innlimað af handahófi
og plasmíðin síðan flutt inn í geril-
frumur. Að því búnu verður að leita
að frumum sem bera einmitt hin út-
völdu gen. En svo framarlega sem
slík gen geta ekki tjáð sig, starfað, í
gerilfrumunum, er þess ekki að vænta
að þau setji neitt mark á þær, enda
þótt þau séu varðveilt í þeim kyn-
slóð eftir kynslóð sem hluti af plas-
míði. Leitin að útvöldum genum get-
ur því orðið erfið.
í einstaka tilvikum Iiefur þó þegar
tekist að sanna innlimun ákveðins
gens eða genahluta úr heilkjörnungs-
frumum. Til þessa hefur verið beitt
sérhæfðum aðferðum sem ekki er kost-
ur að rekja hér. Þó skal þess getið að
tekist hefur að innlima blóðrauða
(hemóglóbín) gen úr dýrafrumum í
plasmíð. Þetta var gert á þann hátt
að RKS afrit gensins var fyrst ein-
angrað úr rauðum blóðkornum þar
sem gnægð er af því. Þetta afrit var
síðan umritað yfir í DKS (öfug um-
ritun) með hjálp sérstaks lífhvata.
DKS sameindirnar sem þannig feng-
ust jafngilda blóðrauðageni eða a. m.
k. hluta jjess. Þær voru innlimaðar í
jrlasmíð og plasmíðin loks flutt inn
í lifandi gerilfrumur. Þar voru þau
eftirmynduð, en ekki mun hafa orðið
vart við starfsemi blóðrauðagensins
(Williamson, 1976).
J grein Cohens frá árinu 1975 er
að finna almenna, aðgengilega lýs-
ingu á tilraunum með innlimun gena
í plasmíð. Einnig skal bent á nýlega
yfirlitsgrein Sinsheimers (1977b).
Gagnsemi genaflutningstilrauna
Eins og drepið hefur verið á hér á
undan gera nrenn sér vonir um að
þær aðferðir senr liér hafa verið kynnt-
ar geti konrið að nriklum notunr við
ýnriss konar undirstöðurannsóknir í
erfðafræði, sérstaklega við könnun á
erfðaefni heilkjörnunga. Mestu nráli
skiptir að lrægt verði að kryfja slíkt
erfðaefni með þeinr mikilvirku erfða-
fræðilegu og lífefnafræðilegu rann-
sóknaraðferðunr senr á undanförnum
árum hafa fleygt franr þekkingu
nranna á erfðaefni dreifkjörnunga og
veira. Vonir standa til þess að þannig
takist m. a. að afla haldgóðrar vitn-
eskju um hvernig heilkjörnungserfða-
efnið er skijrulagt, lrvert er eðli ujrjr-
liafs og lokamerkja heilkjörnungs-
gena („greinarmerkjasetning" í tákn-
málstextanum), og lrvernig varið er
starfsemi ýnrissa „stjórngena" senr vit-
að er að fyrirfinnast í slíku erfðaefni
og eiga þátt í temprun á genastarfi.
Yfirleitt er þess vænst að nreð tilraun-
um af þessu tæi geti nrenn orðið
margs vísari sem varðar tenrjrrun á
genastarfi í heilkjörnungum — að
manninum meðtöldum. Unr nrikil-
vægi þess að afla slíkrar þekkingar
hefur þegar verið rætt.
En auk þess að konra þannig að
gagni við grundvallarrannsóknir nrá
ætla að hinunr nýju aðferðunr verði
120